काठमाडौं, फागुन २१ । स्वास्थ्य मन्त्रालयले औषधि व्यवस्था विभाग खारेज गर्ने विषयमा छलफल थालेको छ । विभागमा पर्याप्त कर्मचारी नभएको कारण देखाउँदै मन्त्रालय खारेज गर्ने निष्कर्षमा पुगेको समाचार नयाँ पत्रिकामा छ । स्रोतका अनुसार स्वास्थ्य सचिव डा. पुष्पा चौधरीले औषधि व्यवस्था विभागको कुनै काम नभएको भन्दै स्वास्थय सेवा विभाग मातहत महाशखाको रुपमा राख्नुपर्ने धारणा राखेकी थिइन् । औषधिको गुणस्तर मापन र अनुगमनजस्ता कार्य गर्ने विभागलाई मन्त्रालयले सेवाजस्तो ठानेको विभागका अधिकारीहरुको आरोप छ ।

काठमाडौं । नेपाल सरकारले सिंहदरबार परिसरमा चिकित्सकसहितको हेल्थ डेस्क स्थापना गरेको छ। स्वास्थ्य मन्त्रालयले सिंहदरबार परिसरमा कार्यरत कर्मचारीहरूको स्वास्थ्य परीक्षण तथा आकास्मिक स्वास्थ्य परीक्षणको लागि हेल्थ डेक्स स्थापना गरेको हो । स्वास्थ्य सेवा दिवसको अवसरमा मंगलबार सो हेल्थ डेक्सको मुख्य सचिव लोक दर्शन रेग्मीले उद्घाटन गरेका छन् । हेल्थ डेक्सको उद्घाटन गर्दै मुख्य सचिव रेग्मीले सात हजार कर्मचारी कार्यरत रहेको सिहंदरबारभित्रका कर्मचारी र सेवाग्राहीलाई कार्यस्थलमा आकस्मिकरूपमा आइपर्ने स्वास्थ्य समस्यालाई ध्यान दिएर हेल्थ डेक्स स्थापना गरिएको बताए । उनले भने, ‘हामीसँग दैनिक कति कर्मचारी आकस्मिक स्वास्थ्य समस्याका कारण कायर्स्थलबाटै बाहिर गएको संख्या यकिन नभएपनि, प्रायः धेरै माथिल्लो तहदेखि तत्लो तहका कर्मचारीहरूसम्म आकस्मिक स्वास्थ्य समस्याले बाहिर जानुपर्ने अवस्था छ । त्यस्तो समस्यालाई अब यस हेल्थ डेक्सले रोक्ने छ।’ हाल उक्त डेस्कमा एकजना नर्स, एकजना पारामेडिक्स र एकजना एमबिबिएस चिकित्सक रहने छन् भने कर्मचारीको व्यवस्थापन वीर अस्पतालले गर्ने छ । राष्ट्रिय पुनःनिर्माणको भवनमा रहेको उक्त डेस्कमा तत्कालका लागि दुईवटा कोठा, एउटा बेड र सामान्य उपचार उपकरण उपलब्ध रहेका छन्। आवश्यकताअनुसार यसलाई बढाउँदै लैजाने मुख्य सचिव रेग्मीले बताए।

भोजपुर । स्वास्थ्य बीमाप्रति भोजपुरका स्थानीयवासी हौसिएका छन् । छोटो समयमा नै दुई हजारभन्दा बढीले स्वास्थ्य बीमा गराइसकेको बीमा बोर्डका जिल्ला संयोजक नवराज श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो । भोजपुरका दुई नगरपालिका र सात गाउँपालिकामा हालसम्म दुई हजारभन्दा बढीले स्वास्थ्य बीमा गराएको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ । श्रेष्ठका अनुसार हालसम्म पौवादुम्मा गाउँपालिकाबाट ३५ घरपरिवारका १५६ जनाले स्वास्थ्य बीमा गराएका छन् भने रामप्रसाद गाउँपालिकाका ३९ घरपरिवारका १५१ जनाले बीमा गराएका छन् । भोजपुर नगरपालिकाका १२६ घरपरिवारका ७७०, अरुण गाउँपालिकामा ७४ घरपरिवारको २४८ र आमचोक गाउँपालिकामा ३०० जनाले स्वास्थ्य बीमा गराइसकेको बताइएको छ । बीमा गर्नका लागि दर्ता सहयोगी गाउँगाउँमा पुगेका छन् । स्वास्थ्य बीमा गराउन यहाँका सर्वसाधारण निकै उत्साहित भएका छन् । स्वास्थ्य बीमा गरिसकेका घरपरिवारले फागुन १ गतेदेखि उपचार सुविधा पाउने भनिएकोे छ । स्वास्थ्य बीमा गर्न भोजपुरमा गत पुस २४ गतेदेखि शुरुआत गरिएको थियो ।

माघ १७ अर्थात बुधबार चन्द्रग्रहण छ । साँझ ५ देखि राती ८ः४५ बजेसम्म चन्द्रग्रहण लाग्ने जनाएको छ । वैज्ञानिकहरुका अनुसार, चन्द्रमा र पृथ्वीले चक्कर लगाउदै गर्दा सूर्य र चन्द्रमाको बीचमा पृथ्वी पुगेपछि पृथ्वीको छाया चन्द्रमामा पर्न जाँदा चन्द्रग्रहण लाग्छ । विज्ञानले यसलाई समान्य प्रक्रियाका रुपमा लिने गरेको छ । यसले मानव जीवनमा केही फरक पर्दैन् । तर, शास्त्रहरुले भने यसलाई महत्व दिएको पाइन्छ । चन्द्रग्रहणको समयमा गर्नु नहुने काम भनेर छुट्याएको पाइन्छ । शास्त्रमा उल्लेख भए अनुसारका गर्नु नहुने काम गरे अप्ठ्यारो आउन सक्नेसम्मको चेतावनी दिएको पाइन्छ । ज्योतिषशास्त्र अनुसार निम्न काम गर्नु हुदैन् । १) तेल मासिलः ग्रहण लागेको समयमा तेल मालिस गर्नु नहुने उल्लेख छ । ग्रहणको समयमा तेल वा अन्य क्रिम लगाउदा छालाको समस्या हुने जनाएको छ । २) सुत्न नहुनेः ग्रहण लागेको समयमा सुत्न नहुने भनाइ छ । सुत्दा स्वास्थ्य सम्बन्धी समस्या हुने शास्त्रहरुमा उल्लेख छ । ३) शारीरिक सम्बन्धमा बन्देजः ग्रहण लागेको समयमा शारीरिक सम्बन्ध पनि राख्न नहुने जनाएको छ । यस्तो बेला शारीरिक सम्बन्ध राख्दा जन्मिने सन्तानको स्वाभाव राम्रो नहुने उल्लेख छ । पति–पत्नीको सम्बन्धमा पनि असर पर्ने शास्त्रहरुमा चेतावनी दिइएको छ ।

आज भोलि मानिसहरू बिच पहिले जस्तो अन्तरंग सम्बन्ध हुन छाडेको छ । यसका कारण विभिन्न हुन सक्छन् । एक त आज भोलि मानिसहरू भर्चुअल सम्बन्धतिर बढी आकर्षित हुने गरेका छन् अर्को सम्बन्धमा जटिलताहरूले गर्दा युवा युवतीहरू एक अर्का प्रति शङ्का उपशङ्काहरू गर्ने प्रवृत्ति पनि बढ्दै गइराखेको छ । यस्तोमा महिलाहरूले पुरुषसँग संसर्ग बिना नै बच्चा जन्माउने बाटो निकालेका छन् । हो, ‘भर्जिन बर्थ’ भनिने यस प्रक्रियामा टेस्ट ट्युब प्रविधि मार्फत वीर्य दाताको विर्य्का माध्यमबाट गर्भवती हुने गर्दछन् । संसारका कैयन देशहरूमा यस्ता ‘भर्जिन मदरहरूको सङ्ख्या उल्लेख्य रूपमा बढ्दो छ । आइभीएफ प्रविधिको विकासले टेस्ट ट्युबमा महिलाको अण्डाणुलाई पुरुषको वीर्यसँग निषेचित गरेर बिना यौन अनुभव नै युवतीहरूलाई आमा बन्न सक्ने अवसर प्रदान गरेको हो । के हो आइभीएफ ? आइभीएफ या इन भिट्रो फर्टिलाइजेसन भनिने यस प्रक्रियामा महिलाको अण्डाशयबाट अण्डाणुहरू झिकेर तिनमा पुरुषको वीर्य मिसाएर भ्रुण तयार पारिन्छ । यसरी तयार पारिएका भ्रुणहरूलाई तीन देखि पाँच दिनसम्म परीक्षण नलीमा राखेपछि महिलाको पाठेघरमा सारिन्छ । संयुक्त अधिराज्यमा मात्रै २५ यस्ता महिलाहरू छन् जसको उमेर बीस वर्ष भन्दा बढी छ र पछिल्लो पाँच वर्षमा यी महिलाहरूले आमा बन्नका निम्ति आइभीएफलाई चुनेका छन् । स्रोत: हरिभूमि डट कम

म्याग्दी, मंसिर १६ । जलजला गाउँपालिका–३ मल्लाजमा शुक्रबार सम्पन्न निःशुल्क मुटु शिविरमा ८०० जनाले सेवा लिएका छन् । काठमाडाँैको मनमोहन कार्डियो थेरासिक सेन्टर, गंगालाल हृदयरोग केन्द्र, जयन्ती मेमोरियल ट्रस्ट र अमेरिकाको युनीभर्सिटी अफ कोलराडोको सहयोगमा मल्लाज स्वास्थ्य चौकीमा सो शिविर सञ्चालन गरिएको हो । जलजला गाउँपालिकाको मल्लाज, बाँसखर्क, लेकफाँट, शालीजाका साथै म्याग्दीको बेनीका ८०० जना सर्वसाधारणले सेवा लिएका शिविरका संयोजक विमला न्यौपानेले जानकारी दिनुभयो । स्वास्थ्य परीक्षण, इसिजी, इकोका साथै निःशुल्क औषधि वितरण र परामर्श सेवा दिइएको थियो । शिविरमा वरिष्ठ चिकित्सक भगवान कोइराला, गंगालाल हृदयरोग केन्द्रका कार्यकारी प्रमुख डाक्टर ज्योतेन्द्र शर्मा र अमेरिकी चिकित्सकको टोलीले सेवा दिएका थिए । मुटुरोगको उपचार गराइरहेका पुराना बिरामीको उपचारमा निरन्तरता र नयाँ बिरामी पहिचानका साथै मुटुरोग न्यूनीकरणका लागि जनचेतना फैलाउने उद्देश्यले शिविर आयोजना गरिएको संयोजक न्यौपानेले बताउनुभयो । गाउँमै विशेषज्ञ चिकित्सकको उपस्थितिमा सेवा पाउँदा सर्वसाधारणलाई राहत मिलेको छ । पछिल्लो समय नेपालमा मुटु, मिर्गौला, उच्च रक्तचाप, चिनीलगायत नसर्ने रोगका बिरामीको संख्या बढ्दै गएको छ । अस्वस्थ्य खानपान र विलाशी जीवनशैलीका कारण नसर्ने रोगको समस्या बढेको चिकित्सकले बताएका छन् । शिविरमा उपचारका लागि आएका बिरामीलाई मुटुरोगबाट बच्ने उपायको विषयमा परामर्श दिइएको थियो ।

चितवन, कात्तिक १९ । नेपालमै भएको स्रोतसाधन र प्रविधिको उच्चत्तम प्रयोग गरी उपचार चुस्त बनाउनुपर्ने निष्कर्षसहित चितवनमा भएको क्यान्सर सम्बन्धी विज्ञहरुको अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन सम्पन्न भएको छ । यही कात्तिक १६ गतेदेखि शुरु भएको तीनदिने सम्मेलनले बाह्य देशमा जस्तो उपचार पद्धति र प्रविधिको विकास नेपालमा नभएकाले भएका स्रोतसाधनलाई भरपुर उपयोग गरी उपचार सफल पार्नुपर्ने विज्ञहरुको सुझाव आएको सम्मेलन आयोजक समितिका सचिव डा उमेश नेपालले जानकारी दिनुभयो । सम्मेलनमा विदेशी विज्ञहरुको २० वटा अनुसन्धानात्मक कार्यपत्रसहित ५० वटा सोधपत्र प्रस्तुत गर्नुभई सो विषयमा छलफल भएको थियो । चितवनको क्यान्सर अस्पतालमा प्रयोग हुँदै आएको शल्यक्रिया पद्धतिको बारेमा समेत प्रविधिमार्फत विज्ञहरुले हलमै बसेर प्रत्यक्ष अवलोकनसमेत गरेका थिए । सार्क फेडेरेशन अफ अंकोलोजिष्ट नेपालको आयोजनामा भएको सम्मेलनको निष्कर्षलाई समीक्षा गरेर घोषणापत्रको रुपमा पछि सार्वजनिक गरिने आयोजकले जनाएको छ । ‘विश्वमा रोवर्टले उपचार गर्ने पद्धतिको विकास भइसकेको छ, त्यो नेपालमा सम्भव नै छैन, त्यसैले पनि यहाँ उपलव्ध साधनको प्रयोग गरेर नै उच्च सेवा दिनुपर्ने जरुरी छ, त्यसैमा सम्मेलन केन्द्रित भयो’ डा नेपालले भन्नुभयो । उहाँका अनुसार खाने नलिमा भएको क्यान्सरको उपचारको प्रक्रियामा भने केही हेरफेर गरिएको छ । अपरेशन, केमो र सेकाई लगभग धेरै जसो उपचारमा सँगसँगै जाने भएकाले कुन अघि कुन पछि भन्ने विषयमा विज्ञहरुको सुझाव अनुसार केही परिवर्तन गरिएको जनाइएको छ । पहिलो तह, दोस्रो तह, तेस्रो तहमा कसरी उपचार गर्ने भन्ने एक किसिमको खाका बनाइएको नेपालले बताउनुभयो । सम्मेलनमा नेपालसहित भारत, चीन, श्रीलंका, बंगलादेश, सिंगापुर, क्यानडा, टर्की, र अमेरिकाका विशेषज्ञ गरी ३०० जनाको सहभागिता रहेको स्थानीय आयोजक समितिका संयोजक डा भोला रौनियारले बताउनुभयो । सम्मेलनमा देशविदेशमा क्यान्सर रोगको उपचार पद्धतिको विषयमा र विश्वमा भएका नयाँ उपचार प्रविधिको बारेमा जानकारी आदानप्रदान भएको थियो ।

काठमाडौँ, कार्तिक १६ । देशभरका बालबालिकालाई आज र भोलि भिटामिन ‘ए’ र जुकाको औषधि खुवाइँदै छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयले देशभरका छ महिनादेखि पाँच वर्षमुनिका २७ लाख बालबालिकालाई भिटामिन ‘ए’ र एक वर्षदेखि पाँच वर्षमुनिका २३ लाख बालबालिकालाई जुकाको औषधि खुवाउने लक्ष्य राखेको छ । स्वास्थ्य सेवा विभाग बाल स्वास्थ्य महाशाखाका पोषण शाखा प्रमुख राजकुमार पोखरेलले देशभरका ५० हजारभन्दा बढी महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका परिचालन गरिएको जानकारी दिए ।गत कात्तिक २ र ३ गते देशभरका बालबालिकालाई खुवाउने भनिएको भिटामिन ‘ए’ र जुकाको औषधि खुवाउने कार्यक्रम निर्धारण भए पनि तिहारका कारण आज र भोलि सारिएको हो । भिटामिन ‘ए’ को कमीले भविष्यमा बालबालिकालाई रतन्धो रोग लाग्ने, कुपोषण हुने, दीर्घकालीन झाडा पखाला लाग्ने, दादुरा लगायतका रोग लाग्ने चिकित्सकले बताएका छन् । सरकारले हरेक छ महिनामा भिटामिन ‘ए’ र जुकाको औषधि खुवाउने गरेको छ । पोखरेलले तराईका २८ जिल्लाका बालबालिकामा रक्तअल्पता पनि अत्यधिक देखिएकाले छ महिनादेखि दुई वर्षसम्मका बालबालिकालाई आइरन भएको धुलो बालविटा पनि खुवाइने बताए । उनले हरेक बालबालिकालाई कुपोषण छ कि छैन भनेर जाँच गरी भएका बालबालिकालाई नजिकको स्वास्थ्य संस्थामा सिफारिस गरी पठाउन पनि महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविकालाई सूचित गरेको बताए।

लोकेश धामी कैलाली, कार्तिक १६ । कैलालीमा डेगुँ तथा स्क्रफ टाइफसका बिरामीको संख्या बढेको छ । जिल्लामा एक हप्ताभित्रै १२ जना स्क्रफ टाइफस र २ जना डेगुँका बिरामी फेला परेका छन् । वैशाख यता भने १ सय ६५ स्क्रबटाइपस र पाँच जना डेंगु रोगका बिरामी भेटिएका छन् । किर्नाबाट सर्ने स्क्रफ टाइफस र लामखुट्टेको टोकाइबाट सर्ने डेंगुका बिरामीहरु उपचारका लागि आउने क्रम बढेको वरिष्ठ फिजिसियन डा.शुभेषराज कायस्थले बताए। वैशाख यतामात्रै जिल्लामा हालसम्म १ सय ६५ स्क्रफ टाइफस र ५ जना डेंगुको रोगी फेला परेका छन् । केही महिना पहिले पहाडबाट स्क्रफ टाइफसका बिरामी बढी आउने गरेका भए पनि अहिले भने कैलाली, कञ्चनपुरबाट आउने बिरामीको संख्या बढिरहेको छ । केही दिन यतामात्रै दैनिक दुई–तीन जनाका दरले स्क्रफ टाइफसका विरामी सम्पर्कमा आउने गरेका वरिष्ठ फिजिसियन डा.कायस्थको भनाई छ । मुसामा लाग्ने माइट नामको सुक्ष्म किर्नाले टोकेमा स्क्रफ टाइफस सर्ने गर्छ । नेपालमा २०७२ सालमा पहिलो पटक यो रोग देखा परेको थियो । स्क्रफ टाइफस लागेमा अत्यधिक ज्वरो आउने, टाउको दुख्ने, विभिन्न ठाउमा रातो डाबर आउने र शरीर दुख्ने लक्षण देखिन्छन् । यस्तै डेंगु रोग लागेमा लगातार अत्याधिक ज्वरो आउने, शरीरका विभिन्न अंगमा रगत जम्ने, टाउको दुख्ने, आँखाको पछाडिको भाग दुख्ने, चिलाउने वा सुन्निने, पिसाबमा रगत देखापर्ने, बान्ता गर्दा रगत आउने, कालो दिसा आउने लगायतका लक्षण देखापर्ने गर्दछन् । एकजना गम्भीर डेंगु रोगी छ भने त्यस आसपासमा ३ देखि साँढे तीन सय डेंगुका बिरामी हुन सक्ने बैज्ञानिक तथ्यांक छ । त्यसकारण यो रोगबाट जोगिन लामखुट्टेको टोकाइबाट जोगिने त्यस्तै स्क्रफ टाइफसबाट बच्न किटाणु सार्ने माइटको सम्पर्कबाट टाढा रहनु नै यसको प्रमुख रोक थाम रहेको डा.कायस्थले बताए । अहिले डेंगु तथा स्क्रफ टाइफसको सक्रमण व्यापक बढि रहेकाले सबैले सचेत रहन आवश्यक छ । समयमै यी दुई रोगको उपचार नगरेमा ज्यानै जान सक्ने खतरा भएकाले लक्षण देखापर्ने वित्तिकै उपचार गराउन स्वास्थ्यकर्मीले सुझाव दिएका छन् ।

बर्दिवास, कात्तिक १२ । महोत्तरी जिल्लाको बर्दिवास क्षेत्रमा डेंगुको त्रास फैलिएकोे छ । गत असोजको तेस्रो सातामा पाँच जनामा डेंगु देखिएयता दिनहुँ डेंगुका रोगी बढ्दै गएका छन् । बर्दिबासका शुभ स्वस्तिक हस्पिटल, जनसेवा हस्पिटल र बर्दिवास अस्पतालमा अहिले डेंगु संक्रमित उपचार लिन र डेंगुको शंका भएकाहरु रगत जाँच गराउन आएका छन् । अहिलेसम्म बर्दिबास क्षेत्रका ३८०, महोत्तरीकै गौशाला नगर क्षेत्रका दुई र बर्दिबासमा विभिन्न काम प्रयोजनले आएका धनुषा र सर्लाहीका १८ जनासहित ४०० जना डेंगु प्रभावित भएको जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय महोत्तरीले पुष्टि गरेको छ । दिनहुँ डेंगु रोगी बढ्दै गए पनि विषादि छरेर प्रकोप फैलाउने लामखुट्टे नियन्त्रणमा स्वास्थ्य संस्था र बर्दिवास नगरपालिकाले ध्यान नदिएको सर्वसाधारणको गुनासो छ । चिकित्सक र स्वास्थ्यकर्मीले भने डेंगु फैलाउने एडिस जातको लामखुट्टे विषादि छरेरभन्दा यसले फुल पार्ने ठाउँको खोजी गरी नष्ट गर्ने अभियान नै प्रभावकारी हुने बताउँदै आएका छन् । घर वरपर सरसफाइ र पानी जम्न नदिएमा लामखुट्टेले फुल पार्ने ठाउँ नपाएपछि डेंगु नियन्त्रण हुने बर्दिवास अस्पतालका मेडिकल अधिकृत डा किशोर अधिकारीको भनाइ छ । विषादिले वयष्क लामखुट्टे मरे पनि उसका फुल, लार्भा र पिपा नियन्त्रण गर्न ‘सर्च एण्ड डिष्ट्रोय’ (खोजी र नष्ट) अभियानलाई निरन्तरता दिनुपर्ने डा अधिकारीले बताउनुभयो । पछिल्ला तीन दिनयता बर्दिवास अस्पताल, बर्दिवास नगरपालिका, इलाका प्रहरी कार्यालय बर्दिबास र सामाजिक संघसंस्थाले संयुक्त रुपमा ‘सर्च एण्ड डिष्ट्रोय’ अभियान सञ्चालन गरेका छन् । अभियानमा सडक पेटीमा थुपारेर राखिएका टायरमा लामखुट्टेका असंख्य लार्भा फेला परेको डा अधिकारीले जानकारी दिनुभयो । लार्भा नष्ट गरिएपछि वयष्क लामखुट्टेको आयु एक महिनाभन्दा बढी नहुने भएकाले डेंगु नियन्त्रण हुने जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयले जनाएको छ ।

लोकेश धामी कैलाली, कार्तिक ११ । कैलाली जिल्लालाई खुला दिसामुक्त गर्ने कार्य अन्तिम चरणमा पुगेको छ । १३ वटा स्थानीय तह लगभग खुला दिशामुक्त हुन लागेकाले पुरै जिल्लालाई खुला दिसामुक्त गर्ने कार्य अन्तिम चरणमा पुगेको हो । अब कैलालीका एक हजार ७७ घरधुरीमात्रै खुला दिशामुक्त गर्न बाँकी छन् । बाँकी रहेका स्थानीय तह तथा घरधुरीलाई पनि खुला दिसामुक्त गर्ने कार्य तीव्र भइरहेको बताइएको छ । लामो समयदेखि कैलालीलाई खुला दिसामुक्त घोषणा गर्ने मिति सर्दै आएको भएपनि यो पटक भने निर्धारित समयमै खुला दिसामुक्त घोषणा हुने भएको हो । जिल्लाका अब अधिकांश स्थानीय तह खुला दिसामुक्त भइसकेकाले तोकिएकै समयमा कैलालीलाई खुला दिशामुक्त हुने भएको छ । ९९.२९ प्रतिशत खुला दिसामुक्त भइसकेकाले २०१७ भित्रै जिल्लालाई खुला दिसामुक्त घोषणा गरिने खानेपानी तथा सरसफाई डिभिजन कार्यालय कैलालीका डिभिजन प्रमुख नारायण प्रसाद काफ्लेले जानकारी दिए । कैलालीका अब जोशीपुर गाउपालिका, लम्कीचुहा, अत्तरिया नगरपालिका र धनगढी उपमहानगरपालिका मात्रै खुला दिसामुक्त हुन बाँकी रहेका छन् । विभिन्न कारणले गर्दा विगतमा जिल्लालाई खुला दिसामुक्त घोषणा गर्न निकै चुनौति रहेको थियो । तर, अब भने जनप्रतिनिधि आइसकेकाले सबैसंग समन्वय गरी कैलालीलाई दुई महिनाभित्र खुला दिसामुक्त घोषणा गरिने जिल्ला समन्वय समिति कैलालीका प्रमुख सूर्यहादुर थापाले बताए । सन् २०१६ भित्रै कैलालीलाई खुला दिसा मुक्त घोषणा गर्ने गुरुयोजना रहेको थियो । तर, विभिन्न समस्या देखाउदै घोषणा हुन सकेको छैन । त्यसकारण अब यो वा त्यो बहानामा अब मिति सार्न नहुने सरोकारवालाको भनाई छ । विगतमा भएका कमी–कमजोरीहरुको सच्याउँदै छिटो खुला दिसामुक्त गर्नुपर्ने कैलालीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी गोविन्द रिजालको भनाई छ । सबै पक्षसँग हातेमालो गर्दै कैलालीलाई शिघ्र खुला दिसामुक्त गर्नुपर्नेमा सरोकारवालाको जोड छ । यसैबीच शुक्रबार धनगढीमा जनप्रतिनिधि र सरोकारवालाविच जिल्लालाई छिटो खुला दिसामुक्त बनाउने सम्बन्धमा छलफल समेत भएको छ । कार्यक्रमका सहभागीले दुर्गम जिल्ला खुला दिसामुक्त भइसकेकाले कैलालीलाई पनि २०१७ भित्रै खुला दिसामुक्त गर्नुपर्नेमा जोड दिएका थिए ।

लोकेश धामी कैलाली, कार्तिक ९ । प्रदेश नं.७ को एकमात्रै रेफरल धनगढीस्थित सेती अञ्चल अस्पतालमा रहेको लिप्ट बिग्रिँदा बिरामीलाई सास्ती भएको छ । डेढ महिनाअघि बिग्रिएको लिफ्ट हालसम्म मर्मत नहुँदा बिरामीलाई सास्ती भएको हो । लिप्ट बिग्रिँदा श्वासप्रश्वास, दम, अशक्त तथा अपाङ्गता भएका व्यक्ति बढी समस्यामा परेका छन् । अस्पताल प्रशासनको चरम लापरबाहीले गर्दा डेढ महिना हुँदा पनि लिफ्ट मर्मत नगरेको भन्दै बिरामी तथा उनका आफन्त आक्रोशित भएका छन् । अस्पतालमा रहेको एकमात्रै लिपm्ट बिग्रेको डेढ महिना पुग्दा पनि मर्मत नगरेको भन्दै बिरामी तथा उनका आफन्त आक्रेशित भएका हुन् । प्रदेश नं.७ को एकमात्रै रिफरल अस्पतालको यस्तो विजोगले विरामीलाई वाक्कदिक्क बनाएको छ । समयमै लिफ्ट मर्मत नहुँदा बिरामीलाई साह्रै सास्ती बनाएको कञ्चनपुरबाट भाईको हातको उपचार गराउन आएका भीम बोहराले बताए । दैनिक झण्डै ३ सय बिरामी उपचार गराउन आउने अञ्चल अस्पातलको यस्तो दुर्दशाले सबैभन्दा बढी श्वासप्रश्वास, दम, अशक्त तथा अपाङ्गता भएका व्यक्ति मारमा परेका छन् । लिप्ट मर्मत नगर्दा गम्भीर प्रकृतिका बिरामीलाई तलमाथि लिँदा निकै समस्या भइरहेको छ । अस्पतालको लापरबाहीले विरामीले निकै दुःख पाइरहेकाले शिघ्र लिफ्ट मर्मत गर्नुपर्ने बिरामीका आफन्त दिलबहादुर बोहराले आग्रह गरे । लिपm्टमा प्रयोग हुने टोचन निक्लेकाले लिप्ट प्रयोगहीन भएको अस्पातलले जनाएको छ । तीनवटा टोचनमा पनि लिफ्ट प्रयोग गर्न सकिने भएपनि जोखिम हुने भएकाले डेढ महिनादेखि लिप्ट प्रयोगविहीन अवस्था रहेको अस्पातालका वायो मेडिकल इन्जिनियर टेक्निसियन अरुणप्रसाद पनेरुले बताए । लिफ्टको बिग्रेको सामान धनगढीमा नपाइने भएकाले लिफ्ट मर्मत गर्न समय लागेको अस्पतालको भनाई छ । लिफ्ट पूर्ण रुपमा संचालन हुन अझै एक–दुई हप्ता लाग्ने टेक्निसियन पनेरुले जानकारी दिए । दैनिक ठूलो संख्यामा बिरामीको चाप हुने सेती अञ्चल अस्पतालको यस्तो अस्त–व्यस्तताले बिरामी हैरान खेप्न बाध्य भएका छन् । बिरामीको खेप्नुपरेको समस्यालाई ध्यान दिँदै अस्पताल प्रशासनले शिघ्र लिफ्ट मर्मत गर्न बिरामी तथा उनका आफन्तले माग गरेका छन् ।

रिस कसलाई पो उठ्दैन र ? तर त्यो कति बेर रहन्छ वा त्यसको परिणाम कस्तो हुन्छ भन्ने झन् संवेदनशिल पक्ष हो । धेरै थोरै रिस सबैमा हुन्छ । रिसले शारिरिक, मानसिक, भावनात्मक तथा स्वास्थ्यमा समेत नराम्रोसँग प्रभाव पार्छ । बारम्बार रिसाउँदा नजिकको वा माया गर्ने मान्छेसँगको सम्बन्धमा पनि प्रत्यक्ष असर पर्छ । रिसले व्यावसायिक जीवनमा नै आँच आउनछ । यदि तपाईलाई रिस नियन्त्रण गर्न गार्हो भइरहेको छ भने तल उल्लेखित केही टिप्स पालना गर्न सक्नुहुन्छ : एरोविक व्यायाम : छिटो र लामो समय रिसाउने बानी छ भने एरोविक कक्षा लिँदा यस्तो बानी सुधार गर्न सहयोग मिल्छ । एरोविक व्यायामले सेरोटोनिन (खुसी बनाउने हर्मन) उत्पादन गर्न सहयोग गर्ने भएकोले मानिस खुसी तथा प्रफुल्लित हुन्छ । यस्तो कक्षा जुन सुकै उमेर समूहका मानिसले लिन सक्छन् । शास्त्रीय संगीत सुन्ने : अन्य संगीतको तुलनामा शास्त्रीय संगीतले मानिसमा एकचित्त बनाउने र खुसी प्रदान गर्ने विभिन्न अध्यनले देखाएका छन् । युनिर्भसिटी अफ साउद अलाबामाका मनोवैज्ञानिकहरुले कलेजका ५६ जना विद्यार्थीलाई विभिन्न विधाका संगीत सुनाएका थिए । कुनै विषयमा  चोट दिएपछि सहभागी विद्यार्थीलाई संगीत सुन्न लगाएका थिए । ती मध्ये शास्त्रीय संगीत सुन्ने विद्यार्थीको चिन्ता, रिस र त्रास अन्यको भन्दा तुलनात्मक रुपमा न्यून थियो । अभिलेख राख्ने, डायरी लेख्ने : रिस पोख्ने सबैभन्दा सुरक्षित तरिका हो डायरी लेख्ने । तपाईलाई के विषयले आक्रोशित पुयाएको छ, त्यसलाई डायरीमा टिपोट गर्नुहोस । तपाईको आफ्ना सोच र भावनालाई अभिलेख राख्नकै लागि एउटा डायरी बनाउन सक्नुहुन्छ । यसले तपाई आक्रोशित वा उत्तेजित हुनुको कारण बुझ्न सहयोग पुयाउनुका साथै नकरात्मक आवेगलाई समाधान गर्छ । गहिरो श्वास लिने : याद गर्नु भएको छ ? तपाई रिसाएको बेलामा चाँडो चाँडो श्वास लिइरहनुहुन्छ । तर  रिस वा आवेग आउने वित्तिकै झट्ट गहिरो श्वास लिनुहोस । नाकबाट श्वास लिने र करिब ५ सेकेण्ड रोकेर मुखबाट फाल्ने गर्नुहोस । तत्कालै तपाईले शान्त महशुस गर्नु हुन्छ । फटाफट हिड्ने : जब बहस गरम हुन्छ र आवेग उत्कर्षमा पुग्न थाल्छ त्यस्तो अवस्थामा तत्काल केही समय हिड्नुहोस । यसरीे हिड्दा प्रयाप्त अक्सिजन मिल्नुका साथै बिस्तारै दिमाग शान्त हुन्छ । कागतीको तेल : कागतीको तेलको नस लिदाँ सकरात्मक सोचको विकास हुने र मानिसलाई खुसी र शान्त बनाउने वैज्ञानिकहरुले प्रमाणसहित पत्ता लगाएका छन् । कागतीको तेलबाट मानिसलाई शान्त बनाउने एक प्रकारको तत्व पाइने वैज्ञानिक बुझाई छ । कागतीको तेल सुग्दा न्युरोट्रान्समिटर नोरिपिनेफ्राइनले दिमागमा अक्सिजनको मात्रा बढी प्रबाह गराइदिन्छ । यस पक्रियाले तपाईले स्पष्ट र चाँडो सोच्न सक्ने क्षमातामा बृद्धि गराउछ । पानी पिउने : रिस उठ्दा प्राय मानिसको दिमाग तातेको हुन्छ र मुटुको धड्कन बढेको हुन्छ । यस्तो अवस्थामा चिसो पानी पिउदा पनि दिमाग ठन्डा हुन्छ । साथै दिमागमा अक्सिजनको मात्रा पुग्छ र मन शान्त रहन्छ । ध्यान गर्ने : ध्यान गर्ने मानिसले सजिलै रिसलाई आफ्नो नियन्त्रणमा लिन सक्छ । कमजोरी केलाउने : प्राय मानिसले अरुलाई मात्र दोषी देख्छ तर आफ्नो कमजोर हेर्दैन । झगडा वा रिस उठ्नका कारणलाई रचनात्मक तरिकाले विश्लेषण गर्नुपर्छ । त्यसमा आफ्नो पनिा दोष हुनसक्छ । आफ्नो दोष छ भने माफ माग्दा प्रतिष्ठा बढ्छ । यसले सकारात्कम बाटोमा डोर्‍याउछ  । -स्वास्थ्यखबरबाट

भदौ ३१ । डण्डीफोर आम समस्या हो । पुरुष वा महिला किशोरावस्थामा प्रवेश गरेलगत्तै आउने डण्डीफोरले धेरैलाई सताएको हुन्छ । यसले अनुहारको सुन्दरतालाई नै ह्रास ल्यान सक्छ । डण्डीफोर निको भए पनि दागको रुपमा यो लामो समयसम्म रहिरहन्छ । डण्डीफोरलाई चाँडो निको बनाउने धुनमा त्यसलाई निचोर्नु नै समस्या निम्त्याउनु हो । फेरि त्यसको दागलाई हटाउने नाममा प्रयोग गरिने क्रिमले छालामा साइडइफेक्ट गर्न सक्छ । समयमै यसबाट बच्न यी घरेलु उपायहरु नै अपनाए सुन्दर अनुहार बनाउन सकिन्छ । ओलिभ आयल : ओलिभ आयलको केही थोपा डण्डीफोरको दागमा लगाउनुस् । यसले अनुहारको रगतमा निखार ल्याउँछ र दाग फिका हुन थाल्छ । नियमित लगाउन थालेपछि बिस्तारै दाग हट्दै जान्छ । आलु : आलुको टुक्रा काट्नुस् र अनुहारमा बिस्तारै रगडेर लगाउनुस् । एउटा टुक्रा सुक्यो भने अर्को लगाउनुस् । यो क्रमलाई १५ मिनेटसम्म निरन्तरता दिएपछि अनहारलाई सुक्न दिनुस् । त्यसपछि धोएर मोस्चराइजर लगाउनुस् । यो प्रयोग हप्तामा ३–४ पटक गर्नुहोस् । कागतीको रस : डण्डीफोरको दागमा कागतीको रस लगाउनुस् र सुक्न दिनुहोस् । त्यसपछि पानीले धुनुस् । यो प्रयोग साँझमात्र गर्न सक्नुहुन्छ । दिउँसो कागतीको रस लगाउने हो भने सनस्क्रीन लोसन अवश्य लगाउनुस् । खाने सोडा : फेसवासमा एक चिम्टी खाने सोडा मिसाएर लगाउनुस् र चिसो पानीले अनुहार धुनुस् । यसबाट छालामा थोरै झनझनाहट हुन्छ । छालाका क्लिनिकमा छालामा चमक ल्याउन यो उपाय अपनाइन्छ । तर यसलाई अनुहारमा २० सेकेण्डभन्दा बढी नराख्नुस् । मह : एउटा माटोको भाँडोमा मह र घिउकुमारी मिसाउनुस् । त्यसमा केही निमको पात क्रस गरेर राख्नुस् र त्यसलाई एक दिनभरका लागि चिसो स्थानमा राख्नुस् । अर्को दिन त्यसमा गुलाब जल मिसाएर डण्डीफोरमा लगाउनुस् र सुकेपछि धुनुस् । यो प्रक्रिया दिनहुँ गरेपछि डण्डीफोरको दाग मेटिनेछ । भिटामिन : खानामा भिटामिनको मात्रा बढाउनुस् । त्यसका लागि बिहानको सूर्यको किरण आफ्नो अनुहारमा पर्न दिनुस् । गोलभेंडा : गोलभेंडा काटेर डण्डीफोरमा लगाउनुस् र त्यसलाई १५–२० मिनेटसम्म रहन दिएर धुनुस् । यस प्रक्रियालाई हप्तामा एक वा दुइपटक गर्नुस् । चन्दन पाउडर : एक चम्चा चन्दन पाउडर लिएर त्यसमा केही थोपा रोज वाटर हाल्नुस् । यो पेस्टलाई डण्डीफोरको दागमा लगाउनुस् र १५–२० मिनेटपछि धुनुस् । केही दिनमै दाग हट्न थाल्छ ।

– डा. बालकृष्ण साह शरीरलाई फिटनेस राख्नका लागि व्यायाम जरुरी हुन्छ । नियमित व्यायाम गर्ने मानिसहरु स्वस्थ अनि फुर्तिलो पनि हुन्छ् । त्यस्तै महिलाहरुले गर्भावस्थामा व्यायाम गर्न मिल्छ कि मिल्दैन ? मिल्ने भए कसरी गर्ने भन्ने जिज्ञासालाई डा. बालकृष्ण साहले जवाफ दिएका छन् । गर्भाअवस्थामा पनि पहिलाहरु व्यायाम गर्न सक्छन् । तर, यस्तो अवस्थामा पेटमा धेरै असर गर्ने, भारी बोक्ने र धेरै शक्ति खर्चिने व्यायाम गर्न मिल्दैन । गर्भवती महिलाहरूले हल्का खालका व्यायामहरू जस्तै— मर्निङ वाक, घरका सामान्य कामकाज, करेसाबारीको काम गर्दा रक्तसञ्चार राम्रो हुने भएकाले फाइदाजनक हुन्छ । गर्भवती महिलाहरूले चौबीसै घण्टा आराम मात्र गर्नु हुँदैन । यद्यपि कुनै जोखिममा रहेका गर्भवतीहरूले कुनै पनि व्यायाम गर्न नमिल्ने हुन सक्छ । विशेषगरी पहिलो तीन महिना र अन्तिमको तीन महिना अलिक बढी जोखिम हुने भएकाले उक्त समयमा आराम बढी गर्नुपर्ने हुन सक्छ । साह स्त्री तथा प्रसूति रोग विशेषज्ञ हुन्