‘राधा २’ मा प्रियंका र आयुष्मानको जोडी पक्का

काठमाडौं, असोज १४ ।
अभिनेत्री प्रियंका कार्की र अभिनेता आयुष्मान देशराज जोशीको सम्बन्धलाई लिएर अनविज्ञ अब सायदै होलान् । उनीहरुको इन्गेजमेन्ट समेत भइसकेको छ । अर्को वर्षको असारमा बिहे मितिसमेत तय भएको छ ।
प्रेम समबन्धमा रहेको खबर बाहिरिएदेखि धेरै मेकर्सले प्रियंका र आयुष्मानलाई लिएर फिल्म निर्माण गर्ने सोच बनाइरहेका छन् । केही फिल्म यी दुईले सँगै पनि गरे । हाल यो जोडीले अभिनय गरेको फिल्म ‘कथा काठमाण्डू’ प्रदर्शन भइरहेको छ ।
फेरि एकपटक यो रियल जोडीलाई एक नयाँ फिल्मलाई देख्न पाइने भएको छ । योगेश घिमिरेले निर्देशन गर्ने फिल्म ‘राधा २’ मा प्रियंकाको जोडी आफ्नै प्रेमी आयुष्मानसँग बाँधिने पक्का भएको छ । यो कुराको पुष्टि निर्देशक घिमिरेले नै गरेका छन् ।
कथाको मागअनुसार आयुष्मानलाई फिल्ममा लिएको उनले बताए । ‘यो म्यूजिकल लभस्टोरी फिल्म हो । उहाँहरु प्रेममा हुनुहुन्छ भनेर जोडी बाँधेका होइनौं । म्यूजिकको रेन्स आयुष्मानभन्दा मैले अरुमा देखिनँ । यसैले उहाँलाई लिएका हौं’ निर्देशक घिमिरेले भने ।
‘राधा’ को पहिलो श्रृंखलामा अभिनेत्री सञ्चिता लुईँटेल र जीवन लुइँटेल प्रमुख भूमिकामा थिए । कथाले नयाँ पात्रको डिमान्ड गरेका कारण पुरानो जोडीलाई दोहोर्याउन नसकेको निर्देशकको भनाई छ । ‘राधा २’ को कात्तिक ८ गतेबाट छायांकन सुरु हुँदैछ ।
मार्क्सवाद श्रृंखला ३- ऐतिहासिक भौतिकवाद
परिचय ऐतिहासिक भौतिकवाद (Historical Materialism) मार्क्सवादी दर्शनको आधारभूत सिद्धान्त हो, जसलाई कार्ल मार्क्स र फ्रेडरिक एंगेल्सले विकास गरे। यो सिद्धान्तले सामाजिक, आर्थिक र ऐतिहासिक परिवर्तनहरूलाई भौतिक परिस्थितिहरू, विशेष गरी उत्पादनका साधनहरू र आर्थिक सम्बन्धहरूको आधारमा व्याख्या गर्छ। ऐतिहासिक भौतिकवादले समाजको विकासलाई विचार, आदर्श वा आध्यात्मिक शक्तिहरूको प्रभावमा नभई भौतिक र आर्थिक संरचनाहरूको परिणामको रूपमा हेर्छ। यो निबन्धमा ऐतिहासिक भौतिकवादका मुख्य अवधारणाहरू—आधार र अधिरचना, वर्ग संघर्ष, उत्पादनका साधन र सम्बन्ध, ऐतिहासिक विकासका चरणहरू, र द्वन्द्वात्मक प्रक्रिया—लाई विस्तृत रूपमा उदाहरणसहित विश्लेषण गरिनेछ। यो सिद्धान्तले सामाजिक परिवर्तन र क्रान्तिको वैज्ञानिक आधार प्रदान गर्छ र मार्क्सवादी विचारधारा बुझ्नको लागि अपरिहार्य छ। १. आधार र अधिरचना (Base and Superstructure) अवधारणा ऐतिहासिक भौतिकवादको केन्द्रमा आधार र अधिरचनाको अवधारणा छ। आधारले समाजको आर्थिक संरचनालाई जनाउँछ, जसमा उत्पादनका साधनहरू (जस्तै, मेसिन, उपकरण, प्राकृतिक स्रोत) र उत्पादन सम्बन्धहरू (जस्तै, मालिक र श्रमिक बीचको सम्बन्ध) समावेश हुन्छन्। यो आधारले समाजको अधिरचनालाई निर्धारण गर्छ, जसमा राजनीति, कानून, धर्म, संस्कृति, शिक्षा, र अन्य सामाजिक संस्थाहरू पर्छन्। मार्क्सका अनुसार, आधारमा हुने परिवर्तनले अधिरचनामा परिवर्तन ल्याउँछ। अधिरचना आधारको प्रतिबिम्ब हो र आधारको रक्षा गर्न वा त्यसलाई वैधता प्रदान गर्न काम गर्छ। विस्तृत व्याख्या आधार र अधिरचनाको सम्बन्धलाई गहिराइमा बुझ्नको लागि यो बुझ्नुपर्छ कि समाजको आर्थिक संरचनाले सामाजिक चेतना र संस्थाहरूलाई आकार दिन्छ। उदाहरणका लागि, पूँजीवादी समाजमा उत्पादनका साधनहरू (जस्तै, कारखाना, मेसिन) पूँजीपतिहरूको स्वामित्वमा हुन्छन्, र उत्पादन सम्बन्धहरूमा पूँजीपति र श्रमिकहरू बीचको असमान सम्बन्ध हुन्छ। यो आर्थिक आधारले पूँजीवादी अधिरचनालाई जन्म दिन्छ, जस्तै, पूँजीपतिहरूको हित रक्षा गर्ने कानूनहरू, निजी सम्पत्तिलाई समर्थन गर्ने नीतिहरू, र व्यक्तिगत स्वतन्त्रताको विचारलाई प्रोत्साहन गर्ने संस्कृति। यदि आधार परिवर्तन हुन्छ (जस्तै, समाजवादी समाजमा उत्पादनका साधनहरू सामुदायिक स्वामित्वमा जान्छन्), तब अधिरचना पनि परिवर्तन हुन्छ, जस्तै, समानतामा आधारित कानून र सामाजिक मूल्यहरूको विकास। उदाहरण सामन्ती समाजलाई उदाहरणको रूपमा लिऔं। सामन्ती समाजको आधारमा उत्पादनका साधनहरू (जस्तै, जमिन) सामन्तहरूको नियन्त्रणमा थिए, र उत्पादन सम्बन्धहरूमा सामन्त र कृषकहरू बीचको सम्बन्ध थियो। यो आधारले सामन्ती अधिरचनालाई समर्थन गर्यो, जस्तै, राजतन्त्र, चर्चको प्रभाव, र सामन्ती कानूनहरू, जसले सामन्तहरूको शक्तिलाई वैधता प्रदान गर्थे। जब औद्योगिक क्रान्तिले उत्पादनका साधनहरूमा परिवर्तन ल्यायो (जस्तै, मेसिन र कारखानाहरू), सामन्ती उत्पादन सम्बन्धहरू असंगत भए, र पूँजीवादी समाजको उदय भयो। यो परिवर्तनले अधिरचनामा पनि प्रभाव पार्यो—राजतन्त्रको प्रभाव कम भयो, लोकतान्त्रिक संस्थाहरूको विकास भयो, र नयाँ कानूनहरूले पूँजीपतिहरूको हितलाई समर्थन गरे। २. वर्ग संघर्ष (Theory of Class Struggle) अवधारणा मार्क्सले भनेका छन्, “इतिहासको सम्पूर्ण इतिहास वर्ग संघर्षको इतिहास हो।” ऐतिहासिक भौतिकवादले समाजलाई वर्गहरू बीचको अन्तर्विरोध र संघर्षको आधारमा विश्लेषण गर्छ। उत्पादनका साधनहरूमा नियन्त्रण राख्ने वर्ग (जस्तै, सामन्त, पूँजीपति) र नराख्ने वर्ग (जस्तै, कृषक, श्रमिक) बीचको संघर्षले सामाजिक परिवर्तनलाई अगाडि बढाउँछ। यो संघर्ष अन्ततः क्रान्तिकारी परिवर्तनको रूपमा प्रकट हुन्छ। विस्तृत व्याख्या वर्ग संघर्ष ऐतिहासिक भौतिकवादको गतिशील शक्ति हो। प्रत्येक ऐतिहासिक युगमा, समाज दुई मुख्य वर्गहरूमा विभाजित हुन्छ: शासक वर्ग (जसले उत्पादनका साधनहरू नियन्त्रण गर्छ) र शोषित वर्ग (जसले श्रम प्रदान गर्छ)। यी दुई वर्गहरू बीचको अन्तर्विरोधले सामाजिक तनाव सिर्जना गर्छ, र जब यो तनाव चरम बिन्दुमा पुग्छ, तब क्रान्तिको स्थिति उत्पन्न हुन्छ। मार्क्सका अनुसार, पूँजीवादी समाजमा पूँजीपति (जसले कारखाना र सम्पत्तिको स्वामित्व गर्छ) र श्रमिक वर्ग (जसले आफ्नो श्रम बेच्छ) बीचको संघर्षले अन्ततः समाजवादी क्रान्तिलाई जन्म दिन्छ, जसले वर्गविहीन समाजको स्थापना गर्छ। उदाहरण फ्रान्सेली क्रान्ति (१७८९–१७९९) लाई वर्ग संघर्षको उदाहरणको रूपमा लिन सकिन्छ। सामन्ती फ्रान्समा, सामन्त र राजपरिवार (शासक वर्ग) ले जमिन र शक्ति नियन्त्रण गर्थे, जबकि कृषक र मजदूरहरू (शोषित वर्ग) शोषणमा परेका थिए। औद्योगिक विकास र नयाँ आर्थिक सम्बन्धहरूले सामन्ती संरचनालाई कमजोर बनायो। शोषित वर्गको चेतनाले क्रान्तिको रूप लियो, जसले सामन्ती व्यवस्थालाई समाप्त गर्यो र पूँजीवादी समाजको आधार तयार गर्यो। यस्तै, मार्क्सले भविष्यवाणी गरे कि पूँजीवादी समाजमा श्रमिक वर्गको चेतनाले पूँजीवादी व्यवस्थालाई उखेल्नेछ, जस्तै रुसी क्रान्ति (१९१७) मा देखियो, जहाँ बोल्सेभिकहरूले समाजवादी व्यवस्थाको सुरुवात गरे। ३. उत्पादनका साधन र उत्पादन सम्बन्ध (Forces and Relations of Production) अवधारणा उत्पादनका साधनहरूमा समाजले वस्तु र सेवाहरू उत्पादन गर्न प्रयोग गर्ने स्रोतहरू (जस्तै, जमिन, मेसिन, प्रविधि) समावेश हुन्छन्। उत्पादन सम्बन्धहरूले यी साधनहरूको स्वामित्व र प्रयोगको सामाजिक संगठनलाई जनाउँछ (जस्तै, मालिक र श्रमिक बीचको सम्बन्ध)। ऐतिहासिक भौतिकवादका अनुसार, उत्पादनका साधनहरूको विकासले उत्पादन सम्बन्धहरूसँग अन्तर्विरोध सिर्जना गर्छ, जसले सामाजिक परिवर्तनलाई प्रेरित गर्छ। विस्तृत व्याख्या उत्पादनका साधनहरूको प्राविधिक विकास (जस्तै, नयाँ मेसिन वा प्रविधि) ले उत्पादन सम्बन्धहरूलाई परिवर्तन गर्न बाध्य पार्छ। उदाहरणका लागि, जब उत्पादनका साधनहरूमा सुधार हुन्छ, पुराना सम्बन्धहरू (जस्तै, सामन्ती श्रम सम्बन्ध) ले नयाँ उत्पादक शक्तिहरूलाई समायोजन गर्न सक्दैन, र नयाँ सम्बन्धहरू (जस्तै, पूँजीवादी श्रम सम्बन्ध) को विकास हुन्छ। यो अन्तर्विरोधले क्रान्तिकारी परिवर्तनलाई जन्म दिन्छ। मार्क्सका अनुसार, पूँजीवादी समाजमा पनि यही प्रक्रिया दोहोरिन्छ—प्राविधिक विकासले श्रमिक वर्गको शक्तिलाई बढाउँछ, जसले पूँजीवादी सम्बन्धहरूलाई चुनौती दिन्छ। उदाहरण औद्योगिक क्रान्तिको समयमा (१८औं–१९औं शताब्दी) उत्पादनका साधनहरूमा ठूलो परिवर्तन आयो। भाप इन्जिन, मेसिनरी, र कारखाना प्रणालीको विकासले उत्पादनको गति र मात्रा बढायो। तर, सामन्ती उत्पादन सम्बन्धहरू (जमिनमा आधारित, कृषकहरूको श्रम) ले यो नयाँ उत्पादक शक्तिलाई समायोजन गर्न सकेन। फलस्वरूप, पूँजीवादी उत्पादन सम्बन्धहरू (कारखाना मालिक र मजदूरहरू बीचको सम्बन्ध) को विकास भयो। यो परिवर्तनले सामन्ती समाजलाई पूँजीवादी समाजमा रूपान्तरण गर्यो। यस्तै, आजको डिजिटल युगमा स्वचालित प्रविधि र कृत्रिम बुद्धिमत्ताले पूँजीवादी सम्बन्धहरूलाई चुनौती दिइरहेको छ, जसले भविष्यमा नयाँ आर्थिक संरचनाको सम्भावना देखाउँछ। ४. ऐतिहासिक विकासका चरणहरू (Stages of Historical Development) अवधारणा मार्क्सले समाजको विकासलाई निश्चित ऐतिहासिक चरणहरूमा विभाजन गरे, जुन आर्थिक संरचनाहरूमा आधारित हुन्छन्। यी चरणहरू निम्नलिखित छन्: आदिम साम्यवाद: सम्पत्तिको निजी स्वामित्व नभएको प्रारम्भिक समाज। दास समाज: दास र दास मालिकहरू बीचको वर्ग विभाजन। सामन्ती समाज: सामन्त र कृषकहरू बीचको सम्बन्ध। पूँजीवादी समाज: पूँजीपति र श्रमिकहरू बीचको संघर्ष। समाजवादी/साम्यवादी समाज: वर्गविहीन समाज, जहाँ उत्पादनका साधनहरू सामुदायिक स्वामित्वमा हुन्छन्। विस्तृत व्याख्या प्रत्येक चरणमा, उत्पादनका साधनहरू र सम्बन्धहरूले समाजको संरचनालाई परिभाषित गर्छ। जब उत्पादनका साधनहरूको विकासले पुराना सम्बन्धहरूलाई असंगत बनाउँछ, तब समाज नयाँ चरणमा प्रवेश गर्छ। उदाहरणका लागि, आदिम साम्यवादमा साधनहरू सीमित थिए, र सम्पत्तिको निजी स्वामित्व थिएन। तर, कृषि र प्रविधिको विकासले दास समाजको उदय गरायो, जहाँ दास मालिकहरूले उत्पादनका साधनहरू नियन्त्रण गर्थे। यस्तै, सामन्ती समाजमा जमिन आधारित अर्थतन्त्र थियो, तर औद्योगिक क्रान्तिले पूँजीवादी समाजलाई जन्म दियो। मार्क्सको विश्वास थियो कि पूँजीवादी समाजको अन्तर्विरोधले समाजवादी समाजलाई जन्म दिनेछ, जसले अन्ततः साम्यवादी समाजको स्थापना गर्छ। उदाहरण रोमन साम्राज्यलाई दास समाजको उदाहरणको रूपमा लिन सकिन्छ, जहाँ दासहरूले उत्पादनको अधिकांश काम गर्थे, र दास मालिकहरूले साधनहरू नियन्त्रण गर्थे। मध्ययुगमा, सामन्ती समाजको विकास भयो, जहाँ सामन्तहरूले जमिन नियन्त्रण गर्थे, र कृषकहरूले श्रम प्रदान गर्थे। औद्योगिक क्रान्तिले पूँजीवादी समाजलाई जन्म दियो, जहाँ कारखाना मालिकहरू (पूँजीपति) र मजदूरहरू (श्रमिक) बीचको सम्बन्ध प्रमुख भयो। मार्क्सले भविष्यवाणी गरे कि पूँजीवादी समाजको अन्तर्विरोध (जस्तै, श्रमिकहरूको शोषण) ले समाजवादी क्रान्तिलाई जन्म दिनेछ, जस्तै रुसी क्रान्तिमा देखिएको प्रयास। ५. द्वन्द्वात्मक प्रक्रिया (Dialectical Process) अवधारणा ऐतिहासिक भौतिकवाद द्वन्द्वात्मक भौतिकवादमा आधारित छ, जसले विश्वलाई गतिशील र अन्तर्विरोधहरूले भरिएको रूपमा हेर्छ। द्वन्द्ववादले परिवर्तनलाई विरोधी शक्तिहरू (Thesis र Antithesis) बीचको द्वन्द्वको परिणाम मान्छ, जसले नयाँ संश्लेषण (Synthesis) लाई जन्म दिन्छ। यो प्रक्रिया ऐतिहासिक भौतिकवादको गतिशीलता र परिवर्तनको आधार हो। विस्तृत व्याख्या द्वन्द्वात्मक प्रक्रियाले समाजमा अन्तर्विरोधहरू (जस्तै, वर्गहरू बीचको संघर्ष) लाई परिवर्तनको स्रोतको रूपमा हेर्छ। उदाहरणका लागि, पूँजीवादी समाजमा पूँजीपति (Thesis) र श्रमिक (Antithesis) बीचको अन्तर्विरोधले समाजवादी समाज (Synthesis) लाई जन्म दिन्छ। यो प्रक्रिया निरन्तर चलिरहन्छ, किनकि प्रत्येक संश्लेषणले नयाँ अन्तर्विरोधहरू सिर्जना गर्छ। द्वन्द्ववादले परिवर्तनलाई अपरिहार्य र प्रगतिशील मान्छ, जसले समाजलाई उच्च चरणतर्फ लैजान्छ। उदाहरण औद्योगिक क्रान्तिको समयमा, सामन्ती सम्बन्धहरू (Thesis) र नयाँ औद्योगिक उत्पादनका साधनहरू (Antithesis) बीचको द्वन्द्वले पूँजीवादी समाज (Synthesis) लाई जन्म दियो। यस्तै, पूँजीवादी समाजमा पूँजीपति र श्रमिकहरू बीचको अन्तर्विरोधले समाजवादी क्रान्तिको सम्भावना सिर्जना गर्छ। रुसी क्रान्ति (१९१७) मा, जारशाही र पूँजीवादी सम्बन्धहरू (Thesis) र श्रमिक वर्गको विद्रोह (Antithesis) बीचको द्वन्द्वले समाजवादी व्यवस्थाको सुरुवात (Synthesis) गर्यो। ऐतिहासिक भौतिकवादको महत्व वैज्ञानिक विश्लेषण: ऐतिहासिक भौतिकवादले इतिहास र सामाजिक परिवर्तनलाई वैज्ञानिक आधारमा विश्लेषण गर्छ, जसले आदर्शवादी वा रहस्यमय व्याख्याहरूलाई अस्वीकार गर्छ। क्रान्तिको मार्गदर्शन: यो सिद्धान्तले श्रमिक वर्गलाई आफ्नो शोषणको चेतना प्रदान गर्छ र समाजवादी क्रान्तिको लागि मार्गदर्शन गर्छ। सामाजिक असमानताको व्याख्या: यो सिद्धान्तले असमानता र शोषणको मूल कारणलाई आर्थिक संरचनामा खोज्छ। ऐतिहासिक दृष्टिकोण: यो सिद्धान्तले इतिहासलाई गतिशील र प्रगतिशील प्रक्रियाको रूपमा प्रस्तुत गर्छ। निष्कर्ष ऐतिहासिक भौतिकवाद मार्क्सवादी दर्शनको मेरुदण्ड हो, जसले सामाजिक परिवर्तनलाई आर्थिक आधार, वर्ग संघर्ष, र द्वन्द्वात्मक प्रक्रियाको दृष्टिकोणबाट व्याख्या गर्छ। आधार र अधिरचनाको सम्बन्ध, उत्पादनका साधन र सम्बन्धहरूको अन्तर्विरोध, र ऐतिहासिक विकासका चरणहरूले यो सिद्धान्तलाई वैज्ञानिक र गतिशील बनाउँछ। यो सिद्धान्तले सामाजिक असमानता र शोषणको मूल कारणलाई उजागर गर्छ र क्रान्तिकारी परिवर्तनको लागि मार्गदर्शन प्रदान गर्छ। यद्यपि, यसका आलोचनाहरूले यो सिद्धान्तलाई पूर्ण नभएको संकेत गर्छन्, तर यसको ऐतिहासिक र सामाजिक विश्लेषणको महत्वलाई नकार्न सकिँदैन। ऐतिहासिक भौतिकवादले समाजलाई गतिशील र परिवर्तनशील प्रक्रियाको रूपमा प्रस्तुत गर्छ, जसले मानव इतिहासलाई वर्गविहीन, समानतामूलक समाजतर्फ लैजान्छ।
कार्ल मार्क्स: विचार, विद्रोह र क्रान्तिको अमर कथा
कार्ल मार्क्स: विचार, विद्रोह र क्रान्तिको अमर कथा कार्ल मार्क्सको जीवन केवल एक व्यक्तिको कथा होइन, यो त विचारको आँधी हो, जसले संसारको सामाजिक, आर्थिक र राजनीतिक परिदृश्यलाई सधैंका लागि बदलिदियो। उनको जीवन दर्शनको सैद्धान्तिक पानाहरूमा मात्र सीमित थिएन, यो त जीवनको कठोर यथार्थसँग ठोक्किएको एक अटल विद्रोह थियो। मार्क्सको जन्म सन् १८१८ मा जर्मनीको ट्रियर सहरमा भएको थियो। उनका पिता, एक यहूदी वकिल, जसले सामाजिक प्रतिष्ठा जोगाउन लुथरन धर्म अपनाए, मार्क्सको बाल मस्तिष्कमा धर्म, सत्ता र सामाजिक दबाबप्रति प्रश्नहरूको बीउ रोपियो। यी प्रश्नहरूले उनको जीवन र विचारलाई क्रान्तिकारी दिशा दिए। विद्रोही मस्तिष्कको उदय मार्क्सको शैक्षिक यात्रा बोन विश्वविद्यालयमा कानूनबाट सुरु भयो, तर त्यहाँको चंचल जीवनशैलीले उनलाई दर्शनको गहिराइतर्फ डोर्यायो। बर्लिन विश्वविद्यालयमा पुग्दा उनले हेगेलको दर्शनबाट गहिरो प्रभाव पाए, तर उनले हेगेललाई अन्धाधुन्ध पछ्याएनन्। बरु, उनले हेगेलको विचारलाई चुनौती दिए र आफ्नो मौलिक दृष्टिकोण निर्माण गरे। यो उनको वैचारिक साहसको प्रारम्भ थियो— उनी कुनै अनुयायी होइनन्, स्रष्टा थिए। उनले दर्शनलाई केवल व्याख्या होइन, संसार बदल्ने हतियार बनाए। उनको यो विश्वास— “दार्शनिकहरूले संसारको व्याख्या गरेका छन्, तर कुरा संसार बदल्ने हो”— उनको जीवनको मूलमन्त्र बन्यो। संघर्षले भरिएको निजी जीवन मार्क्सको निजी जीवन कठिनाइ र पीडाले भरिएको थियो। उनकी पत्नी जेनी, एक धनी परिवारकी सुसंस्कृत महिला, उनको प्रेममा आफ्नो सुखसुविधा त्यागेर उनको साथमा रहिन्। तर, उनीहरूको वैवाहिक जीवन आर्थिक संकटले ग्रस्त थियो। लन्डनमा बस्दा उनीहरू चरम गरिबीमा डुबे। घरभाडा तिर्न नसक्दा उनीहरू बारम्बार घरबाट निकालिए। बच्चाहरू बिरामी हुँदा औषधिको अभावमा केही सन्तानले ज्यान गुमाए। यस्तो अवस्थामा पनि मार्क्सले हार मानेनन्। उनकी पत्नीलाई लेखेका एक पत्रमा उनले भने— “हामीसँग पैसा छैन, तर हामीसँग सपना छ।” यो वाक्य उनको अटल विश्वासको प्रतीक हो, जसले उनलाई भौतिक अभावमा पनि विचारको शिखरमा पुर्यायो। विचारको क्रान्तिकारी हतियार मार्क्सको विचार केवल किताबका पानाहरूमा सीमित थिएनन्, ती जीवनको पीडा, आक्रोश र विद्रोहबाट जन्मिएका थिए। उनले ‘वर्गसंघर्ष’ लाई इतिहासको मूल चालक शक्ति ठाने, जहाँ श्रमिक र पूँजीपतिहरूबीचको द्वन्द्वले समाजको रूपान्तरण हुन्छ। यो केवल विश्लेषण थिएन, यो त क्रान्तिको आह्वान थियो। लन्डनको ब्रिटिश म्युजियमको पुस्तकालयमा दिनरात पढ्ने र लेख्ने मार्क्सले हजारौँ किताबहरू अध्ययन गरे, सयौँ नोटबुकहरू भरे। उनको मेहनतको परिणामस्वरूप ‘Das Kapital’ जस्तो कालजयी कृति जन्मियो। प्रत्येक वाक्य लेख्नुअघि उनले घण्टौँ सोच्थे, किनभने उनलाई थाहा थियो— विचारको एक शब्दले संसारको दिशा बदल्न सक्छ। एंगेल्स: मार्क्सको अपरिहार्य सहयात्री फ्रेडरिक एंगेल्स मार्क्सका वैचारिक र व्यक्तिगत जीवनका अभिन्न साथी थिए। जब मार्क्स आर्थिक संकटले लेखन छाड्ने अवस्थामा पुगे, एंगेल्सले उनलाई आर्थिक र वैचारिक दुवै रूपमा साथ दिए। उनीहरूले सँगै लेखेको ‘कम्युनिस्ट म्यानिफेस्टो’ संसारभरका श्रमिकहरूको एकताको प्रतीक बन्यो। यसको पहिलो पंक्ति— “संसारभरि एक प्रेत घुमिरहेको छ— कम्युनिज्मको प्रेत”— इतिहासकै सबैभन्दा साहसी राजनीतिक उद्घोष हो। यो म्यानिफेस्टोले श्रमिक वर्गलाई एकजुट भएर शोषणविरुद्ध लड्ने प्रेरणा दियो। निर्वासन, प्रतिबन्ध र अटल विश्वास मार्क्सलाई धेरै देशबाट निष्कासित गरियो, उनको लेखनमाथि प्रतिबन्ध लगाइयो, र उनले परिवारसहित निर्वासनको कष्टपूर्ण जीवन बिताए। तर, उनले कहिल्यै आफ्नो विचारलाई बेचेनन्। उनले राज्य, धर्म र पूँजीवादको निडर आलोचना गरे, किनभने उनी शोषित वर्गको निर्भीक आवाज थिए। उनको विचारले पछि सोभियत संघ, चीन, क्युबा जस्ता देशहरूमा क्रान्तिको आगो बाले। मार्क्स सत्ताको लोभमा थिएनन्; उनको सपना थियो— विचारको स्वतन्त्रता र मानव मुक्ति। मार्क्सको अभावमा संसार यदि कार्ल मार्क्स जन्मेका नहुने भए, संसारले पूँजीवादको गहिरो आलोचना गर्ने भाषा र औजार प्राप्त गर्ने थिएन। मजदुर वर्गको आवाज संगठित गर्न कठिन हुन्थ्यो। “समानता”, “वर्गहीन समाज” र “राज्यविहीन व्यवस्था” जस्ता अवधारणाहरू केवल असम्भव सपनाको रूपमा रहन्थे। शोषणको विश्लेषण त हुन्थ्यो, तर त्यसविरुद्धको सुसंगठित संघर्षको बाटो पत्ता लाग्ने थिएन। मार्क्सले समाजलाई केवल नयाँ विचार दिएनन्, उनले मानिसहरूलाई आफ्नो चेतना बदल्ने आँखा दिए। उनको विचारले पूँजीको दासताबाट मानवतालाई मुक्त गर्ने सपना देखायो। अमर विचारको मृत्यु सन् १८८३ मा मार्क्सको मृत्यु भयो। उनको अन्तिम संस्कारमा केवल ११ जना उपस्थित थिए, तर ती आँखाहरूले देखेका थिए— यो व्यक्ति भौतिक रूपमा हराए पनि, उनको विचार युगौँसम्म जीवित रहनेछ। आज जब मजदुर अधिकार, वर्गीय असमानता वा समाजवादको कुरा उठ्छ, मार्क्सको विचार कतै न कतै गूञ्जिरहन्छ। उनको जीवन केवल एक व्यक्तिको कथा होइन— यो पीडाबाट जन्मिएको, संघर्षमा रंगिएको र क्रान्तिमा अमर भएको विचारको महाकाव्य हो।
मार्क्सवाद श्रृंखला: राजनीतिक परिस्थिति, जीवन र प्रारम्भिक संघर्ष
प्रिय पाठकवृन्द, एभरेष्टदैनिकमा हामीले मार्क्सवादी श्रृंखला सुरु गर्न गइरहेका छौं । यहाँ हामीले तपाईंको हातमा अर्पण गर्न लागेको ‘मार्क्सवाद शृङ्खला’ केवल कुनै सिद्धान्तको प्रचार मात्र नभएर वैज्ञानिक अध्ययन, ऐतिहासिक समीक्षा र वैचारिक गहिराइमा डुबुल्की मार्ने प्रयास हो। अहिलेको असमान र अन्यायपूर्ण सामाजिक संरचनालाई बुझ्न र परिवर्तन गर्न खोज्ने प्रत्येक सचेत नागरिकका लागि मार्क्सवादी दृष्टिकोण एउटा उपयोगी साधन हो। तर विडम्बना – यति महत्वपूर्ण सिद्धान्तलाई अझै पनि सतही रूपमा बुझिन्छ, विकृत गरिन्छ, वा आदर्शहरूको कोरा नारामा सीमित गरिन्छ। यही अपूरो बुझाइ र भ्रमलाई चिर्दै, हामीले यो शृङ्खला तयार पारेका हौं। यो शृङ्खलाको मूल उद्देश्य भनेको कार्ल मार्क्सको जीवन, उनका वैचारिक संघर्ष, उनको दर्शन, अर्थशास्त्रीय योगदान र क्रान्तिकारी दृष्टिकोणलाई ऐतिहासिक–सामाजिक सन्दर्भमा सरल, तर गहिरो ढङ्गमा नेपाली भाषामा प्रस्तुत गर्नु हो। हामी मार्क्सको व्यक्तिगत जीवन, शिक्षा, संघर्ष, उनी प्रभावित भएका दर्शनहरू (जस्तै हेगेल), तिनको विरोध, फ्रेडरिक एङ्गेल्ससँगको सहकार्य, उनीद्वारा लेखिएका महान कृति, र उनीद्वारा विकसित गरिएको वैज्ञानिक समाजवादलाई क्रमशः अध्यायबद्ध रूपमा प्रस्तुत गर्नेछौं। १. ऐतिहासिक सन्दर्भ: १९औँ शताब्दी युरोपको सामाजिक–आर्थिक पृष्ठभूमि 👉 औद्योगिक क्रान्तिको असर: कार्ल मार्क्सको जन्म सन् १८१८ मा जर्मनीको ट्रीयर (Trier) नामक सानो शहरमा भयो। यो समय औद्योगिक क्रान्तिको चरम काल थियो। युरोपका देशहरू विशेषतः इंग्ल्याण्ड, फ्रान्स, र जर्मनीमा कृषिआधारित फ्युडल समाजबाट उद्योग र पूँजी–केन्द्रित समाज तर्फ तीव्र परिवर्तन हुँदै थियो। 🌍 सामाजिक अवस्था: • ग्रामीण जनसंख्या शहरमा विस्थापित हुन थालेका थिए। सहरहरूमा श्रमिकहरूको भीड बढ्दै थियो, तर जीवनस्तर अत्यन्त दयनीय थियो। • नयाँ वर्गहरूको उदय — बुर्जुवा (उद्योगपति) वर्ग र श्रमिक (प्रोलितारीएट) वर्ग। • थोरै धनाढ्यले कल–कारखाना, बैंक, र व्यापार नियन्त्रण गरेका थिए, जबकि बहुसंख्यक श्रमिकहरू श्रमिकहरू दिनको १२–१६ घण्टा काम गर्दथे, न्यूनतम ज्याला र कुनै अधिकारविना। • महिलाहरू र बालबालिकालाई समेत कम ज्यालामा काममा लगाइन्थ्यो। • कृषिमा लागेका किसानहरू जमिन गुमाउँदै शहरतर्फ विस्थापित हुँदै थिए। 💰 आर्थिक अवस्था: • "Laissez-faire" पूँजीवादी अर्थनीति हावी भइसकेको थियो। १२–१६ घण्टासम्म काम गर्ने श्रमिक, बालश्रमको व्यापक प्रयोग, दुर्घटनाबाट अपांग हुने कामदारको कुनै हक नहुनु — यी सबैले पूँजीवादी प्रणालीको क्रूरता उजागर गरिरहेका थिए। • पूँजी सञ्चय गर्ने वर्गको संपत्ति दिनप्रतिदिन बढ्दै थियो, जबकि श्रमिक वर्ग दैनिकी गुजारा गर्न संघर्षरत थियो। • पुँजीपति वर्ग (बुर्जुवा) उत्पादनका सबै साधनमाथि नियन्त्रण राख्दै श्रमिक वर्ग (प्रोलितारियात) शोषण गर्दै थियो। • असमानता तीव्र थियो – थोरै मानिसहरू असीम सम्पत्तिका मालिक थिए, बहुसंख्यक अभाव र भोकको शिकार थिए। राजनीतिक अवस्था • फ्रान्सेली क्रान्तिको लहरले लोकतन्त्रको बीउ रोपिएको थियो, तर राजतन्त्र, सामन्तवाद र पूँजीवादले अझै सामूहिक शासन र सामाजिक समानताको सम्भावनालाई रोकिरहेको थियो। • विचारधारात्मक लडाइँ तीव्र हुँदै थियो — एकातर्फ समाजवादी, कम्युनिस्ट र अराजकतावादीहरू, अर्कोतर्फ उदार पूँजीवादीहरू। यही विषमता र अन्यायपूर्ण संरचनाले युवा मार्क्सको चेतना झस्कायो। उनी केवल अवलोकन गर्न सीमित रहेनन्, विचार, संघर्ष र परिवर्तनको मार्ग पहिल्याउन लागे। ________________________________________ ✦ २. कार्ल मार्क्सको प्रारम्भिक जीवन: 👶 बाल्यकाल र शिक्षा: कार्ल हेनरिच मार्क्सको जन्म सन् १८१८ मा जर्मनीको ट्रियर (Trier) नामक शहरमा भएको हो। उनका पिता हेनरिच मार्क्स एक यहूदी वकिल थिए, पछि उनका बुबा Heinrich Marx ले परिवारको संरक्षणका लागि प्रोटेस्टेन्ट धर्म अंगीकार गरे, किनभने यहूदीहरूमाथि जर्मनीमा शिक्षा र रोजगारीका अवसरमा भेदभाव थियो। कार्लको बाल्यकाल बौद्धिक वातावरणमा बित्यो, जसले उनलाई प्रारम्भिक लेखन र चिन्तनप्रति प्रेरित गर्यो। • प्रारम्भिक शिक्षा ट्रीयरमै भयो। • पछि बोन (Bonn) र त्यसपछि बर्लिन विश्वविद्यालयमा कानून, इतिहास र दर्शन अध्ययन गरे। 📚 युवावस्थाको रुचि: • प्रारम्भिक रुचि साहित्य र कवितामा थियो, तर बर्लिन पुगेपछि गम्भीर ढंगले दार्शनिक चिन्तन र हेगेलियन दर्शनमा आकर्षित भए। • उनी तत्कालीन “Young Hegelians” (हेगेलका युवा अनुयायीहरू) सँग आवद्ध भए, जसले धार्मिक कट्टरता र राज्य सत्ताको आलोचना गर्थे। ________________________________________ ✦ ३. तत्कालीन प्रमुख दर्शन: हेगेल र अन्य विचारधाराहरू 🔵 हेगेलको विचार (Georg Wilhelm Friedrich Hegel): हेगेल जर्मन आदर्शवादका प्रमुख विचारक थिए। उनको दर्शन "द्वन्द्वात्मक आदर्शवाद" (Dialectical Idealism) मा आधारित थियो। मुख्य बिचारहरू: • द्वन्द्वात्मक प्रक्रिया (thesis → antithesis → synthesis) मार्फत इतिहास र चेतनाको विकास हुन्छ। • यथार्थलाई चेतनाको उत्पाद मानिन्थ्यो — “विचार (Idea) नै मूल तत्व हो।” 🔴 मार्क्सको असहमति – द्वन्द्वात्मक भौतिकवादको सूत्रपात: मार्क्सले हेगेलको द्वन्द्वात्मक प्रक्रिया त स्वीकारे, तर उसको आदर्शवादी दृष्टिकोणको आलोचना गरे। उनका तर्क: • “चेतना संसार निर्माण गर्दैन, संसारले चेतना निर्माण गर्छ।” • विचार होइन, भौतिक अवस्था, उत्पादनका साधन र वर्गीय सम्बन्ध मानव समाजका चलायमान शक्तिहरू हुन्। • त्यसैले उनले हेगेललाई "टाउकोमा उभिएको दर्शन" भनी व्यङ्ग्य गरे र आफूले त्यसलाई "खुट्टामा फर्काएर उभ्याएको" दाबी गरे। ________________________________________ ✦ ४. तत्कालीन अन्य विचारधाराहरू: सन् १८३०–५० को दशकमा विभिन्न राजनीतिक–दार्शनिक विचारहरू विकसित हुँदै थिए: 🌐 १. यूटोपियन समाजवाद: Saint-Simon, Charles Fourier, र Robert Owen जस्ता विचारकहरू समाजवादी थिए, तर उनीहरूको विचार कल्पनाशील र व्यवहारिक योजनाहीन थियो। मार्क्सले यसलाई “उत्पत्तिशील तर वैज्ञानिक दृष्टिकोणविहीन” भने। 🌐 २. शास्त्रीय अर्थशास्त्र: Adam Smith र David Ricardo ले “पूँजी, श्रम, र बजार” को सम्बन्ध बुझाउने कोसिस गरे। तर उनीहरूले वर्गीय संघर्ष, शोषण र मूल्य–सिर्जनामा श्रमिकको भूमिकालाई पर्याप्त ध्यान दिएनन्। 🌐 ३. राजनीतिक उदारवाद: John Locke वा Rousseau का विचारहरूले स्वतन्त्रता र राज्यसँग सम्बन्धित मानवीय अधिकारको कुरा गर्थे। तर तिनले आर्थिक समानताको विषयमा मौनता राखे। • ________________________________________ प्रवृत्ति प्रतिनिधि चिन्तक विशेषता प्रवृत्ति प्रतिनिधि चिन्तक विशेषता उदारवाद जॉन स्टुअर्ट मिल निजी सम्पत्ति र स्वतन्त्रताको वकालत अराजकतावाद प्रुधों, बकुनिन राज्यको सम्पूर्ण विरोध समाजवाद रोबर्ट ओवेन, फ्यूरियर वर्ग–समन्वय र उत्पादनका साधनको साझेदारी हेगेलियन आदर्शवाद हेगेल, ब्रुनो बाउअर विचारको सर्वोच्चता भौतिकवाद फ्युरबाख पदार्थ नै प्रमुख अस्तित्व ________________________________________ 🔹 ५. मार्क्सको बौद्धिक संघर्ष, फ्रेडरिक एङ्गेल्ससँगको मित्रता र लेखन यात्रा: ✒️ प्रारम्भिक लेखन: मार्क्सले पहिलो पटक आफ्नो क्रान्तिकारी विचार “Economic and Philosophic Manuscripts of 1844” मा लेखे, जहाँ उनले “श्रम疎Alienation” को अवधारणा विकास गरे। त्यसमा उनले देखाए कि पूँजीवादी प्रणालीमा श्रमिक आफ्नो श्रम, उत्पादन, आत्मा र अरू मानिसहरूसँग疎Alienated हुन्छ। 📕 पहिलो महत्वपूर्ण सिद्धान्त: "Feuerbach विषयक ११वटा थेसिसहरू" (Theses on Feuerbach) पहिलो थेसिस: “Philosophers have only interpreted the world in various ways; the point, however, is to change it.” "दार्शनिकहरूले संसारलाई व्याख्या गरेका छन्, तर महत्वपूर्ण कुरा यो परिवर्तन गर्नु हो।" यो कथनमार्फत मार्क्सले दर्शनलाई क्रियात्मक आन्दोलन बनाउनु पर्ने आवश्यकताको घोषणा गरे। 🤝 एङ्गेल्ससँगको भेट १८४४ मा पेरिसमा मार्क्सको भेट फ्रेडरिक एङ्गेल्ससँग भयो। यो भेट दुवैका लागि ऐतिहासिक थियो। 👨🔬 एङ्गेल्सको पृष्ठभूमि • पुँजीपति परिवारमा जन्मेका एङ्गेल्सले श्रमिक जीवनको अध्ययनका लागि इंग्ल्याण्डको म्यानचेस्टरमा बसेर कार्य गरे। • उनको पुस्तक "The Condition of the Working Class in England" ले मार्क्सलाई श्रमिक आन्दोलनप्रति थप सचेत बनायो। 📚 सहकार्य • "The Communist Manifesto" (१८४८) दुवैले संयुक्त रूपमा लेखे। • एङ्गेल्सले मार्क्सको जीवनभर आर्थिक र पारिवारिक रूपमा सहयोग गरे। • मार्क्सको मृत्युपछि एङ्गेल्सले "Das Kapital" को बाँकी भाग सम्पादन गरी प्रकाशित गरे। ________________________________________ 🔹 ६. प्रमुख कृतिहरू र विचारगत योगदान 📘 प्रमुख रचनाहरू 1. The Communist Manifesto (१८४८) o "संसारका श्रमिकहरू, एक होओ!" भन्ने नारासहित, वर्गसंघर्ष र क्रान्तिको आव्हान। 2. Das Kapital (Vol. I - १८६७) o पूँजीवादको आलोचना, मूल्य–श्रम सिद्धान्त, शोषण र ऐतिहासिक भौतिकवादको गहिरो विश्लेषण। 3. Economic and Philosophic Manuscripts of 1844 o श्रमिक疎alienation र मानवीय वस्तुकरणको आलोचना। 4. Theses on Feuerbach o "दार्शनिकहरूले विश्वको व्याख्या गरेका छन्, अब त्यसलाई परिवर्तन गर्नु पर्दछ।" 🔑 विचारगत योगदान • ऐतिहासिक भौतिकवाद • वर्गसंघर्ष र क्रान्तिको अनिवार्यता • श्रम मूल्य सिद्धान्त • धर्मको समालोचना: "धर्म जनताको अफिम हो" • राज्यको विश्लेषण: "राज्य बुर्जुवा वर्गको शासन यन्त्र हो" ________________________________________ 🔚 ७. जीवनको अन्तिम कालखण्ड मार्क्स जीवनभर बिरामी, गरिबी र निर्वासनको शिकार भए। • पत्नी जेनीको असामयिक मृत्यु, छोराछोरीको मृत्यु, र आर्थिक संकटले गर्दा जीवन कठिन भयो। • सन् १८८३ मा लन्डनमा निधन भयो। उनको चिहानमा लेखिएको छ: “The philosophers have only interpreted the world, in various ways. The point, however, is to change it.” ________________________________________ ✅ निष्कर्ष: कार्ल मार्क्स केवल एक दार्शनिक थिएनन् — उनी सामाजिक वैज्ञानिक, क्रान्तिकारी, विचारक, पत्रकार, विश्लेषक, र अग्रदर्शी नेता थिए। उनको दर्शन आज पनि श्रमिक वर्ग, समाजवादी आन्दोलन, र वैकल्पिक विकास मोडेलका लागि मूल आधार बनेको छ। आगामी अंकमा मार्क्सवादको दार्शनिक पक्षका बारेमा विस्तारमा जानकारी दिइनेछ ।
चीनमा मार्क्सवादको नयाँ विकासमा निरन्तर बहस
बेइजिङ । चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (CPC) केन्द्रीय समितिका महासचिव, चिनियाँ राष्ट्रपति, र केन्द्रीय सैन्य आयोगका अध्यक्ष सी जिनपिङले हालसालै नयाँ युगमा मार्क्सवादी सिद्धान्त अध्ययन र विकास गर्न कार्यक्रमबारे महत्त्वपूर्ण निर्देशन दिएका छन्। सीले मार्क्सवादी सिद्धान्तको अध्ययन र विकासलाई पार्टीको विचारधारात्मक र सैद्धान्तिक विकासको आधारभूत र रणनीतिक कार्यक्रमको रूपमा परिभाषित गरेका छन्। पछिल्लो २० वर्षमा, यस कार्यक्रममा संलग्नहरूले सधैं मुख्य कार्यहरूमा केन्द्रित रहँदै समग्र परिस्थितिलाई सेवा दिएका छन् र उच्च-गुणस्तरका अनुसन्धान परिणामहरू उत्पादन गरेका छन्। यस कार्यक्रमले पार्टीको नवीनतम सिद्धान्तहरूको अध्ययन, अनुसन्धान, र प्रचारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ र विचारधाराको क्षेत्रमा मार्क्सवादको मार्गदर्शक स्थानलाई सुदृढ बनाएको छ। सीले नयाँ युगको यात्रामा, आधारभूत सिद्धान्तहरूलाई कायम राख्दै नयाँ दिशाहरू खोल्न, चिनियाँ विशेषताहरू भएको समाजवादी विचारको अध्ययन, प्रचार र कार्यान्वयनमा ध्यान दिन, प्रणालीगत र सैद्धान्तिक अनुसन्धानलाई गहिरो बनाउन, र पार्टीको नवीनतम सिद्धान्तहरूलाई जनताबीच लोकप्रिय बनाउन थप प्रभावकारी बनाउन जोड दिए। उनले मार्क्सवादका आधारभूत सिद्धान्तहरूलाई चिनियाँ यथार्थ र परम्परागत संस्कृति संगसँगै एकीकृत गर्नुपर्ने कुरा पनि उल्लेख गरे। नभेम्बर २९ मा बेइजिङमा यस कार्यक्रमको कामसम्बन्धी बैठक सम्पन्न भयो। सीका महत्त्वपूर्ण निर्देशनहरू बैठकमा अध्ययन गरियो। बैठकमा स्थायी समितिका सदस्य र सचिवालयका सदस्य काइ चीले सम्बोधन गरे। काइले आफ्नो सम्बोधनमा सीका निर्देशनहरूले मार्क्सवादी सिद्धान्त अध्ययन र विकासका कार्यक्रमको स्थिति र भूमिकाबारे गहन व्याख्या गरेको र आधारभूत सिद्धान्तलाई कायम राख्दै नयाँ दिशाहरू खोल्नका लागि आवश्यकताहरू स्पष्ट पारेको बताए। उनले पार्टीको नवीन सिद्धान्तहरूलाई मार्गदर्शकको रूपमा राखेर चिनियाँ परम्परागत संस्कृतिको मूल्य र सामग्रीलाई अझ गहिरो रूपमा अन्वेषण गर्न जोड दिए। बैठकमा पार्टीको प्रचार र सांस्कृतिक कामका लागि केन्द्रीय नेतृत्व समूहका सदस्य, कार्यक्रमको जिम्मेवारीमा रहेका विभागका उच्च अधिकारीहरू, केन्द्रीय सञ्चारमाध्यमका प्रतिनिधिहरू, विज्ञ र विद्वानहरू, स्थानीय पार्टी समितिहरूका प्रचार विभागका प्रमुख अधिकारीहरू, र प्रमुख विश्वविद्यालयका अधिकारीहरूको सहभागिता थियो। यस्ता छन् सीले जोड दिन खोजेका महत्वपूर्ण पक्षः विविध संस्कृतिहरूलाई एकल एकरूप संस्कृतिले प्रतिस्थापन गर्नेभन्दा, चिनियाँ सभ्यताले विभिन्न संस्कृतिहरूलाई साझा संरचनामा एकीकृत गर्ने प्रयास गर्छ। हाम्रो सम्मानित ५,००० वर्ष पुरानो सभ्यताका गहिरो जगका आधारमा, चिनियाँ समाजवादलाई अग्रगामी र विकास गर्ने एक मात्र बाटो भनेको मार्क्सवादका आधारभूत सिद्धान्तहरूलाई चीनको विशेष यथार्थ र यसको परम्परागत उत्कृष्ट संस्कृतिसँग एकीकृत गर्नु हो (‘दुई एकीकरण’)। यो निष्कर्ष चिनियाँ समाजवादको हाम्रो व्यापक अन्वेषणबाट प्रणालीगत रूपमा निकालिएको हो। हामीले सधैं मार्क्सवादका आधारभूत सिद्धान्तहरूलाई चीनको विशेष यथार्थसँग एकीकृत गर्न जोड दियौं र अहिले आधिकारिक रूपमा यसलाई चिनियाँ परम्परागत उत्कृष्ट संस्कृतिसँग पनि एकीकृत गर्ने कुरा अघि सारेका छौं। जसरी मैले एकपटक भनेको थिएँ, ‘यदि ५,००० वर्ष पुरानो चिनियाँ सभ्यता नै नभएको भए, चिनियाँ विशेषताहरू कहाँबाट आउने थिए? ‘दुई एकीकरण’ कुनै असम्भाव्य प्रस्ताव होइन। आफ्ना विशिष्ट उत्पत्तिका बावजुद, मार्क्सवाद र परम्परागत चिनियाँ संस्कृतिमा असाधारण सुसंगति प्रकट हुन्छ। उदाहरणका लागि, सबैका लागि समान कल्याणको खोजी गर्ने र विश्वास र मित्रता देखाउने सामाजिक सिद्धान्तहरू साम्यवादी र समाजवादी आदर्श र विश्वाससँग सुमधुर रूपमा मेल खान्छन्; राज्यको आधारको रूपमा जनतालाई मान्ने र सद्गुणद्वारा शासन गर्ने शासकीय अवधारणाहरू जनताको प्राथमिकता राख्ने राजनीतिक सिद्धान्तसँग पूर्णतया मेल खान्छन्; र पुरानो कुरा त्यागेर नयाँको पक्षमा उभिने र निरन्तर आत्म-सुधार गर्ने अभ्यासहरू कम्युनिष्टहरूको क्रांतिकारी आत्माको साथ मेल खान्छ। मार्क्सवादले मानिसको सारलाई सामाजिक सम्बन्धहरूको दृष्टिकोणबाट हेर्छ भने, चिनियाँ संस्कृतिमा मानिसलाई परिवार, देश र संसारसँगको सम्बन्धबाट परिभाषित गरिन्छ। दुवै मानवीय अस्तित्वलाई पृथक अस्तित्वको रूपमा हेर्नु अस्वीकार गर्छन्। चिनियाँ समाजवादको बाटो आधारभूत रूपमा समाजवादी छ, जुन मार्क्सवादमा आधारित छ। चिनियाँ संस्कृतिमा रहेको आवश्यक समाजवादी तत्त्वहरूले चीनमा मार्क्सवादलाई अँगाल्नका लागि बौद्धिक आधार प्रदान गर्दछ। चिनियाँ समाजवादको बाटो निरन्तर फैलिरहेको छ, र यस बाटोमा हाम्रा दृढता अडिग रहेको छ।