सेवा सुविधा नपाएको कैलालीका मुक्त हलियाको गुनासो

सेवा सुविधा नपाएको कैलालीका मुक्त हलियाको गुनासो

कैलाली, वैशाख ३१ । कैलालीका अधिकांश मुक्त हलिया परिवारले अझै पनि सरकारले प्रदान गर्ने सुविधा पाउन सकेका छैनन् ।

राज्यले उनीहरुको नाममा विभिन्न सेवा सुविधाको घोषणा गरे पनि लक्षित समुदायसम्म भने यसको प्रभाव पुग्न नसकेको हो ।

नेपाल सरकारले नै वि.सं २०६५ सालमा हलिया मुक्तिको घोषणा गरे पनि कतिपय ठाउँमा हालसम्म पनि उनीहरुको अवस्थामा कुनै परिर्वतन आउन सकेको छैन ।

अहिले पनि कतिपय मुक्त हलिया परिवारहरु अरुको घरजग्गामा बस्नु पर्ने बाध्यता छ । न उनीहरुसँग खानलाई गास छ नत ओत लाग्ने बास नै । हलिया मुक्तिपछि मुलुकमा सरकारको नेतृत्वमा थुप्रै फेरबदल भएको छ ।

तर, आफूहरुको अवस्थामा फेरबदल नभएको मुक्त हलियाहरुको गुनासो छ ।

पुनःस्थापनाको लागि प्रभावकारी काम हुन नसक्दा मुक्तिपछि पनि हलियाहरुको अवस्था पुरानै जस्तो रहन पुगेको हो । कैलालीको गौरीगंगा नगरपालिका १ बस्ने गिता नेपालीले हलियाको परिचय पत्र पाएको झण्डै १ दशक पुग्न लाग्यो ।

तर, अवस्था भने उहि दशक अघि कै छ । न उनीसंग बस्नलाई घर छ नत खेती गर्नलाई जमिन नै । आफूहरु पहिलेको अवस्थाबाटै गुज्रिरेहको उनले दुखेसो गरिन्।

उनले सरकारले प्रदान गर्ने दुई लाख रुपैया पाउन लामो समय देखि निकै संघर्ष गरेकी छिन् । कति सरकार बदलिए तर, गिताको दैनिकी भने बद्लिन सकेको छैन।

उनले राज्यले हलियाका लागि दिने दुइ लाख रकम लिन सम्बन्धित ठाउँ धाएको बर्षौ बितिसक्यो । तर, उनको मिहिनेतले हालसम्म सार्थक मोड लिन सकेको छैन।

यस्तै गौरीगंगा नगरपालिका २ का नरेश शिलाधरले पनि हलियाको परिचय पत्र पाएको धेरै भयो । तर, उनको अवस्था पनि गिताको भन्दा फरक छैन । जुन ठाउँ जाँदा पनि आश्वासन मात्रै पाइन्छ, काम हुने कुनै छाँटकाट नै देखिदैन । उनलाई सरकारप्रति वितृष्णा जागेको छ । उनले मुक्त हलियाको सवालमा सरकार लाचार रहेको भन्दै आक्रोस पोखे ।

कैलालीमा सुदूरपश्चिमका अन्य जिल्ला भन्दा हलियाको संख्या कम रहेका बताइएको छ । हाल कैलालीमा १ सय २० जना हलिया रहेका छन् । यी मध्ये अधिकांश प्रमाणिकरण भइ सकेका छन् । भने, कतिपय हुन बाँकी छन् । केहिले हलियाको परिचयपत्र समेत पाउन सकेका छैनन् ।

अधिकांश हलियाहरुको अवस्था दयनीय रहेको हलियाको क्षेत्रमा क्रियाशिल संस्था एनएनएसडब्लुओका जिल्ला सहजकर्ता बिन्दा देवलले बताइन् ।

राज्यले वि.स. २०६५ सालमा हलिया मुक्तिको घोषणा गरेको थियो । तर, सरकारले न्यायिक तवरले पुनःस्थापना प्याकेज वितरण गर्न नसक्दा उनीहरुको अवस्था फेरिएको छैन । झण्डै १ दशक अघि सरकारले दिने दुई लाख रुपैयाले हाल, हात्तिको मुखमा जिरा भएकाले पनि उनीहरुको अवस्थामा सुधार नआएको कतिपयको भनाइ छ ।

सरकारले प्रदान गर्दै आएको पुनःस्थापना प्याकेज हलियालाई निल्नु न ओकल्नु भएको हलियाको क्षेत्रमा काम गर्ने संस्था एनएनएसडब्लुओका कैलालीका कार्यक्रम अधिकृत किरण पौडेलले बताए ।

राज्यले दिदै आएको सुविधा बढाउन अब दबाबको आवश्यकता परेको कतिपयको भनाइ छ । हलियाको जीवनस्तर परिर्वतन गर्नका लागि आन्दोलनको आवश्यकता छ रहेको लामो समयदेखि हलियाको क्षेत्रमा कार्यरत मनिराम देवलले बताए ।

हलियाको क्षेत्रमा काम गर्ने विभिन्न सरकारी तथा गैरसरकारी संघ संस्थाले पनि प्रभावकारी कार्य नगरेको कतिपय हलियाको गुनासो छ । सरकारले अन्य नागरिक सरह आफूहरुलाई हेर्नु पर्ने मुक्त हलियाले बताएका छन् ।

अपिहिमाल गाउँपालिकाको मुकामसम्म सडक विस्तारमा सहयोग गर्न अध्यक्ष प्रचण्डसँग आग्रह

काठमाडौं । दार्चुला जिल्लाको अपिहिमाल गाउँपालिकाका जनप्रनिधि तथा राजनीतिक दलका प्रतिनिधिहरुले पूर्वप्रधानमन्त्री एवं नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’सँग भेट गरी पालिकाको विकासका लागि ध्यानाकर्षण गराएका छन् । अपिहिमाल गाउँपालिकासम्म सडक नपुगेको एक मात्र गाउँपालिका भएको उल्लेख गर्दै उनीहरुले अब पालिका मुकामसम्म पुग्न दश किलोमिटर बाँकी रहेकाले बजेट व्यवस्थापनका लागि पहल गरिदिन आग्रह गरेका हुन् । तीन सूत्रीय मागपत्र बोकेर राजधानी आएका उनीहरुले मकरीगाड–खण्डेश्वरी (१० किलोमिटर) सडकका लागि आवश्यक बजेट, पालिकाका सबै वडा र वस्तीहरुमा राष्ट्रिय विद्युत लाइन विस्तार र वडा नम्बर ३ को भूगोल ठूलो भएकाले सेवा प्रवाहलाई सहज बनाउन वडा विभाजनमा सहयोग गरिदिन आग्रह गरे । जवाफमा पूर्वप्रधानमन्त्री एवं अध्यक्ष प्रचण्डले आफू प्रधानमन्त्री भएको बेलामा थोरै भए पनि बजेट विनियोजनको सुरुवात गरिएको जानकारी दिंदै बजेट वृद्धिका लागि पहल गर्ने प्रतिबद्धता गर्नुभयो । त्यतिबेला पालिका मुकामसम्म पुग्ने गरी बजेटका लागि निर्देशन दिइएको भए पनि आवश्यक बजेट नपरेको उल्लेख गर्दै बजेट शीर्षक परेकाले सरकारले चाहेमा स्रोत सुनिश्चित गर्न सक्ने भएकाले आफूले प्रतिपक्ष दलको नेताको रुपमा पहल गर्ने बताउनुभयो । सुदूरपश्चिमको परिचित अपि हिमालको नामबाट स्थापित यो गाउँपालिकाले विकास निर्माणमा पनि त्यहीअनुसारको अपेक्षा गर्नु स्वभाविक भएको भएको उल्लेख गर्दै उहाँले पर्यटन प्रवर्धनका लागि पनि पर्यटन बोर्ड र विद्युत विस्तारका लागि विद्युत प्राधिकरणमार्फत काम अघि बढाउन आग्रह गरिने बताउनुभयो । सो क्रममा गाउँपालिका अध्यक्ष भक्तसिंह ठेकरे बोहरा, उपाध्यक्ष देबकीदेवी बोहरा, सबै वडा अध्यक्षलगायतका जनप्रतिनिधि, कर्मचारी, कांग्रेसका पालिका सभापति शोबनसिंह लोथ्याल, माओवादी केन्द्रका उपाध्यक्ष मोहनसिंह कार्की र एमालेका प्रतिनिधि नरेन्द्रसिंह रोकाया लगायत ३५ जनाद्वारा हस्ताक्षरित ज्ञापनपत्र अध्यक्ष प्रचण्डलाई बुझाइएको थियो ।  

सिजाङ भूकम्पको क्षतिप्रति पूर्वप्रधामन्त्री प्रचण्डद्वारा दुःख व्यक्त

काठमाडौं। पूर्वप्रधानमन्त्री एवं नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले चीनको सिजाङ केन्द्रविन्दु बनाई गएको भूमम्पबाट भएको जनधनको क्षतिप्रति दुःख व्यक्त गर्नुभएको छ । उहाँले सामाजिक सञ्जाल एक्समार्फत दुःख व्यक्त गर्दै भन्नुभएको छ–‘म सिजाङ भूकम्पमा परी ज्यान गुमाउनेहरूप्रति गहिरो दुःख व्यक्त गर्दछु । मृतकका परिवारजन, महामहिम राष्ट्रपति सी जिनपिङ र चिनियाँ जनताप्रति हार्दिक समवेदना व्यक्त गर्दै घाइतेहरूको शीघ्र स्वास्थ्यलाभको कामना गर्दछु।’

भूकम्पबाट चीनमा कम्तिमा ९ जनाको मृत्यु

काठमाडौं । काठमाडौं । नेपाल–चीन सीमा क्षेत्रमा गएको भूकम्पबाट चीनमा कम्तिमा ९ जनाको मृत्यु भएको छ । केही घरहरु भत्किएका छन् । चीनको सरकारी टेलिभिजन च्यानल सीजीटीएनले सरकारी अधिकारीहरुलाई उद्धृत गर्दै ९ जनाको मृत्यु भएको जनाएको छ । आज बिहान नेपाली समय अनुसार ६ बजेर ५० मिनेटमा चीनको जिजाङ्ग प्रान्तको सिगात्सेस्थित दिङ्गी गाउँमा केन्द्रविन्दु भएर शक्तिशाली भूकम्प गएको थियो । भूकम्पको धक्का नेपालमा समेत महसुस भएको थियो । नेपालको भूकम्प मापन केन्द्रले ७ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको रेकर्ड राखे पनि चीनको भूकम्प नेटवर्क केन्द्रले ६.८ तीव्रता मापन गरेको छ । यो भूकम्प १० किलोमिटर गहिराइमा थियो । चिनियाँ सञ्चार माध्यमहरुका अनुसार भूकम्पका कारण दिङ्गी काउन्टीको चाङ्गसुओ क्षेत्रका गाउँमा घरहरु भत्किएका छन् । चीनको भूकम्प नेटवर्क केन्द्रका अनुसार आज भूकम्प गएको स्थानदेखि २०० किलोमिटर वरपरको क्षेत्रमा विगत पाँच वर्षको अवधिमा ३ म्याग्निच्युड माथिका २९ वटा भूकम्प गएको रेकर्ड छ । तर आज बिहानको भूकम्प सबैभन्दा शक्तिशाली हो । स्थानीय अधिकारीहरूले उद्धार कार्यका लागि यातायात, जलस्रोत, आवास तथा शहरी–ग्रामीण विकास विभाग, गाउँ–नगरका प्रतिनिधिहरूलाई परिचालन गरेका छन्। साथसाथै, अफ्टरशकको प्रभावबाट बच्न स्थानीय बासिन्दाको सुरक्षित स्थानमा स्थानान्तरणको व्यवस्था गरिरहेको डिङ्ग्री काउन्टीका प्रमुखले जानकारी दिए। आपतकालीन व्यवस्थापन मन्त्रालयका अनुसार, बिहान ९:२० बजे शिगात्सेको फायर ब्रिगेडका ७५ जना कर्मचारी र ६ वटा सवारी साधन तयारी अवस्थामा थिए। अग्रभाग टोलीका १५ जना कर्मचारी र तीनवटा सवारी साधन भूकम्पको केन्द्रबिन्दुतर्फ जाँदै थिए। बिहान ९:४५ बजे सम्ममा, २१५ जना उद्धारकर्मी केन्द्रबिन्दुतर्फ जाँदै थिए, जसमा तिब्बती वन फायर ब्रिगेडको १० जना र तीन सवारी साधन तथा विशेष कार्य टोलीका ९० सदस्य समावेश थिए। चीनको सैन्य स्रोतका अनुसार, जनमुक्ति सेना (PLA), सशस्त्र प्रहरी बल, साथै मिलिसिया र रिजर्भ फोर्सका ५०० भन्दा बढी सदस्य पूर्ण रूपमा परिचालनका लागि तयारी अवस्थामा छन्। शिन्ह्वाका अनुसार, चीनको भूकम्प नेटवर्क केन्द्र (CENC) ले दिएको विवरणअनुसार, भूकम्पको केन्द्रबिन्दु २८.५ डिग्री उत्तर अक्षांश र ८७.४५ डिग्री पूर्व देशान्तरमा रहेको थियो। भूकम्प १० किलोमिटर गहिराइमा गएको थियो। CCTV न्यूजका अनुसार, भूकम्पको केन्द्रबिन्दुको पाँच किलोमिटर परिधिमा सात गाउँहरू र २० किलोमिटर परिधिमा दुई नगरहरू रहेका छन्। केन्द्रबिन्दुको वरपरको पाँच किलोमिटर क्षेत्रमा औसत उचाइ लगभग ४,२५९ मिटर रहेको छ। अमेरिकी भूगर्भ सर्वेक्षण (USGS) का अनुसार, मंगलबार ०१:०५:१६ GMT मा नेपालको लोबुचेबाट ९० किलोमिटर उत्तरपूर्वमा ७.० म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको छ। शिन्ह्वाका अनुसार, यसको केन्द्रबिन्दु १० किलोमिटर गहिराइमा २८.५८ डिग्री उत्तर अक्षांश र ८७.३९ डिग्री पूर्व देशान्तरमा रहेको थियो।

नेपाल–चीन सिमानामा ७ म्याग्निच्यूटको भूकम्प

काठमाडौं । मंगलबार बिहान बिहान ६ः५० बजे गएको भूकम्पको केन्द्रबिन्दु नेपाल र चीन सीमा क्षेत्र भएको खुलेको छ। राष्ट्रिय भूकम्प मापन तथा अनुसन्धान केन्द्रका वरिष्ठ भूकम्पविद् डा. लोकविजय अधिकारीका अनुसार ७ म्याग्निच्यूडको भूकम्प गएको हो । भूकम्पविद् अधिकारीका अनुसार भूकम्पको केन्द्रबिन्दु नेपाल-चीन सीमाना नजिक दिङ्गे काउन्टी हो । भूकम्पको धक्का लामो समय महसुस भए पनि अहिलेसम्म क्षतिको विवरण आइसकेको छैन । भूकम्पको धक्का नेपालभर महसुस भएको थियो । भूकम्पको धक्का चीन, नेपालसहित बंगलादेश, भारत र भुटानमा महसुस भएको छ । दिङ्गे काउन्टी दक्षिण नेपालको सङ्खुवासभा र ताप्लेजुङ तथा दक्षिणपूर्वमा भारतको सिक्किम राज्यसँग सीमा जोडिएको छ। भूकम्पको काठमाडौँ उपत्यकासहित आसपास, तराई एवं पूर्वी नेपालका झापा, मोरङ, सुनसरी, उदयपुर, खोटाङ, ओखलढुङ्गा, भोजपुर, धनकुटा, तेह्रथुम, पाँचथर, इलाम, सोलुखुम्बु, सङ्खुवासभा, ताप्लेजुङ लगायत जिल्लामा महसुस गरिएको थियो। भूकम्पको धक्का महसुस भएपछि सर्वसाधारण घरबाहिर खुला स्थानमा निस्किएका थिए। वरिष्ठ भूकम्पविद् अधिकारीका अनुसार नेपालको पूर्वी सीमाबाट उत्तरतर्फ करिब एक सय किलोमिटर टाढा दिङ्गेमा शक्तिशाली भूकम्प गएको हो। नेपालमा २०७२ साल वैशाख १२ गते ७.६ म्याग्निच्यूडको भएकम्प गएको थियो। गोरखा केन्द्रबिन्दु भएर गएको उक्त भूकम्पपछि नेपालमा लागतार सानाठुला भूकम्प गएका थिए। पछिल्लो दुई महिनामा मात्र पश्चिम नेपालमा चार म्याग्निच्यूडभन्दा माथिको भूकम्प पटकपटक गहिरहेको थियो।

लोकप्रिय