लेखा प्रणालीमा अत्यन्तै आवश्यक वासलात (Balance Sheet) भनेको के हो ?

काठमाडौं। प्रधानमन्त्री एवं त्रिभुवन विश्वविद्यालयका कुलपति पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले त्रिभुवन विश्वविद्यालयले उपकुलपतिको नियुक्ति प्रक्रियाका लागि आह्वान गरेको विज्ञापनका प्रावधान सच्चाउन निर्देशन दिएका छन् । शुक्रबार दिउँसो शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधिमन्त्री एवं विश्वविद्यालयका सहकुलपति अशोककुमार राईलाई प्रधानमन्त्रीको कार्यकक्षमा बोलाएर उक्त विज्ञापन सच्चाउन निर्देशन दिएका हुन् । प्रधानमन्त्रीले आफूले विश्वविद्यालयको सुधारका निम्ति संसारभरि रहेका नेपालीमध्येबाट योग्य मान्छे आओस् भनेर खुला प्रतिस्पर्धा गराउन खोजेकोमा शुक्रबार प्रकाशित गरिएको सूचनाले योग्य मान्छेहरू छनोटमा ढोका बन्द हुनसक्ने भन्दै त्यस्तो त्रुटिपूर्ण प्रावधान सच्चाएर अर्को सूचना निकाल्न निर्देशन दिए । शुक्रबार छनोट तथा सिफारिस समितिको तर्फबाट प्रकाशित सूचनामा ‘विश्वविद्यालयको पदाधिकारीमध्ये कुनै एक पदमा कम्तीमा तीन वर्ष काम गरेको (वर्ष, महिना र दिनसमेत) व्यहोरा खुलेको विवरण प्रमाणित प्रतिलिपि’ पेश गर्नुभएको सूचनाप्रति आफ्नो गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको बताउँदै प्रधानमन्त्रीले पदाधिकारीमा तीन वर्षे अनुभवको प्रावधान हटाउन निर्देशन दिनुभएको प्रधानमन्त्रीको सचिवालयले जनाएको छ । त्यस्तो प्रावधानले पूर्वपदाधिकारीहरू मात्रै प्रतिस्पर्धाका निम्ति योग्य हुने र त्यसले मेरिटोक्रेसीमा सिन्डिकेट लगाउनेमा हाम्रो चासो रहेको बताउँदै प्रधानमन्त्रीले सक्षम र योग्य मान्छे आउने बाटो सम्पूर्ण रूपले खुला गरी अर्को विज्ञापन खोल्दै मन्त्रालयमार्फत समितिलाई निर्देशन दिएका हुन् । प्रधानमन्त्रीले स्वदेश तथा विदेशमा रहेको जोकोही योग्य प्राज्ञिक नेपालीले दरखास्त हाल्न सक्ने गरी फराकिलो मापदण्ड नबनाए विश्वविद्यालय सुधार कठिन भएकाले उच्च शिक्षाको गुणात्मक सुधारका निम्ति गम्भीर हुन समेत शिक्षामन्त्रीलाई निर्देशन दिएका छन् ।

  काठमाण्डौं । राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डले एसईई परीक्षाको तालिका सार्वजनिक गरेको छ । बोर्डको परीक्षा नियन्त्रण कार्यालयले २०७८ सालको माध्यमिक शिक्षा परीक्षाको तालिका सार्वजनिक गरेको हो । परीक्षा आगामी वैशाख ९ गते शुक्रबारबाट हुने कार्यालयले जनाएको थियो । परीक्षाको प्रथम दिन अनिवार्य अंग्रेजी परेको छ । सोही दिन अनिवार्य संस्कृत भाषा र साहित्यको पनि परीक्षा छ । त्यस्तै, दोस्रो दिन अनिवार्य गणितको परीक्षा राखिएको छ । परीक्षार्थीहरुले ११ वटा विषयको परीक्षा दिनुपर्नेछ । कार्यालयका अनुसार परीक्षा वैशाख २० गते सकिने छ । परीक्षा बिहान ८ बजेदेखि ११ बजेसम्म चल्ने छ । राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डले हिजो एक सुचना जारि गर्दै वैशाख ९ गतेबाट परिक्षा संचालन गर्ने बताएको थियो ।

काठमाडौं । यस वर्षको माध्यमिक शिक्षा परीक्षा कक्षा १० (एसईई) आगामी वैशाख ९ गतेदेखि सञ्चालन हुने भएको छ । राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डले बुधबार परीक्षाको समयतालिका सार्वजनिक गरेको हो । परीक्षा नियन्त्रक कार्यलयले वैशाख ९ गतेदेखि एसईई सञ्चालन हुने जानकारी गराएको छ । यस वर्ष एसईईमा ५ लाख ८ हजार परीक्षार्थी सहभागी हुने प्रारम्भिक अनुमान छ । नियमित तालिकाअनुसार चैतमा एसईई हुने गर्थ्यो  । परीक्षा २० वैशाखमा सकिने छ । परीक्षाको विषयगत समयतालिका भने बिहीबार सार्वजनिक हुने छ । कोरोनाले पठनपाठनमा असर गरेका कारण चैतभर कक्षा सञ्चालन गरेर वैशाख परीक्षा गर्न लागिएको हो । गत दुई वर्ष कोभिडका कारण आन्तरिक मूल्यांकनका आधारमा नतिजा प्रमाणीकरण गरिएको थियो ।

कम्प्युटर अपरेटिङ सिष्टमको परिभाषा, यसका प्रकार र यसको कार्यका बारेमा बिभिन्न प्रतियोगी परीक्षामा सोधिने गर्दछ । कम्प्युटरमा रहेका हार्डवेयर र सफ्टवेयरबीच आपसी अन्तर्सम्बन्ध र संवाद कायम गरेर कम्प्युटर प्रणालीलाई सञ्चालनका लागि सक्षम बनाउने काम अपरेटिङ सिष्टमले गर्दछ । यस्ता अपरेटिङ सिष्टम बिना हार्डवेयर र सफ्टवेयरले काम गर्न सक्दैनन । कम्प्युटर प्रणाली तथा यसका सम्पूर्ण हार्डवेयरहरूलाई नियन्त्रण तथा सञ्चालनमा ल्याउन मद्दत गर्ने प्रोग्रामहरूको समूह वा सङ्ग्रहलाई अपरेटिङ सिस्टम (operating system) भनिन्छ । अपरेटिङ सिस्टमविना कम्प्युटर सिस्टम सञ्चालन गर्न सकिँदैन । एमएस डस (MS-DOS), विन्डोज (Windows 95, 98, ME, VISTA, XP, 7, 8), Windows (2000, 2003, 2008), UNIX, LINUX, Android आदि अपरेटिङ सिस्टम हुन् । अपरेटिङका किसिमहरू :- अपरेटिङ सिस्टमय दुई प्रकारका हुन्छन् : (क) सिगल युजर अपरेटिङ सिस्टम (Single User Operating System) :- एउटा कम्प्युटर सिस्टममा इन्स्टल (install) गरिएको अपरेटिङ सिस्टमबाट एक पटकमा एउटा प्रयोगकर्ताले मात्र कार्य गर्न सक्ने कम्प्युटरलाई सिङ्गल युजर अपरेटिङ सिस्टम (single user operating system) भनिन्छ। उदाहरण : एमएस डस (MS-DOS), विन्डोज (Windows 95, 98, ME, VISTA, XP, 7) आदि। (ख) मल्टी युजर अपरेटिङ सिस्टम (Multi User Operating System) :- एउटा कम्प्युटर सिस्टममा इन्स्टल (install) गरिएको अपरेटिङ सिस्टमलाई एकै पटकमा धेरै प्रयोगकर्ताहरू (operators) ले कार्य गर्न सक्ने कम्प्युटरलाई मल्टी युजर अपरेटिङ सिस्टम (multi user operating system) भनिन्छ । उदाहरण : युनिक्स (UNIX), लिनक्स (LINUX), विन्डोज (Windows NT, 2000, 2003, 2008) आदि । अपरेटिङ सिस्टमले गर्ने मुख्य कार्यहरू :- (क) डिस्क व्यवस्थापन (Disk Management) (ख) उपकरण व्यवस्थापन (Device Management) (ग) मेमोरी व्यवस्थापन (Memory Management) (घ) फाइल र फोल्डर व्यवस्थापन (File and Folder Management) (ङ) सुरक्षा व्यवस्थापन (Security Management) (च) प्रोसेज व्यवस्थापन (छ) स्टोरेज डिभाइस व्यवस्थापन ( ज) इन्पुट, आउटपुट व्यवस्थापन अपरेटिङ सिस्टम का उदाहरणहरु :- — Microsoft Windows माइक्रोसफ्ट विन्डोज पीसी र आईबीएम संग मिल्ने उपयुक्त अपरेटिङ सिस्टम हो । माइक्रोसफ्ट विण्डोज सबैभन्दा सामान्य र प्राय धेरै प्रयोग गरिने अपरेटिङ सिस्टम हो । — Apple Mac OS Apple Mac अपरेटिङ सिस्टम केवल एप्पल कम्प्युटरमा मात्र प्रयोग गर्रिने अपरेटिङ सिस्टम macOS हो। — Ubuntu Linux Ubuntu Linux लिनक्स को एक लोकप्रिय संस्करण हो । यो पनि पीसी र आईबीएम कम्प्यूटर संग मिल्ने उपयुक्त अपरेटिङ सिस्टम हो । यो पनि पीसी र आईबीएम कम्प्यूटर दुबैमा प्रयोग भएको छ । — Google Android एन्ड्रोइड अपरेटिङ सिस्टम एन्ड्रोइड संग मिल्ने उपयुक्त फोन र ट्याबलेटहरूमा प्रयोग गरिन्छ । — iOS आईओएस iOS आईओएस अपरेटिङ सिस्टम एप्पलको आइफोन र आईप्याडमा मात्र प्रयोग भएको छ । अपरेटिङ सिस्टमले गर्ने मुख्य कार्यहरू (Functions of Operating System) (क) डिस्क व्यवस्थापन (Disk Management) (ख) उपकरण व्यवस्थापन (Device Management) (ग) मेमोरी व्यवस्थापन (Memory Management) (घ) फाइल र फोल्डर व्यवस्थापन (File and Folder Management) (ङ) सुरक्षा व्यवस्थापन (Security Management) अपरेटिङका किसिमहरू (Types of Operating System) बुटिङ (Booting) कम्प्युटर सिस्टममा सुरक्षित गरिएको अपरेटिङ सिस्टमका मुख्य मुख्य फाइलहरू मेमोरी (memory-RAM) मा लोड (load) हुनुलाई बुटिङ भनिन्छ। बुटिङका प्रकारहरू (Types of Booting): (क) कोल्ड बुट (Cold Booting) कम्प्युटर सिस्टम (computer system) लाई पावर बटन थिचेर सुचारु गर्नुलाई कोल्ड बुट (cold boot) भनिन्छ। (ख) वार्म बुटिङ (Warm Booting) कहिलेकाहीं कम्प्युटरमा काम गर्दा एक्कासि रोकिन्छ (hang), त्यस अवस्थामा कम्प्युटर सिस्टमलाई तिन ओटा संयुक्त कि (CTRL+ALT+DEL) किबोर्डमा थिचेर सुचारु गर्नुलाई वार्म बुट (warm boot) भनिन्छ।