दिल्ली चुनावको हारपछि के हुन्छ अब केजरीवालको बाटो ?

नयाँ दिल्ली । आम आदमी पार्टीको बाह्र वर्षे यात्रासँगै अरविन्द केजरीवाल आफ्नो नयाँ दिल्ली विधानसभा सिटमा बीजेपीका प्रवेश वर्मासँग तीन हजारभन्दा बढी मतान्तरले पराजित भएका छन्।

पहिलो हार केजरीवाललाई बीजेपीका शीर्ष नेता नरेन्द्र मोदीसँग मिलेको थियो भने दोस्रो हार उनलाई बीजेपीका राज्यस्तरीय नेता प्रवेश वर्मासँग भोग्नुपर्‍यो।

आम आदमी पार्टीको उदय दिल्लीबाट भएको थियो र पहिलो जित पनि दिल्लीमै प्राप्त गरेको थियो। सन् २०१३ देखि लगातार दिल्ली विधानसभा चुनाव जित्दै आएको आम आदमी पार्टीको विजय यात्रा २०२५ मा आएर रोकिएको छ। केजरीवाललाई यो हार त्यतिबेला भोग्नुपर्‍यो, जब उनी भ्रष्टाचार मामिलामा जमानतमा जेलबाहिर छन्।

अरविन्द केजरीवालले जमानतमा छुटेपछि मुख्यमन्त्री पदबाट राजीनामा दिएका थिए र जनताले निर्णय गर्ने बताए कि उनी इमानदार छन् वा छैनन्। यदि केजरीवालले जित हात पार्ने थिए भने उनी अझ आत्मविश्वासका साथ बीजेपीलाई दोष लगाउँदै भन्दथे कि उनलाई जानबुझेर फसाइएको थियो, जसको जनताले जवाफ दिएका छन्।

दिल्लीमा आम आदमी पार्टीको हारले अरविन्द केजरीवालको राजनीतिक करियरमा गहिरो प्रभाव पार्नेछ। अहिले आम आदमी पार्टीको सरकार केवल पञ्जाबमा मात्र बाँकी छ। यस हारको असर पञ्जाबको राजनीतिमा पनि पर्न सक्छ।

पञ्जाब विश्वविद्यालयका राजनीति विज्ञानका प्राध्यापक आशुतोष कुमारका अनुसार, दिल्लीमा केजरीवालको हारले आम आदमी पार्टीको पञ्जाब इकाइको स्वायत्तता बढ्नेछ र केजरीवालको हस्तक्षेप कम हुनेछ।

प्राध्यापक आशुतोष कुमार भन्छन्, "पञ्जाबमा सधैं भनिन्छ कि दिल्लीबाट सरकार चलाइन्छ। अब आम आदमी पार्टीको पञ्जाब इकाइले आफ्ना निर्णयहरू आफैं लिन सक्नेछ। पञ्जाबमा सरकार ढल्ने सम्भावना छैन किनभने ‘आप’सँग ९० भन्दा बढी विधायक छन्, र अहिले कोही पनि सत्ता बाहिर जान चाहँदैन। भगवंत मान केजरीवालका विश्वासपात्र मानिन्छन्, तर अब उनी पनि स्वतन्त्र निर्णय लिन सक्नेछन्। यद्यपि, भगवंत मानका अमित शाहसँग पनि राम्रा सम्बन्ध छन्।"

केजरीवालको हारले पञ्जाबमा कांग्रेसलाई प्रत्यक्ष फाइदा पुग्ने आँकलन गरिएको छ। कांग्रेस पहिल्यै बलियो भए पनि अब यसको आत्मविश्वास अझ बढ्नेछ।

प्राध्यापक आशुतोष कुमार थप भन्छन्, "२०२७ अझै टाढा छ, तर पञ्जाबमा आम आदमी पार्टीको पुनरागमन सहज हुनेछैन। केजरीवालको हार न केवल कांग्रेसका लागि लाभदायक छ, तर भगवंत मानका लागि पनि अनुकूल हुन सक्छ। हरियाणामा ‘आप’ कांग्रेससँग गठबन्धन गर्न चाहन्थ्यो, तर राहुल गान्धी तयार भएनन्। दिल्लीमा कांग्रेस चाहन्थ्यो कि ‘आप’सँग गठबन्धन होस्, तर केजरीवाल सहमत भएनन्। यदि गठबन्धन भएको भए, दिल्लीको नतिजा केही फरक हुन सक्थ्यो।"

दिल्ली विधानसभा चुनावको प्रभाव दिल्लीमै सीमित रहने छैन। यस वर्ष बिहारमा पनि विधानसभा चुनाव हुन गइरहेको छ। यदि केजरीवाल विजयी भएका भए, विपक्षी दलहरू बिहारमा बीजेपीविरुद्ध सशक्त गोलबन्दी गर्न सक्थे।

गुजरात विश्वविद्यालयका सामाजिक विज्ञानका प्राध्यापक गौरांग जानीका अनुसार, यो हारपछि केजरीवालको राजनीतिक भविष्य गम्भीर रूपमा प्रभावित हुनेछ।

उनका अनुसार, "दिल्लीमा आम आदमी पार्टीको यात्रा रोकिनु केवल राजनीतिक हार होइन, यो प्रतीकात्मक रूपमा गहिरो अर्थ राख्छ। यो उस्तै हो, जस्तो अयोध्यामा बीजेपी हार्नु। यदि केजरीवालले जितेका भए, उनले दाबी गर्न सक्थे कि भ्रष्टाचार मामिलामा उनलाई षड्यन्त्रपूर्वक फसाइएको थियो। तर अब उनी त्यो दाबी गर्न सक्ने अवस्थामा छैनन्।"

प्राध्यापक गौरांग जानी थप भन्छन्, "अब केजरीवाललाई निर्णय गर्नुपर्नेछ कि उनी बीजेपीसँग लड्नेछन् वा कांग्रेससँग। उनले विगतमा देशभर कांग्रेसलाई कमजोर बनाउने रणनीति अपनाएका थिए, जसले अन्ततः बीजेपीलाई फाइदा पुग्यो। उदाहरणका लागि, गुजरातको पछिल्लो विधानसभा चुनाव हेर्ने हो भने, ‘आप’को उपस्थितिले बीजेपीलाई नै बल पुर्यायो। आम आदमी पार्टीको राजनीति विचारधारात्मक रूपमा अन्योलपूर्ण देखिन्छ। यो हारपछि, सम्भवतः केजरीवालले आफ्नो राजनीति स्पष्ट पार्न सक्छन्।"

अरविन्द केजरीवाललाई केहीले नरेन्द्र मोदीको विकल्पको रूपमा हेर्थे। केही राजनीतिक विश्लेषकहरूका अनुसार, केजरीवालले बीजेपीको बहुसंख्यकवादको राजनीति विरुद्ध सुशासनको एजेन्डाबाट राम्रोसँग प्रतिस्पर्धा गरिरहेका थिए।

जेएनयूका राजनीति विज्ञानका एसोसिएट प्रोफेसर सुधीर कुमार भन्छन्, "केही विश्लेषकहरू मान्थे कि केजरीवाल बहुसंख्यकवादी राजनीति भित्र प्रवेश गर्न खोजिरहेका थिए। तर म विश्वास गर्छु कि उनले सुशासनको एजेन्डाबाट बीजेपीको बहुसंख्यकवादको राजनीति राम्रोसँग चुनौती दिइरहेका थिए।"

उनका अनुसार, "केजरीवालको हारपछि ठूलो प्रश्न उभिएको छ— बहुसंख्यकवादी राजनीतिलाई चुनौती दिन अब के उपयुक्त उपाय हुन सक्छ? अहिले बीजेपीले हिन्दुत्व र सुशासन दुवैलाई एकसाथ अघि बढाइरहेको छ। यस्तो अवस्थामा, विपक्षसँग यो राजनीति चुनौती दिनका लागि कुनै प्रभावशाली हतियार देखिँदैन।"

प्रोफेसर सुधीर कुमारका अनुसार, "अब केजरीवाललाई आफूलाई राजनीतिक रूपमा सान्दर्भिक राख्न निकै संघर्ष गर्नुपर्नेछ।"
स्रोतः बिबिसी हिन्दी