गाऊँका आमाहरू भेट्दा भावुक भए प्रचण्ड, फोटोफिचर

काठमाडौं । सन् २०२४ को भौतिकशास्त्र र रसायनशास्त्रमा नोबेल पुरस्कार घोषणापछि चिनियाँ वैज्ञानिकहरूले मानव वैज्ञानिक अनुसन्धानले महत्वपूर्ण मोडमा पुगेको बताएका छन् ।  २०२४ को भौतिकशास्त्र र रसायनशास्त्रमा नोबेल पुरस्कार तिनी वैज्ञानिकहरूलाई प्रदान गरियो, जसले एआई र आधारभूत विज्ञानहरूको अन्तर्सम्बन्धमा महत्त्वपूर्ण उपलब्धि हासिल गरे, जसले धेरैलाई केही हदसम्म अचम्मित बनायो। केहीले यस पुरस्कारलाई एउटा संकेतको रूपमा हेरे, जसले विज्ञानमा एआईको निर्णायक प्रभावलाई वैज्ञानिक समुदायले औपचारिकरूपमा मान्यता दिएको जनाउँछ, जबकि अन्यले चिन्ता व्यक्त गरे कि एआई वैज्ञानिकहरूबाट सबैभन्दा प्रतिष्ठित सम्मानहरू खोस्दैछ। यो तथ्य कि यस वर्षको भौतिकशास्त्रमा नोबेल पुरस्कार मेसिन लर्निङ वैज्ञानिकहरूलाई प्रदान गरियो भने रसायनशास्त्रमा नोबेल पुरस्कार अझै पनि कम्प्युटेशनल अनुसन्धान क्षेत्रमा रहेका तीन वैज्ञानिकहरूलाई प्रदान गरियो, एआईको महत्त्वपूर्ण वैज्ञानिक मूल्यलाई प्रतिबिम्बित गर्छ, बेइजिङ इन्स्टिच्युट अफ लाइफ साइन्सेजका अनुसन्धानकर्ता सु चुनफुले भने ।  ूयस वर्षको नोबेल पुरस्कारपछि मानव वैज्ञानिक अनुसन्धानले सम्भवतः एक निर्णायक मोडमा पुगेको छ, जहाँ सम्पूर्ण वैज्ञानिक अनुसन्धान परिदृश्यले एआई संचालित अनुसन्धान दृष्टिकोणलाई अपनाउन सक्छ,ू फुदान विश्वविद्यालयका कम्प्युटर विज्ञानका प्राध्यापक र शाङ्घाई डेटा साइन्स की प्रयोगशालाका निर्देशक सियाओ याङ्हुवाले भने। भविष्यमा, परम्परागत प्राकृतिक विज्ञानका वैज्ञानिकहरूले आफ्नो अनुसन्धानलाई प्रवर्धन गर्न एआई उपकरणहरूको प्रयोग गर्न सक्छन्, साथै प्राकृतिक विज्ञानबाट प्रेरणा लिँदै एआईभित्रका समस्याहरू पत्ता लगाउन र समाधान गर्न सक्छन्। यी अनुसन्धान दृष्टिकोणहरू आधारभूत विज्ञान अनुसन्धानमा व्यापक रूपमा अपनाइने सम्भावना छ, सियाओले भने। एआईको जीवविज्ञान, रसायनशास्त्र र औषधि जस्ता स्वास्थ्य क्षेत्रहरूमा सम्भावना मात्र सुरु भएको छ, र भविष्यमा अझै पनि उल्लेखनीय विकासको स्थान छ, सुले भने। जब वैज्ञानिकहरूले परिवर्तित अनुसन्धान दृष्टिकोणलाई अँगालिरहेका छन् र एआईले ल्याएको खुशीयालीमा डुबिरहेका छन्, उनीहरू यसका सीमितताहरूको पनि सचेत छन्। एआई, मानव बुद्धिको एक विस्तारको रूपमा, अझै पनि मूलतः केवल एक उपकरण हो, जसले वैज्ञानिकहरूको निगरानी र नियन्त्रणमा सहायक भूमिका खेल्छ, सियाओले उल्लेख गरे। एआईले अहिले मानव वैज्ञानिकहरू जस्तै नयाँ, क्रान्तिकारी सिद्धान्तहरू प्रस्ताव गर्न सक्छ कि सक्दैन भन्ने प्रश्न अझै विवादास्पद छ, विज्ञले भने। कतिपयले टिप्पणी गरेका छन् कि एआईलाई नोबेल पुरस्कार दिइनु यसको मानवताभन्दा माथि पुग्न लागेको संकेत हो कि होइन र एआई वैज्ञानिकहरूबाट सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण सम्मानहरू खोस्दैछ कि छैन। सियाओले भने, एआई कत्तिको उन्नत भए पनि, यो मानिसद्वारा सिर्जना गरिएको हो। वैज्ञानिक अनुसन्धानको दृष्टिकोणबाट, हामीले एआई पनि गल्ती गर्न सक्छ भनेर स्वीकार्नुपर्छ, सियाओले बताए। सुले जोड दिए कि वैज्ञानिकहरूले एआईलाई अझ जिम्मेवार ढंगले प्रयोग गर्नुपर्छ र यसलाई वैज्ञानिक अनुसन्धानका लागि प्रयोग गर्नबाट टाढा रहनुपर्छ, जसले नैतिक मान्यताहरूको उल्लङ्घन गर्छ वा मानव स्वास्थ्यलाई हानि पुर्याउँछ। स्रोतः ग्लोबल टाइम्स

रतन टाटा, जसको ८६ वर्षको उमेरमा निधन भएको छ, भारतका अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा सबैभन्दा चिनिने व्यवसायिक नेताहरूमध्ये एक थिए। उद्योगपति टाटा समूहका प्रमुख थिए, जुन "नुनदेखि सफ्टवेयर" सम्मका १०० भन्दा बढी कम्पनीहरूको समूह हो, जसले लगभग ६६०,००० मानिसहरूलाई रोजगार दिन्छ। यसको वार्षिक राजस्व $१०० अर्ब (७६.५ अर्ब पाउन्ड) भन्दा बढी छ। जम्सेतजी टाटाले स्थापना गरेको टाटा समूह, जुन भारतीय व्यापारको अग्रणी व्यक्ति थिए, १५५ वर्ष पुरानो व्यापार साम्राज्य हो, जसले जगुआर ल्यान्ड रोभर, टाटा स्टिलदेखि हवाईजहाज र नुन उद्योगसम्म समेटेको छ। "व्यापारले अरूको जीवन राम्रो बनाउने तरिकामा व्यवसाय गर्ने" टाटाको आदर्शले पूँजीवादलाई परोपकारसित जोड्छ भनी 'द स्टोरी अफ टाटा' का लेखक पिटर केसीले उल्लेख गरेका छन्। टाटा सन्स, समूहको होल्डिङ कम्पनी, "निजी र सार्वजनिक रूपमा कारोबार गर्ने कम्पनीहरू समावेश गर्दछ, यद्यपि तिनीहरू सबै परोपकारी ट्रस्टको स्वामित्वमा छन्", उनी थप्छन्। रतन टाटाको जन्म १९३७ मा परम्परागत पारसी परिवारमा भएको थियो - अत्यधिक शिक्षित र समृद्ध समुदाय, जसले आफ्नो पुर्खालाई भारतमा आएका जोरास्ट्रियन शरणार्थीसँग जोड्छ। उनका बाबुआमा १९४० को दशकमा अलग भए। टाटाले अमेरिका गएर कर्नेल विश्वविद्यालयबाट वास्तुकलामा डिग्री प्राप्त गरे। त्यहाँ सात वर्षको बसाइमा उनले कार चलाउन र उडान गर्न सिके। उनले केही कठिन अनुभवहरू पनि सहे: कलेजमा एकपटक हेलिकोप्टर उडाउँदा उनले इन्जिन गुमाए र दुई पटक आफ्नो विमानको एक मात्र इन्जिन गुमाए। "त्यसपछि म ग्लाइड गर्दै अवतरण गर्नुपर्‍यो," उनले एक अन्तर्वार्तामा भने। पछि, उनले प्रायः आफ्नो कम्पनीको बिजनेस जेट उडाउन थाले। १९६२ मा भारत फर्किंदा उनकी हजुरआमा लेडी नवजबाई बिरामी थिइन् र उनलाई बोलाएर ल्याएकी थिइन्। त्यस समयमा परिवारको अर्को शाखाका सम्बन्धी जेआरडी टाटाले उनलाई टाटा समूहमा सामेल हुन आग्रह गरे। "उहाँ (जेआरडी टाटा) मेरो महान गुरु हुनुहुन्थ्यो... उहाँ बुबा र दाइजस्तै हुनुहुन्थ्यो - र यसबारे पर्याप्त कुरा भएको छैन," रतन टाटाले भनेका छन्। रतन टाटालाई पूर्वी भारतको जमशेदपुरमा रहेको कम्पनीको स्टिल कारखानामा पठाइयो, जहाँ उनले कारखानामा केही वर्ष बिताए र पछि व्यवस्थापकको प्राविधिक सहायक बने। ७० को दशकको सुरूमा उनले दुई असफल कम्पनीहरू सम्हाले, एउटा रेडियो र टिभी बनाउने कम्पनी र अर्को कपडा उत्पादन गर्ने कम्पनी। उनले पहिलोलाई फाइदामा परिवर्तन गरे, तर कपडा कम्पनीमा मिश्रित परिणाम प्राप्त गरे। १९९१ मा, जेआरडी टाटाले, जसले समूहलाई आधा शताब्दीभन्दा बढी समयसम्म नेतृत्व गरे, रतन टाटालाई आफ्नो उत्तराधिकारी नियुक्त गरे, उक्त पदका लागि वरिष्ठ कम्पनीका आकांक्षीहरूभन्दा। "यदि तपाईं त्यस समयका प्रकाशनहरू फेला पार्नुहुन्छ भने, आलोचना व्यक्तिगत थियो - जेआरडीलाई परिवारवादमा जोडियो र म गलत छनोटको रूपमा चिनिएँ," रतन टाटाले पछि भने। पिटर केसी लेख्छन् कि रतन टाटाको नेतृत्वमा, "महान तर अलि पुरानो भारतीय निर्माताले उपभोक्ता सामानहरूमा ठूलो जोड दिँदै विश्वव्यापी ब्रान्डको रूपमा उदाउन थाले।" तर यात्रा मिश्रित थियो। उनको कार्यकालमा समूहले साहसी अधिग्रहणहरू गर्‍यो, जसमा एङ्ग्लो-डच स्टिलमेकर कोरस र बेलायतमा आधारित कार ब्रान्डहरू जगुआर र ल्यान्ड रोभरको अधिग्रहण समावेश छ। तीमध्ये केही निर्णयहरू सफल भए, जबकि अन्य - एक असफल दूरसञ्चार उद्यम सहित - कम्पनीलाई धेरै पैसा गुमाइदियो। २००० मा एउटा महत्वपूर्ण क्षण आयो, जब टाटाले टेटलीलाई किने र विश्वको दोस्रो ठूलो चियाको कम्पनी बने। यो सम्झौता भारतीय कम्पनीद्वारा गरिएको अन्तर्राष्ट्रिय ब्रान्डको सबैभन्दा ठूलो अधिग्रहण थियो। केही वर्षपछि, बेलायतस्थित अखबारका एक पत्रकारले टाटालाई सोधे कि भारतीय कम्पनीले प्रमुख बेलायती ब्रान्ड किनेर कस्तो महसुस गर्यो। "टाटा अत्यधिक चतुर र लाजालु हुनुहुन्छ, उहाँ आफ्नो सफलताको बारेमा गर्व गर्दै देखिनुहुन्न," उक्त पत्रकारले पछि लेखे। रतन टाटाको किफायती कार बनाउने प्रयास भने निराशाजनक रह्यो। यसलाई २००९ मा ठूलो धूमधामका साथ सुरू गरिएको थियो, जसको आधारभूत मोडेलको मूल्य १ लाख रुपैयाँ ($१,२२२; £९८२) मात्र थियो। तर प्रारम्भिक सफलता र उत्साह पछि, उत्पादन र बजारसँगको समस्याका कारण ब्रान्डले अन्य निर्माताहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सकेन। रतन टाटाले पछि भने, "विश्वको सबैभन्दा सस्तो कारको रूपमा नानो ब्रान्ड गर्नु ठूलो गल्ती थियो। मानिसहरूले आफूलाई सबैभन्दा सस्तो कार चलाइरहेको देख्न चाहँदैनन्!" उनको दृढता मुम्बई आतंकवादी आक्रमणको समयमा पनि परिक्षणमा परेको थियो। २६ नोभेम्बर, २००८ मा भएको मुम्बई आतंकवादी आक्रमणमा, टाटाको प्रसिद्ध ताजमहल होटल आक्रमणको लक्ष्य बनेको थियो, जसमा १६६ जनाको ज्यान गएको थियो। टाटाले मारिएका कर्मचारीहरूका परिवारलाई जीवनभर तलब दिने प्रतिज्ञा गरेका थिए। उनको करियरको अन्त्यतिर, टाटा सन्सका अध्यक्ष सायरस मिस्त्रीलाई हटाइएपछि उत्पन्न विवादमा रतन टाटा संलग्न भए। स्रोतः https://www.bbc.com/news/articles/cd11lz4vpr7o

महोत्तरी । सन्तानको दीर्घायुको कामना गर्दै मिथिलामा आजदेखि विधिवतरुपमा जितिया पर्वको सुरूवात गरिएको छ । आज पहिलो दिन व्रतालुहरू नाहाय खाय अर्थात चोखो भइ व्रतको शुभाराम्भ गरिने भएको छ । पवित्र जलाशयमा गइ चोखो भएर भगवान सूर्यदेवलाई तोरीको तेल र पिनाको अर्घ्य देखाएर व्रत सङ्कल्प गर्ने गरिन्छ। त्यस्तै आज मध्यरातमा व्रतालुहरु ‘ओगटन’(दर) खाइन्छ । ब्रतालुले दही,चिउरा र अमोट (जमाएर राखिएको पाकेको आँपको रस) खाएर ‘ओगटन’ विधि गरिन्छ । तीनदिनसम्म मनाइने यो व्रत निकै नै कठोर पर्वको रुपमा मान्ने गरिन्छ । निराहार व्रत सुरु गरिएकी महिलाहरूले व्रत समापन नहुन्जेलसम्म थुक निल्नु, किरा, फट्याङ्ग्रा र झारपात मार्न नहुने धार्मिक मान्यता रहेको छ । जसले गर्दा यस पर्वलाई ‘खरजितिया’ पनि भनिन्छ। व्रत अवधिमा ब्रतालुले नजिकको जलाशयमा गइ सामूहिकरुपमा राजा जितवाहनको कथा सुन्ने गर्छन् । आफ्ना पुत्र उनीजस्तै परोपकारी र साहसी होऊन् भन्ने कामना गर्छिन् । द्वापरयुगमा एक विधवा ब्राह्मणीको पुकारमा उनका  पाँच मृत छोरालाई राजा जितवाहन (देवरुप) ले आफ्नो आर्जित तपशक्तिबाट बचाइदिएको पौराणिक लोककथामा उल्लेखित छ । सोही धार्मिक मान्यताअनुसार  ब्रत बस्ने परम्परा बसेको जानकारवालाहरू बताउँछन् । राजा जितवाहन र जितिया पर्वको चर्चा भविष्यपुराणमा भएकाले यसको थालनी द्वापरयुगमा नै सुरु भएको मानिन्छ । भनिन्छ व्रत अवधिभरि एउटा सानो त्यान्द्रो झार पनि नटेकियोस् र क्षति नपुगोस् भन्ने सचेतता यो पर्वमा अपनाइन्छ । आफूहरूले गर्ने जितिया ब्रतको प्रभावले नै सन्तानको सौर्यवृद्धि, कल्याण, सामाजिक इज्जत, प्रतिष्ठा र साहस प्राप्त हुने ब्रतालु आमा (मिथिलिनीहरू) बताउँछन् । सन्तानको कल्याण र सौर्यवृद्धिको कामनासहित व्रतालु मिथिलानीले यस पर्वमा दिवङ्गत पितृ रिझाउन व्रत बस्ने परम्परा छ । यस व्रतमा पुरुषले पितृपक्षमा दिवङ्गत आफन्तलाई तर्पण दिएजस्तै व्रतालुले दिवङ्गत आफन्त महिलालाई तर्पण दिने गर्दछन् । यसवर्ष व्रतालुले बुधबार दिउँसो व्रतको विधिवत रुपमा समापन गर्नेछन् ।

दाङ जिल्लाको घोराही पश्चिम नेपालको महत्वपूर्ण शहरको रुपमा स्थापित हुँदैछ । घोराहीभन्दा आसपासको भूभाग र खासगरी उत्तरी क्षेत्रको भूभाग पूरै ग्रामीण क्षेत्र छ । त्यहीमध्येको एक हो– घोरदौरा, जसले गाउँ र शहरलाई जोड्ने सेतुको काम गर्दैछ । हरेक दिन विहान सयौंको संख्यामा घोराहीबासी मर्निङ वाकमा यो क्षेत्र पुगेर फर्कन्छन् भने यहाँ केही पर्यटकीय संरचना पनि बन्न थालेका छन् । यसलाई विकास गर्दै लैजाँदा दाङको नगरकोट बन्ने देखिन्छ ।