१८ कम्पनीको पौने ६ अर्ब रुपैयाँको आईपीओ आउँदै

काठमाडौँ — प्राथमिक सेयर निष्कासन (आईपीओ) मा लगानी गरी राम्रो नाफा आर्जन गर्ने सोचमा हुनुहुन्छ भने पैसाको जोहो गर्नतिर लाग्नुस् । विभिन्न क्षेत्रका २० कम्पनीले सर्वसाधारणका लागि सेयर निष्कासन गर्दै छन् । तीमध्ये केहीले नियामक निकायबाट सेयर निष्कासन अनुमति पाइसकेका छन् । केही भने प्रक्रियामा छन् ।

२० कम्पनीमध्ये तेह्रथुम पावर कम्पनी र युनियन लाइफ इन्स्योरेन्सले धितोपत्र बोर्डबाट सञ्चालन अनुमति पाइसकेका छन् । तेह्रथुम पावर कम्पनीले स्थानीयका लागि १२ लाख कित्ता सेयर (१२ करोड रुपैयाँ) निष्कासन गर्न लागेको हो । युनियन लाइफले यही असार २४ देखि सर्वसाधारणका लागि ६४ लाख ५० हजार कित्ता (६४ करोड ५० लाख रुपैयाँ) सेयर निष्कासन गर्न लागेको हो । प्रतिकित्ता अंकित मूल्य १ सय रुपैयाँ रहेको यो कम्पनीको सेयरमा सर्वसाधारणले न्यूनतम १० देखि अधिकत ३२ हजार २ सय ५० कित्ता आवेदन दिन सक्छन् ।

बाँकी १८ कम्पनीले प्राथमिक सेयर निष्कासनका लागि धितोपत्र बोर्डमा आवेदन दिएका छन् । सामान्यतः बोर्डबाट अनुमति पाएको दुई महिनाभित्र सेयर निष्कासन गरिसक्नुपर्ने कानुनी व्यवस्था छ  । सेयर निष्कासनका लागि बोर्डमा आवेदन दिएका १८ कम्पनीले ५ अर्ब ७१ करोड ४० लाख रुपैयाँ बराबरको ५ करोड ७१ लाख ४० हजार कित्ता सेयर निष्कासन गर्न लागेका छन् । तीमध्ये १३ वटा जलविद्युत्, २ वटा लघुवित्त, २ वटा बिमा र एउटा अन्य समूहअन्तर्गतका कम्पनी छन् । जलविद्युत् कम्पनीमध्ये प्रायःले स्थानीय र बाँकीले सर्वसाधारणका लागि सेयर निष्कासन गर्न लागेको बोर्डले जनाएको छ  ।

आवेदन दिएका जलविद्युत् समूहका कम्पनीमध्ये सयपत्री हाइड्रोपावर, अपर सोलु हाइड्रो इलेक्ट्रिक कम्पनी, दोर्दी खोला जलविद्युत्, अपर हेवाखोला हाइड्रोपावर, ग्रिन भेन्चर, न्यादी हाइड्रोपावर, विन्ध्यवासिनी हाइड्रोपावर डेभलपमेन्ट कम्पनी, सामलिङ पावर कम्पनी, हिमालयन हाइड्रोपावर लिमिटेड, बलेफी हाइड्रोपावर, बुद्धभूमि नेपाल हाइड्रोपावर र साहस ऊर्जा लिमिटेडले स्थानीय तथा सर्वसाधारणका लागि गरेर दुवै खाले सेयर निष्कासन गर्न अनुमति मागेका छन् । मैलुङ खोला जलविद्युत्ले सर्वसाधारणका लागि मात्र सेयर निष्कासन गर्न लागेको हो । यो कम्पनीले स्थानीयका लागि सेयर निष्कासन गरिसकेको छ ।

सानिमा लाइफ इन्स्योरेन्स र आईएमई लाइफ इन्स्योरेन्सले सर्वसाधारणका लागि सेयर निष्कासन गर्दै छन् । मानुषी लघुवित्त वित्तीय संस्था र नेस्डो समृद्ध लघुवित्त वित्तीय संस्थाले पनि आईपीओ निष्कासन अनुमतिका लागि बोर्डमा आवेदन दिएका छन् । जलविद्युत्, बिमा र लघुवित्तबाहेक डिस मिडिया नेटवर्क पनि बोर्डबाट सेयर निष्कासन अनुमतिको पर्खाइमा छ ।

पछिल्ला दिनमा दोस्रो बजारमा सूचीकृत हुने नयाँ कम्पनीमा जलविद्युत् धेरै छन् । कम्पनी थपिएसँगै बजारमा जलविद्युत् क्षेत्रको बाहुल्य पनि बढ्दै गएको छ । हाल सेयर बजारमा ४० वटा जलविद्युत् कम्पनी सूचीकृत छन् । सेयर निष्कासनका लागि आवेदन दिएका संस्था जोड्दा ५३ हाराहारी पुग्ने देखिन्छ । सेयर निष्कासन गरिसके पनि सूचीकृत नभएका, निष्कासन तयारीमा रहेका र निष्कासन अनुमतिका लागि आवेदन दिएका कम्पनी संख्या हेर्दा आगामी एक दुई महिनाभित्रै सेयर बजारमा सूचीकृत कम्पनी पाँच दर्जनभन्दा बढी पुग्ने जानकारहरू बताउँछन् । निर्माणको चरणमा धेरै जलविद्युत् कम्पनी रहेकाले पनि पछिल्ला दिनमा सेयर जारी गर्नेमध्ये तिनै कम्पनी देखिएका छन् । सूचीकृत कम्पनी संख्या बढेपछि एकातिर कुल कारोबारमा जलविद्युत् समूहको हिस्सा थपिनेछ भने अर्कातिर लगानीकर्ताले लगानी विविधीकरण (पोर्टफोलियो म्यानेजमेन्ट) सुविधा पाउने बताइएको छ । जलविद्युत् कम्पनीले कम्तीमा १० प्रतिशत सेयर आयोजना प्रभावित स्थानीयलाई दिनुपर्ने कानुनी व्यवस्था छ ।

दोस्रो बजारमा सूचीकृत कम्पनीमध्ये बैंक तथा वित्तीय संस्था र बिमा कम्पनीको धितोपत्र बजार पुँंजीकरणको हिस्सा ६८.३ प्रतिशत छ । जलविद्युत् कम्पनीको हिस्सा ८.४, लगानी कम्पनीको ७.८, उत्पादन तथा प्रशोधन उद्योगको हिस्सा ३.९, होटलको हिस्सा १.४, व्यापारिक संस्थाको हिस्सा ०.६ तथा अन्य समूहका कम्पनीको हिस्सा ९.६ प्रतिशत रहेको नेप्सेको तथ्यांक छ ।

गत वैशाखमा नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकृत कम्पनीको संख्या २ सय २० पुगेको छ । सूचीकृत कम्पनीमध्ये १ सय ४५ बैंक तथा वित्तीय संस्था र बिमा कम्पनी छन् । ४० जलविद्युत् कम्पनी, १९ उत्पादन तथा प्रशोधन उद्योग, ५ होटल, ४ व्यापारिक संस्था, ४ लगानी कम्पनी र ३ अन्य समूहका कम्पनी सूचीकृत छन् । २०७७ असारमा सूचीकृत कम्पनी संख्या २ सय १२ थियो । गत वैशाखसम्ममा सूचीकृत ५ अर्ब ७० करोड सेयरको चुक्ता मूल्य ५ खर्ब ६० अर्ब ८८ करोड रुपैयाँ छ ।

चालु आर्थिक वर्षको १० महिनासम्ममा २ खर्ब १९ अर्ब ९५ करोड रुपैयाँ बराबरको विकास ऋणपत्र, ४१ अर्ब ३३ करोड रुपैयाँ बराबरको साधारण सेयर, ४३ अर्ब २० करोड रुपैयाँ बराबरको बोनस सेयर, १४ अर्ब ५५ करोड रुपैयाँ बराबरको डिबेन्चर, ५ अर्ब ५२ करोड रुपैयाँ बराबरको हकप्रद सेयर र २ अर्ब ८५ करोड रुपैयाँ बराबरको सामूहिक लगानी कोष गरी कुल ३ खर्ब २७ अर्ब ४० करोड रुपैयाँ बराबरको थप धितोपत्र सूचीकृत भएको बताइएको छ ।

-कान्तिपुरबाट