काठमाडौं । जनता समाजवादी पार्टीकी हसिना खानले प्रतितिनिधिसभा सदस्यको पद तथा गोपनीयताको शपथ लिएकी छन् । समानुपातिकतर्फबाट सांसद बनेकी खानले प्रतिनिधिसभा सदस्यको पद तथा गोपनीयताको शपथ लिएकी हुन् । शुक्रवार सिंहदरबारमा सभामुख देवराज घिमिरेले उनलाई शपथग्रहण गराएका हुन् ।  मञ्जु शर्मा अन्सारीको निधन भएपछि जसपाले रिक्त स्थानमा २७ वर्षीया खानको नाम सिफारिस गरेको थियो । जसपाबाट समानुपातिक सांसद बनेकी शहनाज रहमानको ०७९ फागुन १३ मा निधन भएपछि रिक्त स्थानमा मञ्जु सांसदान मनोनीत भएकी थिइन् ।  उनको पनि चैत ४ गते निधन भएपछि रिक्त स्थानमा हसिनाको नाम सिफारिस गरिएको थियो । 

काठमाडौँ– नेकपा एमाले संसदीय दलको बैठक आज बस्दैछ । बैठक बिहान ११ बजे नयाँबानेश्वरस्थित संसद भवनको ल्होत्से हालमा बस्नेछ । बैठकमा संसदीय गतिविधि र समसामयिक राजनीतिक परिस्थितिबारे छलफल सचेतक महेश बर्तौलाले जानकारी दिए । संसदका काम कारबाहीको समीक्षा, कोशी र सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकार, अबको रणनीति, संसदका समितिमा रहेका विचाराधीन विधेयकहरू लगायत विषयमा बैठकमा छलफल हुने बताइएको छ ।।

काठमाडौँ । जल तथा मौसम विज्ञान विभाग, मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले हाल नेपालमा पश्चिमी वायु र स्थानीय  वायुको आंशिक प्रभाव रहेको जनाएको छ । महाशाखाका अनुसार अहिले कोशी, बागमती र मधेश  प्रदेश लगायत देशका पहाडी भूभागमा आंशिकदेखी मुख्यतया बदली रही बाँकी भू९भागमा मौसम सफा रहेको छ। आज दिउँसो देशको पहाडी भूभागमा आंशिकदेखि साधारणतया बदली रही बाँकी भूभागमा आंशिक बदलीदेखि मौसम मुख्यतया सफा रहने छ। कोशी, बागमती, गण्डकी र कर्णाली प्रदेशका पहाडी भूभागका थोरै स्थानका साथै बाँकी पहाडी भूभागका एकदुई स्थानमा मेघगर्जन र चट्याङ्गसहित हल्का वर्षाको सम्भावना रहेको छ। केही भूभागमा हावाहुरी समेत चल्नेछ । कोशी र बागमती प्रदेशको उच्च पहाडी तथा हिमाली भूभागका थोरै स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको छ। आज राती भने सुदूरपश्चिम प्रदेश लगायत गण्डकी र कर्णाली प्रदेशका पहाडी भूभागमा आंशिकदेखि साधारणतया बदली रही बाँकी भूभागमा मौसम मुख्यतया सफा रहने छ। गण्डकी र कर्णाली प्रदेशको पहाडी भूभागका एकदुई स्थानमा मेघगर्जन र चट्याङ्गसहित हल्का वर्षाको सम्भावना रहेको छ।त्यसैगरी गण्डकी र कर्णाली प्रदेशको उच्च पहाडी तथा हिमाली भूभागका एकदुई स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको महाशाखाले जनाएको छ । आज सूर्योदय बिहान ५ बजेर ४१ मिनेटमा भयो भने सूर्यास्त साँझ ६ बजेर २८ मिनेटमा हुनेछ ।

काठमाडौं । आईसीसी क्रिकेट विश्वकप लिग–२ अन्तर्गत त्रिदेशीय शृंखलामा नेपाल र नेदरल्यान्ड्सबीचको खेल जारी छ । जारी खेलमा नेपालले नेदरल्यान्ड्सविरुद्ध चौथो विकेट गुमाएको छ ।  आइतबार कीर्तिपुरस्थित त्रिवि क्रिकेट मैदानमा टस हारेर ब्याटिङमा आएको नेपालले कप्तान रोहितकुमार पौडेललाई २४.३ ओभरमा गुमाएको हो । रोहितले नेपाली टिमको स्कोरबोर्डमा १७ रन थपे ।  जारी खेलको २५ ओभर समाप्त हुँदा नेपालले चार विकेट गुमाएर ८७ रन बनाएको छ ।

नेपालगन्ज। उपप्रधानमन्त्री एवं गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठले नेकपा माओवादी नेतृत्वको वर्तमान सरकारले सानो समयमा पनि देश र जनताका लागि उदाहरणीय कामहरु गर्दै अगाडी बढेको बताएका छन्।  नेकपा माओवादी केन्द्र बाँके जिल्ला समन्वय समितिले शुक्रवार नेपालगन्जमा आयोजना गरेको कार्यकर्ता भेटघाट कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै उपप्रधानमन्त्री एवं गृहमन्त्री श्रेष्ठले भ्रष्टाचार नियन्त्रण, आर्थिक अवस्थामा सुधार र सामाजिक रुपान्तरणसंगै विकास निर्माणका काममा सरकारले उल्लेखनीय कार्यहरु गरेको बताए ।  उनले सरकारले भ्रष्टाचार नियन्त्रण र सुशासन कायम गर्न अझै पनि ठुला ठुला कार्य गर्ने प्रतिवद्धता जनाउँदै भ्रष्टाचार र देशको सम्पत्ति लुट्ने कार्यमा संलग्न कसैलाई पनि नछोडिने प्रष्ट पारे ।  मन्त्री श्रेष्ठले भने–‘सरकारले शुरु गरेका सुशासनका काम पुरा गर्न कुनै पनि दवाव र हस्तक्षेपका अगाडी झुक्ने छैन, गलत कार्यमा संलग्न मानिस जुनसुकै ओहोदा वा दलको भएपनि कानुनी दायरामा ल्याइनेछ ।’ नेपाली काँग्रेससंगको वर्तमान सत्ता गठबन्धन पुरै अवधीका लागि जारी रहने जनाउँदै उनले यो सरकारले नेपाली जनतामा सकारात्मक सन्देश दिन सफल भएको बताए ।  उपप्रधानमन्त्री एवं गृहमन्त्री श्रेष्ठले देशको आर्थिक अवस्थामा समेत सानो समयमै धेरै सुधारका संकेतहरु देखिएको जनाउँदै प्रधानमन्त्री प्रचण्डले बढी भन्दा बढी आर्थिक क्रियाक्लाप र गतिविधि गर्न सकिने गरि बजेट ल्याउने छलफल चलिरहेको बताए ।  नेकपा माओवादी केन्द्रका उपाध्यक्ष समेत रहनु भएका मन्त्री श्रेष्ठले सरकारलाई सफल बनाउन पार्टी पनि बलियो र चलायमान हुनु अतिआवश्यक भएको जनाउँदै नेता तथा कार्यकर्तालाई गुटबन्दीमा नलाग्न आग्रह गरे ।  उनले व्यक्तिगत स्वार्थका लागि गरिने गुटबन्दी पार्टीका लागि सबैभन्दा घातक हुने बताउँदै गुटबन्दीमा नलागि पार्टीको विधि र विधान अनुसार अगाडी बढ्नु आवश्यक रहेको कुरामा विशेष जोड दिए ।  वर्तमान सरकारले नेपालको ईतिहासमा नभएका कामहरु गरेको उल्लेख गर्दै उपप्रधानमन्त्री एवं गृहमन्त्री श्रेष्ठले पार्टीका नेता कार्यकर्तालाई जनताको घर घरमा पुगेर सरकारका राम्रा कामको प्रचार गर्न निर्देशन दिए ।   उनले पार्टीलाई बलियो र सुदृढ बनाउन नै माओवादी केन्द्रले हुलाकी राजमार्गमा तराई मधेश जनजागरण अभियान लगायत दुईवटा अभियान सञ्चालन गर्न लागेको जनाउँदै अभियान सफल पार्न सबैले एकजुट भएर लाग्न आह्वान गरे ।  सो भेटघाटमा कार्यकर्ताहरुको तर्फबाट नेकपा माओवादी केन्द्र नेपालगन्ज उपमहानगर कमिटिका अध्यक्ष रतन शाही, जनप्रतिनिधिहरुको तर्फबाट नेपालगन्ज ११ का वडा अध्यक्ष नन्दकिशोर कहार र उद्योगी व्यवसायीको तर्फबाट नेपालगन्ज उद्योग वाणिज्य संघका उपाध्यक्ष चिरन्जीवी ओलीले विचार राख्नु भएको थियो ।  नेकपा माओवादी केन्द्र बाँकेका संयोजक नरेन्द्र पाण्डेको अध्यक्षतामा सम्पन्न कार्यकर्ता भेटघाटमा लुम्बिनी प्रदेशका सहरी विकास मन्त्री कृष्णा केसी, संविधानसभाका सदस्य पट्टु थारु, माओवादीका नेताहरु आइपी खरेल, नरेन्द्र न्यौपाने, अकल बहादुर बम, चन्द्रकान्ता, नविन शर्मा र दिपेन्द्र विष्ट लगायतको उपस्थिति रहेको थियो ।

काठमाडौं । डेंगु सुरुवा रोग नभएपनि लामखुट्टेको टोकाइबाट सर्ने र फैलने गर्दछ। डेंगु सार्ने लामखुट्टेले प्रायः दिउँसोमा टोक्छ ।अझ भनौं यसले बिहान र साँझपख (सूर्यदय र सूर्य अस्तको समयमा ) टोक्ने गर्दछ । अस्पतालमा भर्ना भएका सबै बिरामीलाई एकै ठाउँमा राख्दा लामखुट्टेमार्फत् डेंगु सर्ने खतरा हुन्छ । त्यसैले, यो रोगका कारण बेडमा भर्ना भएका बिरामीहरुलाई झुलभित्र राखेर उपचार गर्ने गरिन्छ । खासगरी एडिज प्रजातिको लामखुट्टे डेंगुका लागि जोखिमपूर्ण हुन्छ । गर्मी एवं वर्षाको समयमा यस्तो लामखुट्टे फैलने भय बढी हुन्छ । त्यसैले डेंगुबाट बच्नु भनेको यस्ता लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नु नै हो । किनभने यसको टोकाइ एवं संक्रमण निकै घातक हुन सक्छ । एडिज लामखुट्टे जमेको पानीमा जन्मने र हुर्कने गर्छ । जस्तो कि, कुवाको पानी, खाल्डाखुल्डीमा जम्मा भएको पानी, नालाको पानी आदि । त्यसैले घर आसपासमा पानी जम्ने ठाउँ हुनुहुँदैन । डेंगु लागेको कसरी थाहा पाउने ? डेंगुको लक्षण तुरुन्तै देखिदैन, तीन देखि १४ दिनको अन्तरमा देखिन्छ । यसको संक्रमण भएमा एकदमै चिसो अनुभव हुने र ज्वरो आउने गर्छ । तर, आम ज्वरोभन्दा डेंगुको ज्वरो निकै तिब्र हुन्छ ।   डेंगुको संक्रमण भएको बिरामीलाई कमजोरी अनुभव हुन्छ । कतिपय बिरामीहरु चक्कर लागेर बेहोससमेत हुने गर्दछन् । खानामा जिब्रोको स्वाद बदलिन्छ । भोक कम लाग्छ । पखाला लाग्छ । टाउको तथा कम्मर दुख्छ । र, गम्भीर अवस्थामा आँखा, नाक आदिबाट रगत बग्न थाल्छ । डेंगुबाट यसरी बच्न सकिन्छ डेंगुबाट बच्नका लागि घर आसपास एवं टोल छेउछाउ पानी जम्न दिनु हुँदैन । नीमको पात बालेर त्यसको धुँवा घरमा फैलाउँदा लामखुट्टे भाग्न सक्छन् । पानी राखिएको भाँडा बर्तन खुला छाड्नु हुँदैन । भान्सा र वाथरुमलाई सुख्खा राख्नुपर्छ । झ्याल ढोकामा जाली लगाउनुपर्छ । शरीर पूरा ढाक्ने गरी लुगा लगाउनुपर्छ । सुतेको समयमा झुल प्रयोग गर्नुपर्छ । घर आसपास लामखुट्टे मार्ने औषधी छर्नुपर्छ । कसरी गर्ने त डेंगुको उपचार ? अहिलेसम्म डेंगुको औषधी बनेको छैन । शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउनु नै यसको एकमात्र उपचार हो । त्यसैले माथिका लक्षणहरु देखिनसाथ अस्पताल जानुपर्छ र चिकित्सकको सम्पर्कमा रहनुपर्छ । डेंगु लागेपछि रगतमा प्लेटलेट्सको संख्या तिब्र रुपमा घट्न थाल्छ । यस्तो अवस्थामा औषधीका साथसाथै खानपान र सही दिनचर्या आवश्यक हुन्छ । सादा भोजन लिनुपर्छ । धेरै नुन भएको खाने कुरा खानुहुँदैन । मसलेदार चटपटे खानेकुरा बन्द गर्नुपर्छ । अनार वा गहुँको जमराको रस पिउनुपर्छ । ताजा मौसमी फलफूल खानुपर्छ । नरिवल पानी वा सफा पानी धेरै मात्रामा पिउनुपर्छ । भिटामिन सी युक्त फल खानुपर्छ । कागती, सुन्तला, अंगुर, जामुन पर्याप्त मात्रामा खानुुपर्छ । मेवाको पातको रस बनाएर दिनमा दुईतीनपटक पिउँदा त्यसले फाइदा गर्छ ।

काठमाडौँ । अनेरास्ववियू (क्रान्तिकारी)ले नेपालमा खुलेका विदेशी शैक्षिक संस्थाको मनपरीविरुद्ध आन्दोलन गर्ने निर्णय गरेको छ । हालै काठमाडौँमा सम्पन्न संगठनको विशेष राष्ट्रिय भेलाले नेपाली शैक्षिक संस्थालाई धरासायी बनाउने गरी विदेश शैक्षिक संस्था अघि बढेको निष्कर्ष निकाल्दै त्यसविरुद्ध संघर्ष गर्ने निर्णय गरेको हो । संवाद डबलीमा नेकपा (बहुमत) निकट अखिल क्रान्तिकारीले पत्रकार सम्मेलन गरी विदेशी शैक्षिक संस्थासँगै मेडिकल शिक्षामा भइरहेको माफियाको दादागिरी अन्त्य गरी सरकारको लगानीमा मेडिकल कलेजहरुको विस्तारको लागि संगठनले संघर्ष गर्ने बताएको छ । भेलाबाट नवनिर्वाचित अध्यक्ष मिलन राईले विदेशी शैक्षिक संस्थाहरुले सम्बन्धनको हवाला दिँदै कमिसन खुवाएर वर्षमा दुई पटक भर्ना लिने गरेको तर शिक्षा गुणस्तर, भौतिक संरचनाको अनुगमन नहुने गरेको बताए । उनले विदेशी शैक्षिक संस्थाहरुले नेपाली विद्यार्थीहरुलाई लुटिरहेको समेत आरोप लगाए । उनले विदेशी शैक्षिक संस्ठाहरुले पुँजी पलायन समेत गरेको बताउँदै स्वदेशी शैक्षिक संस्थाहरुलाई सम्बन्धन दिनुपर्ने बताए । “विशेष राष्ट्रिय भेलाबाट संघर्षका निसाना ठोस गरेका छौं, आवश्यकतामा हामी सार्वजनिक गर्दै जानेछौं । सरकारीमा जागिर खाएर निजी शैक्षिक संस्था विज्ञापन गर्ने दलाल शिक्षक हाम्रो निसानामा पर्नेवाला छन् । सम्बन्धको हवाला दिएर विदेशी शैक्षिक संस्थाहरुले कमिसन खुवाएर बर्षमै दुईतिन पटकसम्म भर्ना लिएका छन्, विद्यार्थीलाई लुटिरहेका छन्, हाम्रो निसाना त्यस्ता शैक्षिक संस्थाहरु पनि हाम्रो संघर्षको निसामा छन्” अध्यक्ष राईले भने । उनले त्रिविले पनि कमिसन खाएर जग्गा भाडा दिएको तर कहिलै नतिरेको बताउँदै त्यसविरुद्ध पनि आफूहरुले संघर्षको एजेण्डा बनाउने बताए । भेलाले बढ्दो छात्रा हिंसा नियन्त्रण गर्न, सुन्दरी प्रतियोगिता खारेज गर्न र छात्रा सशक्तिकरण कार्यक्रम हरेक शिक्षालयमा संचालन गर्न माग समेत गरेको छ । त्यस्तै, एमसीसी र एसपीपी समझौता अमेरिकी सैन्य रणनीति इण्डोप्यासिफिक रणनीति अन्तरगत भएको भन्दै भेलाले खारेजीको माग गरेको छ । पत्रकार सम्मेलनमा वितवरण गरिएको प्रेस विज्ञप्तिमा भेलाले विप्लव नेतृत्वको नेकपासँग सम्बन्ध विच्छेद गरी निरन्तर क्रान्तिको मार्गमा अघि बढ्ने पार्टी नेतृत्वको कदमको भेलाले स्वागत गरेको उल्लेख छ । “विप्लव नेतृत्वको नेकपाभित्र देखापरेको दार्शिनिक रुपमा सारसंग्रहवाद, राजनीतिक रुपमले संसदीय संशोधनवाद, संगठनात्मक रुपले निषेधात्मक अधिभूतवाद तथा विसर्जनवाद, संघर्षमा आत्मसुरक्षावाद र आर्थिक हिसाबले जुझारु अर्थवादका विरु निर्णयक सम्बन्ध विच्छेद गरी निरन्तर क्रान्तिको मार्गमा अघि बढिरहेको कार्यप्रति यो विशेष राष्ट्रिय भेला हार्दिक स्वागत गर्दछ” विज्ञप्तिमा उल्लेख छ । पत्रकार सम्मेलनमा उपाध्यक्ष विरेन्द्र शाह, महासचिव रुपा बुढामगर, सचिव नवराज भट्ट र कोषाध्यक्ष दिपक विष्टले आफूहरुले विगतको नेतृत्वले जस्तो पैसामा विद्यार्थीका एजेण्डा नसाट्ने र शैक्षिक क्षेमा भइरहेको दलाली र माफियाकरणविरुद्ध संघर्षमा उत्रिने प्रतिवद्धता समेत जाहेर गरे । भेलाले राईको अध्यक्षतामा ९९ सदस्यीय केन्द्रीय समिति निर्वाचित गरेको छ । त्यस्तै, सम्मेलनले वैज्ञानिक व्यवस्थामा मात्रै वैज्ञानिक शिक्षा प्राप्त हुने भन्दै त्यसको लागि समाजवादी क्रान्तिमा लामबद्ध हुने निर्णय गरेको छ ।

काठमाडौं । नेपालमा काेराेना संक्रमणले डरलाग्दो रुप लिएकाे छ । पछिल्लाे २४ घण्टामा मात्रै ५ हजार ८७ जनामा कोरोना संक्रमण देखिएको छ । पछिल्लो २४ घण्टामा १३ हजार ४७४ जनाको पीसीआर र ७ हजार ८६ जनाको एन्टीजेन परिक्षण गर्दा ५ हजार ८७ जनामा संक्रमण देखिएको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जनाएको छ । सोही अवधिमा ३०६ जना कोरोनामुक्त भएका छन् । पछिल्लो २४ घण्टामा संक्रमणबाट कोरोनाबाट तीन जनाको मृत्यु भएको छ । योसँगै नेपालमा कोरोनाबाट मृत्यु हुनेको संख्या ११ हजार ६ सय १३ पुगेको छ । देशभर १८ हजार २३५ जना कोरोनाका सक्रिय संक्रमित छन् । गत २४ घण्टामा काठमाडौं उपत्यकामा २६०७ संक्रमित थपिएका छन् । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका अनुसार काठमाडौंमा १९१३, ललितपुरमा ३७७ र भक्तपुरमा ३१७ संक्रमित थपिएका छन्।

दमौली । तनहुँको देवघाट गाउँपालिकामा ९८ बर्षीया बृद्धालाई कोभिड विरुद्धको खोप लगाइएको छ । देवघाट क्षेत्र विकास समितिअन्तर्गतको समाजकल्याण केन्द्र ज्येषठ नागरिक आश्रममा बस्दै आएकी ९८ बर्षीया अगमकुमारी उपाध्यायलाई आइतबार कोभिड विरुद्धको खोप लगाई देवघाट गाउँपालिकामा खोप अभियान सुरु गरिएको गाउँपालिकाका स्वास्थ्य शाखाका प्रमुख प्रदिपकुमार बुढाथोकीले जानकारी दिए । बृद्धाश्रममा बस्ने ज्येष्ठ नागरिक अधिकांश ८० वर्ष माथिका छन् । बृद्धबृद्धाहरु दैनिक विभिन्न व्यक्तिले उपलब्ध गराउने भोजन ग्रहण गर्ने र कोभिडको निकै जोखिममा पर्ने भएको कारण सबैभन्दा पहिला बृद्धबृद्धालाई कोभिड खोप लगाईएको बुढाथोकीले बताए । आइतबार बृद्धाश्रममा बस्ने ३४ जना बृद्धबृद्धा, १३ जना आश्रमका कर्मचारी, ५० जना महिला स्वास्थ्य स्वयं सेविका र स्वास्थ्यकर्मी, ३ जना सरसफाई कर्मी, ३ जना नगर प्रहरी १ जना एम्बुलेन्स चालक गरि १०४ जनालाई कोभिड विरुद्धको खोप लगाईएको स्वास्थ्य शाखा प्रमुख बुढाथोकीले बताए ।

तिलक राज भण्डारी सामान्य आँखाबाट हेर्दा नेकपाभित्र अहिले चलिरहेको बहस र अन्तरसंघर्ष नेतृत्वको टक्कर र संगठनात्मक अन्तरविरोध जस्तो मात्र देखापर्दछ तर, नेकपाभित्रको विद्यमान अन्तरविरोधको पहलु र पात्र प्रवृत्तिको ऐतिहासिक विकासक्रमलाई अध्ययन गर्ने हो भने यो बहस र अन्तरसंघर्ष सारमा कम्युनिष्ट र गैरकम्युनिष्ट प्रवृत्तिविचको संघर्ष नै हो । यद्यपि अहिले यो चरम व्यक्तिवादी महत्वाकाङ्क्षाबाट पैदा भएको ढोंगी अहंकार र सामान्य विधि तथा पद्धतिको पहलुविचको संघर्षको रुपमा अभिव्यक्त भइरहेको छ । आजको सिंगो नेकपालाई बुझ्न र यसको अन्तरसंघर्ष बुझ्नको लागि हिजोको एमाले र माओवादीमा चलेको बहस र अन्तरसंघर्ष तथा उक्त संघर्षमा कुन–कुन पात्र प्रवृत्तिले के कस्तो भुमिका खेलेका छन् भन्ने कुरालाइ समेत आधारभूत रुपमा अध्ययन गर्न जरूरी हुन्छ । केपी शर्मा ओली र उनको समूह पार्टीभित्र लामो समयसम्म अल्पमतको गुटमा रहेकोले चर्काे गुटबन्दीको रबैया विद्यमान देखिन्छ । तत्कालिन एमाले निर्वाचन प्रणालीमार्फत नेतृत्व र संगठन निर्माण गर्दै आएको पार्टी हो । जसले गर्दा निर्वाचनको बेला प्यानल र समुहहरू निर्माण हुने अनि हारजितपछि पनि स्थायी रुपमा गुटबन्दीको सिकार हुने वस्तुगत स्थितिबाट एमाले अभ्यस्त हुँदै आएको देखिन्छ । पार्टीभित्र लामो समयसम्म माधव कुमार नेपाल नै पार्टीको नेतृत्वमा रहे । केपी शर्मा ओली र उनको समूह लामो समयसम्म माधव कुमार नेपाल समुहको डोमिनेशन र पेलानमा रहनु पर्याे । पार्टीभित्र प्रतिपक्ष र गुटबन्दीको दायरामा सिमित रहनुपर्याे । लामो समय पार्टीको नेतृत्वमा रहेकोले माधव कुमार नेपाल र उनको समुहसंग पार्टीको संस्थापन चरित्र र संस्कार अध्यावति देखिन्छ । उनीसंग पार्टीको विचार, एजेण्डा, निर्णय र विधि मान्ने संस्कारबाट प्रेरित नेता कार्यकर्ताहरूको समूह तुलनात्मक रुपमा बढी नै छ । अर्काेतर्फ केपी शर्मा ओली र उनको समूह पार्टीभित्र लामो समयसम्म अल्पमतको गुटमा रहेकोले चर्काे गुटबन्दीको रबैया विद्यमान देखिन्छ । अहिले पनि पार्टीको आधिकारिक निर्णय र राजनीतिक एजेण्डाहरू भन्दा पनि गुटको आधिकारिकता खोज्ने संस्कार नै हावी भइरहेको देखिन्छ । राष्ट्रपति र न्यायालयलाई समेत विवादमा तान्ने चेष्टा गर्ने कार्यशैली र संस्कारलाइ कम्युनिष्ट नेतृत्व र संस्कार किन ? कसले ? मान्ने बहसको केन्द्र यहीँ वरिपरि छ । लामो समयसम्म पार्टीभित्रको अल्पमतमा परेकोले बाह्य राजनीतिक परिचालनमा नेतृत्वदायी भुमिका खेल्ने अवसर पनि उनले प्राप्त गरेरनन् । परिणामस्वरुप आजको राजनीतिक परिवर्तनका एजेण्डाहरूमा पनि उनको भुमिका प्रतिक्रियात्मक र टिप्ण्नीमा मात्र सिमित रहन गयो । माधव कुमार नेपाल पार्टीको मूल नेतृत्वमा भएकोले सत्ताको नेतृत्व र राजनीतिक परिचालनमा सहभागी भए । राजतन्त्रको अन्त्य र गणतन्त्र प्राप्तिको आन्दोलन तथा शान्ति प्रक्रियालगायतका सन्दर्भमा माधव कुमार नेपालको भूमिका नै पार्टीको तर्फबाट नेतृत्वदायी रहन गयो र उक्त भुमिका इतिहासले पनि संस्थागत गर्याे । अर्कातर्फ केपी ओलीले गणतन्त्र प्राप्तिको आन्दोलनलाइ ‘बयलगाडा चढेर अमेरिका जाने यात्रा’को रुपमा चित्रित गरे । तर त्यहीँ आन्दोलनमार्फत गणतन्त्र स्थापना भयो । त्यतिमात्रै होइन पार्टीभित्र प्रतिपक्ष र र अल्पमतमा रहेका केपी शर्मा ओलीले बाह्य राजनीतिमा समेत पार्टीले लिने निर्णय र एजेण्डमा बखेडा झिक्ने र प्रतिक्रियात्मक भुमिकामा आफूलाइ अभ्यस्त तुल्याए । उनले अहिलेको परिवर्तन, राजनैतिक एजेण्डा र उपलब्धिहरूप्रति न कहिले सकारात्मक प्रतिक्रिया दिए न त कहिले स्वामित्व लिने अवसर नै प्राप्त गरे । छोटै समयमा वर्गसंघर्ष र अन्तरसंघर्षमा ठूला–ठूला उतारचढाव, युद्ध शान्ति, एकता, विभाजनलगायतका उत्साहप्रद र कठिन मोडहरूमा समेत आफ्नो परिपक्वता सावित गरेका छन् प्रचण्डले । राजनीतिमा जे पनि सम्भव हुन्छ भने झैं अहिलेको परिवर्तन, गणतन्त्र, संघीयता, धर्मनिरपेक्षता, समावेशी तथा समानुपातिक प्रणाली र समग्र शान्ति प्रक्रियाको वागि विचार र नेतृत्व नै यी उपलब्धिहरूको कार्यन्वयन गर्ने बढो अन्तरविरोधी भुमिका र संयोग बन्न गयो । तसर्थ औपचारिक रुपमा कम्युनिष्ट विचार, गणतन्त्र, संघीयता, धर्मनिरपेक्षता र समावेशि तथा समानुपातिक प्रणालीको पक्षमा उभिए पनि व्यवहारिक र संस्कारित रुपमा प्रस्तुत हुन निकै कठिन भइरहेको देखिन्छ । लामो समयसम्म पार्टीभित्र प्रतिपक्ष गुटबन्दीको उतारचढावपछि सत्तासिन हुन सफल भएको नेतृत्व नै विगतमा अल्पमतमा पर्दाको पीडा सम्झिँदै इगो साध्न निर्मम रुपमा प्रस्तुत हुनु र सत्ताको अहंकारमा उभिएको चरम व्यक्तिवादी महत्वाकाङ्क्षाबाट पैदा भएको गैर–कम्युनिष्ट स्वभाव, प्रवृत्ति र संस्कारबाट नेकपा सञ्चालन गर्ने चेष्टा गर्नु नै नेकपाभित्र अहिले अन्तरसंघर्षको जड बन्न पुग्यो । माधव कुमार नेपाल र प्रचण्ड लामो समयसम्म पार्टीको नेतृत्वदायी भुमिकामा मात्रै होइन, ऐतिहासिक १२ बुँदे सहमति, जनआन्दोलन, शान्ति प्रक्रिया र गणतन्त्र स्थापना तथा अहिलेको राजनितिक परिवर्तनलाइ संस्थागत गर्ने सन्दर्भमा समेत सहकार्य गरेको नेतृत्वको परिपक्व टिम हो । कम्युनिष्ट विचार, कार्यशैली र संगठनात्मक पद्धतिलाइ नै आफ्नो दुश्मन देख्ने, आफैंले गरेका सहमति र हस्ताक्षर उलंघन गर्दै हिँड्ने अनि आफैंले गरेको पार्टी एकता, पार्टीको कार्यदिशा र विधान विपरित मनलाग्दी अभिव्यक्ति दिने नेतृत्वको कार्यशैलीले न त नेकपाको सेवा गर्याे नत मुलुक र जनतालाइ नै खुशी तुल्यायो । लामो समयसम्म पार्टीको आन्तरिक जीवनमा प्रतिपक्ष र वाह्य राजनीतिक परिचालनमा अवसर विनाको प्रतिक्रियात्मक भुमिकामा रहेको नेतृत्व र प्रवृत्ति नै अहिले नेकपा र नेकपा नेतृत्वको दुइतिहाइ सरकारको नेतृत्व गर्ने संयोग बन्न पुग्यो । गुट होइन एकतापछिको नेकपा निर्माण गर्ने मामलामा कमरेड प्रचण्डले देखाएको उदारता र सहजताको जगमा नै केपी शर्मा ओलीको अहंकारको जन्म हुन पुग्यो । यसले नत पार्टीको आन्तरिक जीवनलाई कम्युनिष्ट सिद्धान्त, पद्धति र संस्कारमा सञ्चालित गर्याे नत सरकारको नीति, कार्यक्रम र वजेट तथा राजनितिक नियुक्तिमा कम्युनिष्ट आचरण र वर्गीय पक्षधरता देखियो । बरू गैर कम्युनिष्ट प्रवृत्तिका छाडापन, अराजकता, सत्ताको मातमा चरम व्यक्तिवादी महत्वाकाँक्षा र अहंकारी स्वभावले पार्टी भित्र र आम जनतामा समेत निरासाको कुइरो मडारिन पुग्यो । यसो हेर्दा सर्वज्ञानी, डाक्टर, वैद्य, इतिहासकार, कलाकार, नाटककार सबैको चरित्र प्रस्तुत गर्न सक्ने तर, राजनीति संस्कार, कम्युनिष्ट आचरण, संगठनात्मक पद्धतिसहितको कम्युनिष्ट नेतृत्वको नाटक समेत गर्न नसक्ने । पार्टीको बैठकमा सहभागी नहुने, उल्टै पार्टी फुटको हवाला दिने, षड्यन्त्र र गुटबन्दी गर्न नेता कार्यकर्ताको घरदैलो चाहार्न सक्ने । त्यतिमात्र होइन राष्ट्रपति र न्यायालयलाई समेत विवादमा तान्ने चेष्टा गर्ने कार्यशैली र संस्कारलाइ कम्युनिष्ट नेतृत्व र संस्कार किन ? कसले ? मान्ने बहसको केन्द्र यहीँ वरिपरि छ । अर्काे तर्फ पूर्वमाओवादी र कमरेड प्रचण्ड क्रान्ति र राजनीतिक आवश्यकतामा प्राधिकारपूर्ण नेतृत्व र संगठन परिचालन गर्ने पद्धतिबाट अगाडि बढेको पार्टी र नेतृत्व हो । जनयुद्धको तयारीदेखि नै विचार, नेतृत्व र एजेण्डाको नेतृत्व गर्दै आएका प्रचण्डले पार्टीभित्र एउटा प्राधिकारपूर्ण नेतृत्वको रुपमा आफूलाइ उभ्याए । पार्टीलाइ युद्धमा होम्ने, शान्ति प्रक्रियामा ल्याउने, विचार र कार्यदिशाको विकास गर्ने, राजनीतिक परिवर्तनको एजेण्डाहरू संविधान सभा, गणतन्त्र, संघियता, धर्मनिरपेक्षता र समावेशी तथा समानुपातिक प्रणाली सहितको संविधान निर्माण र समग्र शान्तिप्रक्रिया तथा पार्टी एकता र नेकपा निर्माणसम्म प्राधिकारपूर्ण नेतृत्वको क्षमता प्रचण्डले प्रस्तुत गरेका छन् । यद्यपि छोटै समयमा वर्गसंघर्ष र अन्तरसंघर्षमा ठूला–ठूला उतारचढाव, युद्ध शान्ति, एकता, विभाजनलगायतका उत्साहप्रद र कठिन मोडहरूमा समेत आफ्नो परिपक्वता सावित गरेका छन् प्रचण्डले । आफुविरोधी गुट र समुहलाई पेल्ने र प्रतिसोध साध्ने इगोबाट केपी शर्मा ओलीलाई बचाउन सकिएन भने नेकपालाइ पनि दुर्घटनाबाट जोगाउन सकिने अवस्था देखिँदैन । उनले पार्टीभित्र ठुला, ठुला बैचारिक संघर्षहरु वेहोर्नुपर्याे तर कहिले पनि सानो समूह र गुट निर्माण गर्ने चेष्टा गरेनन् । प्रचण्ड निकटका भनिनेहरूले उनलाइ गर्ने आलोचना नै ‘तपाइको टिम भएन र, तपाइले टिम बनाउनु भएन र टिमको रक्षा गर्नु भएन’ भन्ने नै हो । अहिलेको संघर्षमा अभिव्यक्त भइरहेका प्रचण्डप्रतिका कतिपय असन्तुष्टि पनि यहीँ वरिपरिबाट सिर्जना भएका छन् । कमरेड प्रचण्डमा मात्रै होइन सिंगो माओवादीबाट आएका नेता कार्यकर्ताहरूमा समेत गुटबन्दीको अभ्यास र त्यसबाट पैदा हुने इगो र अहंकारको मात्रा निकै कमजोर छ । गुट होइन एकतापछिको नेकपा निर्माण गर्ने मामलामा कमरेड प्रचण्डले देखाएको उदारता र सहजताको जगमा नै केपी शर्मा ओलीको अहंकारको जन्म हुन पुग्यो । हो, यहि ऐतिहासिक पृष्ठभुमिबाट प्रेरित दुई भिन्न संस्कार र प्रवृतिहरूको अन्तर नै अहिले संघर्षको रुपमा आम्नेसाम्ने टक्राइरहेको छ । पार्टी र मुलुक निर्माण गर्ने प्रचण्डको यो महानता र उदारतामा राज गरेर आफुविरोधी गुट र समुहलाई पेल्ने र प्रतिसोध साध्ने इगोबाट केपी शर्मा ओलीलाई बचाउन सकिएन भने नेकपालाइ पनि दुर्घटनाबाट जोगाउन सकिने अवस्था देखिँदैन । माधव कुमार नेपाल र प्रचण्ड लामो समयसम्म पार्टीको नेतृत्वदायी भुमिकामा मात्रै होइन, ऐतिहासिक १२ बुँदे सहमति, जनआन्दोलन, शान्ति प्रक्रिया र गणतन्त्र स्थापना तथा अहिलेको राजनितिक परिवर्तनलाइ संस्थागत गर्ने सन्दर्भमा समेत सहकार्य गरेको नेतृत्वको परिपक्व टिम हो । र, अहिले पनि पार्टीभित्र र बाहिर राजनितिक संस्कारसहितको सहकार्यमा अगाडि बढेको देखिन्छ । मार्क्सवादी कोणबाट हेर्दा कोही व्यक्ति वा नेता समस्या रहित हुँदैन र नेकपामा पनि त्यो सम्भव छैन । यद्यपि विगतमा पार्टी सञ्चालन र मुलुकको नेतृत्व गर्दा भए गरेका कमजोरीहरुलाइ समेत सच्याएर यो नेकपा र मुलुकको नेतृत्व गर्ने तत्कालिन कार्यभार बन्न गएको छ । विचार, कार्यदिशा र संगठनात्मक पद्धति र विधिको स्पष्टतासहित सामुहिक नेतृत्वको टिमले नै आज नेकपाको आन्तरिक र बाह्य राजनीतिमा अनइपरेको जिम्मेवनरी निर्वाह गर्नुपर्ने ऐतिहासिक र तत्कालिक कार्यभार बन्न गएको छ । लेखक नेकपाको विद्यार्थी संगठन अनेरास्ववियूका नेता हुन् ।

पोर्चुगलः पोर्चुगलको फारोमा १ नेपालीको उपचारका क्रममा मृत्यु भएको छ । धादिङ घर भएका ४८ वर्षीय प्रेम तामाङ ५ वर्षदेखि पोर्चुगलमा बस्दै आएका थिए । उनी पोर्तुगाली एक कम्पनीमा काम गर्दै आएका थिए । लडेर आगोमा परेका उनलाई उपचारका लागि फारो अस्पतालमा पुर्‍याइएको थियो । उनको मष्तिस्कमा रगत जमेर निधन भएको अस्पतालले जनाएको छ । घटनाको जानकारी पाएपछि गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएनए), क्षेत्रीय समन्वय परिषद् अल्गार्भका अध्यक्ष अनिल शर्मा अस्पताल पुगेका थिए । मृतककी एक छोरी पोर्तुगलमा रहेकी छन् ।

एकजना केटी आँखा देख्न नसक्ने थिई । उसलाई आफूले आँखा देख्न नसक्ने भएकोमा हीनताबोध हुन्थ्यो । तर उसलाई एकजना केटाले असाध्यै माया गर्थ्यो । केटाले उसलाई हरेक ठाउँमा, हरेक कामको लागि सहयोग गर्थ्यो । उसले विवाहको लागि बारम्बार प्रस्ताव राख्थ्यो । तर केटीले आफूले आँखा नदेख्ने भएका कारण घरजम गर्न नचाहने जवाफ दिन्थी । एकदिन अस्पतालबाट केटीलाई आँखा दान गर्ने व्यक्ति भेटिएको खबर आयो । केटी खुशी भई । उसले त्यही केटासँग घरजम गर्ने सपना देख्न थाली । अस्पतालमा आँखा प्रत्यारोपण भयो । ऊ अब देख्न सक्ने भई । उसलाई भेट्नको लागि केटा पनि आयो । तर, ऊ अचम्भित भइ, केटा त देख्न नसक्ने थियो । केटाले उसको हात समाउँदै भन्यो , “तिमी अब त आँखा देख्ने भयौ । अब हामी विवाह गर्न सक्छौं नि ! ” केटी जंगिदै भनी , “तिमी आँखा देख्न नसक्ने रहेछौ । तिमीले अहिलेसम्म बताएको पनि थिएनौ । फेरी, म संसार देख्ने भइसकें, आँखा नदेख्नेसँग म विवाह गर्न सक्दिनँ ।” तर, वास्तवमा त्यो केटाले नै केटीलाई आँखा दान दिएको थियो । संसार देख्ने घमण्ड गर्ने हामीहरुले मनको आँखा, मानवताको आँखालाई बन्द गरिरहेका हुन्छौं । मानवता, भावना र प्रेमलाई व्यक्तिको शारीरिक अवस्था, लिङ्ग, वर्गको आधारमा मूल्यांकन गर्छौं । त्यस्तै, जब हामी जीवनमा कुनै एउटा खुड्किलो उक्लिंछौँ, हामीले हाम्रो धरातल बिर्सिन्छौँ । रेडियो मितेरीबाट

चितवन, चैत १३ । नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) का अध्यक्ष प्रचण्डकी दिवंगत जेठी छोरी ज्ञानु दाहालको पाँचौं स्मृति दिवस मनाइएको छ । सम्पन्न भएको छ । चितवन स्थित ‘ॐ सत्य साई वृद्धाश्रम’ मा वृद्धवृद्धालाई भोजन खुवाउँदै स्मृति दिवस मनाइएको हो । उक्त अवसरमा दिवंगत दाहालका श्रीमान् सागर केसीले वृद्धाश्रममा रहेका बुज्रुक व्यक्तित्वलाई भोजन अर्पण गरेका थिए । पाँच वर्षअघि क्यान्सर रोगबाट ज्ञानुको मृत्यु भएको थियो । गतवर्ष कीर्तिपुरमा रहेको एचआईभी संक्रमित बालबालिकाको संस्थामा सहयोग गर्दै दिवंगत दाहालको जन्मोत्सव मनाईएको थियो । दाहाल परिवारले छोरी ज्ञानु र छोरा प्रकाशको स्मृतिमा ‘प्रज्ञा स्मृति प्रतिष्ठान’ को स्थापना गरी सामाजिक कार्य गर्दै आएको छ । केही तस्वीर–

एजेन्सी । सामान्य देखिने यस तस्वीरले इन्टरनेटमा धेरैको दिमाग रिंग्याएको छ । यो फोटोलाई फेसबूकमा फिलिपिनो महिला जेया मे क्रुजले शेयर गरेकी थिइन् । उनले तस्वीरमा लुकेको कुरालाई खोज्ने चुनौती समेत दिएकी थिइन् । फोटोमा फोन लुकेको छ भन्ने जोयाको दाबी छ ।

देशभरका उद्योगी–व्यवसायीको छाता संस्था नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको नेतृत्वमा भवानी राणा छिन् । महासंघको नेतृत्वमा पुग्ने उनी नै पहिलो महिला हुन् । राणाजस्तै उद्यममा चम्केका महिला भने अरू पनि छन् । कसैले पाँचतारे होटेल चलाएका छन्, कोही विश्वका प्रिमियम ब्रान्ड हाँकिरहेका छन् । युवा महिलादेखि वृद्धासम्म उद्यममा चम्केका छन् । स्थापित हुन आफ्नै पौरख केही दशकअघिसम्म नेपाली सोच थियो– महिलाहरू व्यवसाय गर्न सक्दैनन्, घरधन्दामै ठीक छन् । तर, अहिले केही महिलाले समाजको त्यो सोच भत्काइदिएका छन् । चुलोचौकामा अल्झिएका आममहिलाका लागि एकाध महिलाको पौरख उदाहरण बन्यो । एकपछि अर्को गर्दै महिला सानो–ठूलो व्यवसायमा होमिए । कोही त देशमै नयाँ व्यवसायको ‘ट्रेन्ड सेटर’समेत बने । महिलासँग सम्बन्धित व्यवसायमा धेरै महिला उद्यमी रहे पनि निर्माणदेखि वित्तीय संस्थासम्म महिला नेतृत्व फैलिएको छ । ट्राभल एजेन्सीको सानो व्यवसायबाट काम थालेकी अम्बिका श्रेष्ठले द्वारिकाज होटेल स्थापित गरिन् । उनी नयाँ पुस्ताका महिलाका लागि पनि रोल मोडेल हुन् । शारदा रिजाल, श्वेता खड्का, छाया शर्मा, नीरा श्रेष्ठ, रीता भण्डारी, कमला श्रेष्ठ पनि आफ्नै पौरखले चम्केका उद्यमी हुन् । छोरी–बुहारीले सम्हाल्दै पारिवारिक बिरासत ठूला व्यावसायिक घरानामा पनि बाबुछोरा व्यवसाय सम्हाल्थे । छोरी–बुहारी घरधन्दामै हुन्थे । तर, अब यहाँ पनि परिस्थिति बदलिएको छ । ठूला घरानाका अर्बौँ लगानीका कम्पनी पनि छोरी–बुहारीले हाँक्न थालेका छन् । छोरीलाई विदेश पढ्न पठाएर दक्ष बनाउने, अनि स्वदेशमै फर्काएर कम्पनी जिम्मा लगाउने व्यावसायिक घराना धेरै छन् । गोल्छा अर्गनाइजेसनकी बुहारी सीमा र छोरी एकताले परिवारको बिरासत धानिरहेका छन् । चौधरी ग्रुपकी छोरी मेघा पनि बुबा वसन्तको उत्तराधिकारी भएर काम गरिरहेकी छिन् । भवानी राणा पारिवारिक व्यवसाय अँगाल्ने एक अग्रणी महिला हुन् । भवानी राणा, अध्यक्ष, नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ राणा परिवारमा बिहे गरेर भित्रिएपछि भवानी राणा औपचारिक रूपमा बिजनेसमा जोडिइन् । होटेल, कृषि, ट्राभल, व्यापारलगायतमा सक्रिय छिन् । नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको पहिलो अध्यक्ष महिलाको स्थान लिन सफल भइन् । श्रीमान् असितको व्यवसायमा भवानीले साथ दिइरहेकी छिन् । कतिपय व्यवसाय आफ्नै पहलमा सुरु गरेकी छिन् । नेपालगन्जमा ६० कोठाको तीनतारे होटेल छ । उनी भन्छिन्, ‘हामी हेल्थ प्रोडक्ट उत्पादनमा पनि गइरहेका छौँ ।’ उनी ट्याक्टरको व्यापारमा संलग्न छिन् । यस्तै, बर्दियाको ठाकुरद्वारमा होटेल खोल्ने तयारी भइरहेको बताइन् । रितुसिंह वैद्य, प्रबन्ध निर्देशक, युनाइटेड ट्रेडर्स सिन्डिकेट प्रालि रितुसिंह वैद्य, सन् १९९१ की मिस इन्डिया । नयाँदिल्लीमा जन्मिएकी रितु नेपालको प्रतिष्ठित व्यावसायिक घराना ‘वैद्यज अर्गनाइजेसन’को बिरासत थामेर बसिरहेकी छिन् । सन् १९९४ डिसेम्बरमा सुरज वैद्यकी श्रीमती बनेर भित्रिएकी रितु जापानिज टोयोटा ब्रान्डको प्रबर्द्धनमा खटिन्छिन् । नेपालमा प्रिमियम टोयोटा गाडी भित्रिएको ५० वर्ष पुगिसकेको छ । सुरज वैद्य लामो समय व्यवसायीको राजनीतिमा व्यस्त रहे । नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ, सार्क चेम्बर अफ कमर्सको नेतृत्वमा रहे । दर्जनौं सामाजिक संस्थाको बोर्डमा छन् । अहिले उनलाई सरकारले भिजिट नेपाल २०२० को संयोजकको जिम्मेवारी सुम्पिएको छ । व्यवसायमा त्यति समय दिन भ्याउँदैनन् । परिवारको व्यवसाय सबै रितुले सम्हालिरहेकी छिन् । उनले सनवड ब्रान्डको निर्माण औजार (हेभी मेसिन) को बिक्री पनि सुरु गरेकी छिन् । दरबारमार्गमा ‘स्पा प्राना’ पनि चलाइरहेकी छिन् । यो व्यवसायमा छोरी सभानाले पनि सघाइरहेकी छिन् । सीमा गोल्छा निर्देशक, हिम इलेक्ट्रोनिक्स गोल्छा अर्गनाइजेसनकी बुहारी सीमा गोल्छा बिजनेसमा सक्रिय छिन् । उनले हिम इलेक्ट्रोनिक्स हेर्छिन् । हिम इलेक्ट्रोनिक्सअन्तर्गत सामसुङ, हिमस्टार, बजाजको मिक्सर ग्राइन्डरलगायत ब्रान्डहरू छन् । उनको माइती पक्ष व्यवसायमा थिएन, जागिरमा थियो । विवाहअघि उनले भने भारतको एड एजेन्सीमा काम गरेकी थिइन् । शेखर गोल्छासँग विवाह गरेर व्यावसायिक घरानाको बुहारी बनेपछि जिम्मेवारीअनुसार व्यवसाय राम्रोसँग हाँकिरहेकी छिन् । परिवारको सहमति लिएरै इलेक्ट्रोनिक्स व्यापार थालेको उनी बताउँछिन् । सामसुङ प्लाजामा झन्डै ९५ प्रतिशत कर्मचारी पनि महिला नै छन् । सिर्जना राणा कार्यकारी निर्देशक, होटेल अन्नपूर्ण नेपालको पहिलो पाँचतारे होटेल अन्नपूर्णको कार्यकारी निर्देशक हुन् सिर्जना राणा । १० वर्षदेखि श्रीमान् कपिल राणालाई सघाउँदै होटेल व्यवस्थापनमा सक्रिय छिन् । श्रीमान्ले योजना बनाउने र आफूले कार्यान्वयन गर्ने उनले सुनाइन् । सिर्जनाले पोखराको फेवाताल किनारमा ‘फिस्टेल लज’ र चितवनमा ‘जगतपुर लज’समेत सञ्चालन गरिरहेकी छिन् । उनी होटेल संघ नेपाल (हान) को वरिष्ठ उपाध्यक्ष पनि हुन् । कमला श्रेष्ठ अध्यक्ष, सौन्दर्य कला व्यवसायी संघ नेपालमा ब्युटिपार्लर (सौन्दर्यकला) भन्नेबित्तिकै नराम्रो नजरले हेरिन्थ्यो । छोरी–बुहारीलाई पार्लर खोल्न दिइँदैनथ्यो । तर, पछिल्लो समय समाजले पार्लर व्यवसायलाई हेर्ने नजर फेरिएको छ । पार्लर व्यवसायमा लाग्ने छोरी–बुहारीको संख्या बढ्दै छ । यो व्यवसायलाई अहिलेको अवस्थामा ल्याइपुर्‍याउने श्रेय जान्छ, कमला श्रेष्ठलाई । थाइल्यान्डमा दुई वर्ष तालिम लिएर ०३६ मा कुपन्डोलमा सयाम इन्स्टिच्युट खोलिन् । सुरुमा सैलुन मात्र थियो । उनले २६ वर्षदेखि ब्युटिपार्लर ट्रेनिङ दिँदै आइरहेकी छिन् । ब्युटिपार्लर व्यवसायको ट्रेन्डसेटर श्रेष्ठ भन्छिन्, ‘अहिले देशभर ३ लाख हाराहारी पार्लर व्यवसायी पुगिसकेका छन् ।’ उनी नेपाल सौन्दर्य कला व्यवसायी संघको अध्यक्ष र नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको कार्यकारिणी सदस्य पनि हुन् । छाया शर्मा कलेज सञ्चालक नेपाल कलेज अफ ट्राभल, टुरिजम एन्ड म्यानेजमेन्टकी संस्थापक छाया शर्मा शैक्षिक क्षेत्रमा आबद्ध छिन् । नेपालमा निजी क्षेत्रबाट पर्यटनसम्बन्धी पहिलो कलेज नै आफूले स्थापना गरेको उनी बताउँछिन् । सन् १९९५ मा एनसिसिटिएम सुरु गर्दा ५ जना मात्रै विद्यार्थी थिए, अहिले ५ सय पुगेका छन् । उनको अरू केही विद्यालय र कलेजमा पनि लगानी छ । आफ्नो लगानी रहेको कलेज र विद्यालयमा कुल दुई सयजनाले प्रत्यक्ष रोजगारी पाइरहेका छाया बताउँछिन् । अहिले हस्तकला उत्पादनको व्यवसाय पनि सुरु गरेकी छिन् । ज्योत्सना श्रेष्ठ मेरिगोल्ड ज्वेलर्स मेरिगोल्ड सयपत्री ज्वेलर्सकी प्रोपाइटर ज्योत्सना श्रेष्ठ रत्न, आभूषण तथा सुनचाँदी व्यवसायमा आवद्ध छिन् । उनी सञ्चालक रहेको गरगहना सोरूम काठमाडौंको न्युरोड र दरबारमार्गमा छन् । रत्न, आभूषण तथा गरगहना उनको पुख्र्यौली व्यवसाय हो । तर, उनी आबद्ध भएको करिब अढाई दशक भएको छ । ज्योत्सना पर्यटन व्यवसायमा पनि प्रवेश गर्दै छिन् । झापामा पाँचतारे होटेल सञ्चालन गर्दै छिन् । सलुजा आचार्य सिइओ, एभिओन्ते प्रालि करिब १९ वर्ष अमेरिका बसेर फर्किएकी सलुजा आचार्य आइटी कम्पनी एभिओन्तेको प्रमुख कार्यकारी अधिकृत छिन् । सन् २०१३ मा नेपाल फर्किनेबित्तिकै एभिओन्तेको व्यवस्थापनमा रहेर काम सुरु गरिन् । उनले कम्पनीमा ६० जनाभन्दा बढी आइटी इन्जिनियरलाई जागिर दिइरहेकी छिन् । उनको कम्पनीले वल्र्ड क्लास’ सफ्टवेयर उत्पादन गर्छ । अमेरिकामा रहँदा उनी हेल्थ इन्स्योरेन्स कम्पनी ब्लुक्रस ब्लुसिल्डको अफिसरका रूपमा काम गर्थिन् । एप्लिकेसन डेभलपरका रूपमा कम्पनीमा छिरेकी उनले १५ वर्षजति काम गरिन्, विभिन्न ओहोदामा रहेर । प्रमिला आचार्य रिजाल निर्माण र लघुवित्त साउथ एसियन वुमन डेभलपमेन्ट फोरमकी संस्थापक अध्यक्ष प्रमिला आचार्य रिजाल अढाई दशकदेखि व्यवसायमा आबद्ध छिन् । २२ वर्षअघि बुटिक व्यवसाय सुरु गरेकी उनले निर्माण, वित्तलगायत विभिन्न व्यवसायमा हात हालिन् । सफलतासँगै उनी अहिले निर्माण कम्पनी ‘प्रतिष्ठा कन्स्ट्रक्सन’की अध्यक्ष छिन् । दक्षिण एसियाका महिलाले उत्पादन गरेका वस्तुको बजार व्यवस्थापन तथा प्रबर्द्धन गर्ने संस्था ‘सार्क चेम्बर क्राफ्ट भिलेज मार्केटिङ सेन्टर’की संस्थापक सदस्य तथा सञ्चालक पनि हुन् । उनको मनुषी माइक्रो क्रेडिट बैंक पनि छ । मेघा चौधरी प्रबन्ध निर्देशक, नर्भिक हस्पिटल उद्यमी वसन्त चौधरीकी एक मात्र छोरी हुन्, मेघा चौधरी । अहिले नर्भिक इन्टरनेसनल हस्पिटल मेघाकै काँधमा छ । अन्तर्राष्ट्रियस्तरको स्वास्थ्य सेवा दिइरहेको नर्भिकमा नेपालका हाइप्रोफाइल बिरामी पुग्छन् । नर्भिकलाई मुलुककै पहिलो नम्बरको हस्पिटल बनाइराख्न मेघा खटिइरहेकी छिन् । विदुषी राणा निर्देशक, गोल्डस्टार जुत्ता नूरप्रताप राणाले स्थापित गरेको गोल्डस्टारको बिजनेसमा बुहारी विदुषी राणा सक्रिय छिन् । ६ वर्षजति कुमारी बैंकको मार्केटिङ म्यानेजर बनेकी उनले पछिल्लो दुई वर्षदेखि गोल्डस्टारको ब्रान्डिङ र मार्केटिङ हेर्दै आएकी छिन् । गोल्डस्टार नेपालको लोकप्रिय ब्रान्ड हो । नेपालमा उत्पादित गोल्डस्टार जुत्ता सबैभन्दा बढी निर्यात हुन्छ । भारतमा पनि गोल्डस्टार लोकप्रिय छ । छिटै भैरहवास्थित सेजबाट पनि गोल्डस्टारले उत्पादन सुरु गर्दै छ । गोल्डस्टारलाई उचाइमा पुर्याउने अमिर राणाको अभियानमा श्रीमती विदुषीले साथ दिइरहेकी छिन् । उनीहरूको युनिभर्सल ग्रुप अफ कम्पनीभित्र कुमारी बैंक, गोल्डस्टार, हात्तीछाप चप्पल, त्रिशूल ग्यास, युनिभर्सल फर्मास्युटिकल्स छन् । शोभा गुरुङ गलैँचा उद्योग शोभा गुरुङले अढाई दशकदेखि गलैँचा उद्योग सञ्चालन गर्दै आएकी छिन् । उनको हिमालयन डेकोर रक्स प्रालि उद्योगले गलैँचा उत्पादन तथा निर्यात गर्दै आएको छ । यो उद्योगमा करिब ३ सयले रोजगारी पाएका छन् । नेपाल घरेलु तथा साना उद्योग महासंघकी उपाध्यक्षसमेत रहेकी उनी गलैँचाबाहेक हस्तकला र प्राकृतिक धागोको व्यवसाय गर्ने तयारीमा समेत छिन् । सिर्जना ज्योति, चिफ ब्रान्डिङ अफिसर, स्याकार ट्रेडिङ प्रालि ज्योति समूहकी बुहारी सिर्जना ज्योति पनि बिजनेसमै संलग्न छिन् । उनी चिफ ब्रान्डिङ अफिसर भएर काम गरिरहेकी छिन् । होन्डा कार र बाइकको बजार प्रवद्र्धनको जिम्मेवारी उनकै काँधमा छ । उनले विज्ञापन र प्रमोसनल योजना बनाउनुपर्छ । बिहानदेखि बेलुकासम्म उनी बिजनेसमै सक्रिय रहन्छिन् । श्वेता खड्का, उद्यमी आममान्छे श्वेता खड्का भन्नेबित्तिकै अभिनेत्री सम्झन्छन् । उनले ‘कहाँ भेटिएला’, ‘कोहिनूर’जस्ता हिट फिल्म दिइन् । तर, उनको व्यावसायिक जीवनबारे धेरै कमलाई थाहा होला । कफीको अम्मली श्वेताले कफीसप नै चलाएकी छिन् । उनले हिमालयन जाभाको फ्रेन्चाइज लिएकी छिन् । उनको इन्जिनियरिङ कम्पनी पनि छ, जसले भवन निर्माण, इन्टेरियर, एक्स्टेरियर डिजाइनको काम गर्छ । उनी इन्द्रेणी हिमालय होटेलमा पनि पार्टनर छिन् । उनी फिल्मबाट हिट भइन् । तैपनि व्यवसाय पहिलो प्राथमिकता हो । शारदा रिजाल, हस्तकला उद्यमी महिला उद्यमी महासंघको अध्यक्ष शारदा रिजाल करिब तीन दशकदेखि व्यवसायमा आबद्ध छिन् । ०४६ मा मिलन गार्मेन्ट सुरु गरेकी उनी हस्तकला र फेल्टमा फड्किइन् । अहिले उनले ‘लिमन नेपाल’ नामक निर्यात गर्ने कम्पनी र ‘युनाइटेड नेपाल फेल्ट इन्डस्ट्रिज’ नामक उत्पादक कम्पनी सञ्चालन गरिरहेकी छिन् । ३० महिलालाई प्रत्यक्ष रोजगारी दिएकी छिन् भने ५० जनाबाट आउटसोर्सिङ गर्छिन् । नीरा श्रेष्ठ सञ्चालक, भिक्ट्री लङ एन्ड बार युवा उद्यमी नीरा श्रेष्ठ उमेरले २६ मात्रै लागिन् । तर, उनको व्यावसायिक सफलता कुनै पुरानो उद्यमीको भन्दा कम छैन । बुबा आसामका कोइला व्यापारी, नीरा पनि उतै जन्मे–हुर्केकी । स्कुले पढाइ सकाएर नेपाल छिरेकी उनले दरबारमार्गमा ‘भिक्ट्री लङ एन्ड बार’ र ‘ब्रान्डेड कस्मेटिक सप’ सञ्चालन गरिरहेकी छिन् । दरबार रेस्टुरेन्टमा पनि लगानी थियो, हात झिकिन् । क्लब डेजाभुमा पनि लगानी छ । भिक्ट्री सुरु गर्दा २२ वर्ष मात्रै भएकी थिइन् । अन्य साथीहरू समेटेर भिक्ट्री सञ्चालनमा ल्याइन् । अहिले क्लब व्यवसायमा नीरा परिचित नाम हो । ‘भर्खर व्यवसाय सुरु गर्दा त बिहान ६ बजेसम्म पनि क्लबमै हुन्थेँ,’ नीराले संघर्षको कथा सुनाइन् । अब लक्जरी रिसोर्ट खोल्ने तयारीमा छिन् । अञ्जना ताम्राकार नेपाली कागज हाते कागज र सहकारी व्यवसायमा आबद्ध अञ्जना ताम्राकार लामो समयदेखि महिला उद्यमशीलता विकासमा सक्रिय छिन् । आफू मात्रै उद्यम गर्दिनन्, महिला उद्यमशीलता विकासका लागि तालिमसमेत प्रदान गर्छिन् । उनले इजरायल, क्यानडालगयात मुलुकबाट महिला उद्यमशीलता विकास प्रशिक्षण तालिम लिएकी छिन् । ०५४ तिर नेपाल कागज कारखाना खोलिकी हुन् । हाल उनी वुमन क्रिएसन र क्रिएटिभ वुमन क्राफ्टकी सञ्चालक पनि हुन् । रिता भण्डारी, नेपाली कागज करिब ३० वर्षअघि नर्सरी उद्यम सुरु गरेकी रिता भण्डारी अहिले हाते कागज, मौलिक परिकार उत्पादन तथा बिक्री–वितरणलगायत व्यवसायमा आबद्ध छिन् । उनले सञ्चालन गरेको नेपाल पेपर क्राफ्टस् प्रालिले लोक्ताबाट कपडासमेत उत्पादन गर्छ । ४ वर्षअघि रिताले सुरु गरेको माही इन्टरप्राइजेजले अर्डरअनुसारका मौलिक परिकार तयार गरी बिक्री–वितरण गर्छ । उनले अहिले हुम्ला, जुम्ला, बाजुरालगायत दुर्गम क्षेत्रबाट लप्सी, कागतीलगायत विभिन्न प्रकारका फल ल्याएर अचार बनाई बिक्री–वितरण गरिरहेकी छिन् । आस्था र आरजु बस्नेत बुद्ध एयर बुद्ध एयर प्रालिका उत्तराधिकारी हुन्, आरजु र अस्था बस्नेत । आरजुको सानैदेखि बुटिकमा सोख थियो, त्यसैले बुटिक पनि चलाइरहेकी छिन् । जावलाखेलस्थित बुद्ध एयरको मुख्यालयमा रहेको बुटिक राम्रोसँग चलिरहेको छ । सुरुमा आरजु र आस्था मिलेर बुटिक सुरु गरेका थिए । आस्था एयरलाइन्समै आकर्षित थिइन् । त्यसैले स्नातक सिध्याउनेबित्तिकै बुटिक दिदीलाई जिम्मा लगाएर जनवरी २०१७ देखि बुद्ध एयर छिरिन् । उनकै अगुवाइमा बुद्ध एयरले बनारसमा नियमित उडान सुरु गर्‍यो । बनारसको बजार अध्ययन र मार्केटिङमा उनी मजाले खटिइन् । पोखरामा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बनेपछि तत्कालै अन्तर्राष्ट्रिय उडान भर्ने योजनामा छ, बुद्ध एयर । यो जिम्मेवारी सम्हाल्दै छिन् आस्था । ‘बनारस अन्तर्राष्ट्रिय उडानको पहिलो खुड्किलो हो,’ उनी सुनाउँछिन् । एकता गोल्छा गोल्छा अर्गनाइजेसन गोल्छा अर्गनाइजेसनकी चेली एकता गोल्छाले बुबा राजकुमार गोल्छालाई बिजनेसमा सघाउन थालिसकेकी छिन् । राजकुमारको भागमा अरिहन्त मल्टिफाइबर र रघुपति जुट मिललगायत परेको छ । अक्सफोर्ड विश्वविद्यालय पढेर फर्किएकी एकता आइटी बिजनेस हेर्छिन् । व्यावसायिक घरानाकी चेली एकता परिवारको व्यवसायलाई निरन्तरता दिन नेपाल फर्किएकी हुन् । सुरुचि ज्योति ज्योति समूह रूप ज्योतिकी छोरी सुरुचि हिरो बाइक र फिलिप्स इलेक्ट्रोनिक्स हेर्छिन् । उनी हिरोको नेपाली विक्रेता कम्पनी नेपाल जेनेरल मार्केटिङ (एनजिएम) को उपाध्यक्ष हुन् । उनले हिरो र फिलिप्सको मार्केटिङ र सेल्स हेर्छिन् । सुरुचिले पारिवारिक व्यवसायलाई निरन्तरता दिइरहेकी छिन् । लतिका गोल्यान निर्देशक, गोल्यान ग्रुप गोल्यान ग्रुपले कलंकीमा ‘हायात प्यालेस’ नामको भव्य पाँचतारे होटेल बनाउँदै छ । नेतृत्व गरिरहेकी छिन् लतिका गोल्यानले । ‘१५६ कोठा हुने १३ तले होटेलमा दुई अर्ब ८० करोड रुपैयाँ लगानी हुनेछ,’ लतिकाले भनिन् । होटेलको छेवैमा लक्जरी रेसिडेन्सियल अपार्टमेन्ट पनि बन्दै छ । सहरका उच्च वर्गलाई लक्षित गरिएको अपार्टमेन्ट निर्माण र बजार प्रवद्र्धनमा पनि लतिका सक्रिय छिन् । उनको एयरपोर्टनजिकै अर्को लक्जरी होटेल खोल्ने योजना छ । अम्बिका श्रेष्ठ सञ्चालक, द्वारिकाज होटेल नेपालका लक्जरी बुटिक होटेलमा द्वारिकाज पहिलो नम्बरमा पर्छ । विदेशी पर्यटकको पहिलो रोजाइ द्वारिकाज होटेल नै हुन्छ । यो होटेलले काठमाडौंमै सबैभन्दा महँगो मूल्यमा कोठा बिक्री गर्छ । काभ्रेको धुलिखेलस्थित द्वारिकाजको रिसोर्ट पनि मुलुककै महँगोमा पर्छ । द्वारिकादास श्रेष्ठले इतिहास बोकेका पुराना कलात्मक झ्याल, ढोका र काठका टुक्रा प्रयोग गरेर बत्तिसपुतलीमा हेरिटेज बुटिक होटेल खोलेका थिए । उनको निधन भइसक्यो । श्रीमती अम्बिकाले होटेलको व्यवस्थापन सम्हाल्दै आएकी छिन्, कुशलतापूर्वक । अम्बिका सिक्किममा जन्मे–हुर्केकी । विवाहपछि सन् १९६९ मा द्वारिका र अम्बिकाले काठमाडौंमा ‘ट्राभल एन्ड टुर्स’ कम्पनी खोले । ट्रेकिङ एजेन्सिज एसोसिएसन अफ नेपाल (टान) को संस्थापक अध्यक्षसमेत हुन्, अम्बिका । सन् १९७६ मा व्यापार विस्तार गर्दै २६ कोठाको द्वारिकाज होटेल सञ्चालनमा ल्याए । अम्बिका उमेरले ८६ पुगिन् । अझै पनि उत्तिकै सक्रिय देखिन्छिन् । उनले हाँकिरहेको द्वारिकाज बुटिक होटेलको प्रेरक बनिरहेको छ । नयाँ पत्रिका दैनिकबाट साभार