काठमाडौं । गृहमन्त्री रवि लामिछाने निलम्बनको माग गरिएको रिटको सुनुवाई सर्वोच्च अदालतमा जारी छ । सर्वोच्चका न्यायाधीशद्वय सपना प्रधान मल्ल र शारंगा सुवेदीको इजलासले हेर्दाहेर्दैमा राखेको हो। उक्त रिटको अर्को पेसी १६ गतेका लागि तोकिएको छ।  अधिवक्ता अनुपम भट्टराईले दायर गरेको रिटमा यसअघि सहकारी ठगीमा कास्कीबाट लामिछानेविरुद्धको उजुरी र बुटवलको सुप्रिम सहकारीको अभियोजनको मिसिल झिकाउने आदेश भएको थियो। अघिल्लो पेसी गत बुधबार न्यायाधीशद्वय डा. मनोजकुमार शर्मा र विनोद शर्माको इजलासमा परेको थियो। तर, पेसी चढिसकेपछि न्यायाधीश शर्माका पूर्व ल फर्म पार्टनर रमेश बडालले वकालतनामा चढाएपछि मुद्दा हेर्न नमिल्नेमा परेर रोकिएको थियो ।

काठमाडौँ । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले संविधान विपरित धार्मिक तथा सामाजिक सदभाव विगार्ने र साम्प्रदायिकता फैलाउने गतिविधि नियन्त्रणका लागि जस्तो सुकै उपाय अपनाउन सरकार प्रतिबद्ध रहेको बताएका छन्। प्रतिनिधिसभाको आजको बैठकमा सांसदहरूले सोध्नुभएका प्रश्नहरूको जवाफ दिँदै प्रधानमन्त्रीले धार्मिक गतिविधिका नाममा साम्प्रदायिकता फैलाउन खोज्ने व्यक्ति तथा समूहलाई प्रचलित कानुन बमोजिम कानुनी कारबाही हुने स्पष्ट पारे। सरकारले गृह मन्त्रालय र मातहत स्थानीय प्रशासनमार्फत धार्मिक तथा सामाजिक सदभाव बढाउन केन्द्रीय स्तर तथा प्रादेशिकस्तरमा समेत छलफलका कार्यक्रम सञ्चालन गरिहेको प्रधानमन्त्रीले जानकारी दिए।  प्रधानमन्त्री प्रचण्डले भने, “बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुधार्मिक, बहुसांस्कृतिक तथा भौगोलिक विविधतायुक्त विशेषतालाई आत्मसात् गरी विविधताबीचको एकता, सामाजिक सांस्कृतिक ऐक्यबद्धता, सहिष्णुता र सद्भावलाई संरक्षण एवं प्रवरद्धन गर्न सरकार प्रतिबद्ध छ।”

काठमाडौँ ।  हाल नेपालमा पश्चिमी वायु र स्थानीय वायुको आंशिक प्रभाव रहेको छ । मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका अनुसार सोमबार कोशी, गण्डकी र कर्णाली प्रदेश लगायत देशका पहाडी भू-भागमा आंशिकदेखि साधारणतया बदली भई बाँकी भू-भागमा आंशिक बदलीदेखि मौसम मुख्यतया सफा रहने छ । कोशी र गण्डकी प्रदेशका थोरै स्थानहरूमा मेघगर्जन र चट्याङसहित हल्कादेखि मध्यम वर्षाको सम्भावना रहेको छ। कोशी, बागमती, गण्डकी र कर्णाली प्रदेशका उच्च पहाडी तथा हिमाली भू-भागका एक/दुई स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको  छ। भोलि मंगलबार देशभर आंशिकदेखि साधारणतया बदली रहने छ । कोशी, मधेस, बागमती, गण्डकी र लुम्बिनी प्रदेशका थोरै स्थानमा मेघगर्जन र चट्याङसहित हल्का देखि मध्यम वर्षाको सम्भावना रहेको छ।  कोशी, गण्डकी र कर्णाली प्रदेशका उच्च पहाडी तथा हिमाली भू-भागका एक/दुई स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको  छ। आज सूर्योदय बिहान ५ बजेर २० मिनेटमा भयो भने सूर्यास्त साँझ ६ बजेर ४१ मिनेटमा हुनेछ ।

काठमाडौं । नेपालमा अहिले पश्चिमी र स्थानीय वायुको आंशिक प्रभाव रहेको छ ।देशका केही भू–भागमा आज वर्षाको सम्भावना छ । मेघगर्जन र चट्याङसहित वर्षाको सम्भावना रहेको हो ।  जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अनुसार बिहान सुदूरपश्चिम, कर्णाली, लुम्बिनी र गण्डकी प्रदेशलगायत पहाडी भू–भागमा आंशिक बदली रहेको छ । बाँकी भू–भागमा आंशिक बदलीदेखि मौसम मुख्यतया सफा छ ।  विभागले दिउँसो गण्डकी, लुम्बिनी, कर्णाली र सुदूरपश्चिम प्रदेशलगायत देशको पहाडी भू–भागमा आंशिकदेखि साधारणतया बदली रहनेछ । बाँकी भू–भागमा आंशिक बदलीदेखि मौसम मुख्यतया सफा रहनेछ ।  कोसी, गण्डकी र कर्णाली प्रदेशका पहाडी भू–भागको थोरै स्थान र बाँकी पहाडी भू–भागका एकदुई स्थानमा मेघगर्जन र चट्याङसहित हल्का वर्षाको सम्भावना छ ।  लुम्बिनी तथा सुदूरपश्चिम प्रदेशका थोरै स्थानमा मध्याह्नपछि हावाहुरीको सम्भावना छ । उच्च पहाडी तथा हिमाली भू–भागको एकदुई स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना छ । विभागले राति सुदूरपश्चिम प्रदेशलगायत देशका पहाडी भू–भागमा आंशिकदेखि साधारणतया बदली रहने जनाएको छ । बाँकी भू–भागमा आंशिक बदलीदेखि मौसम मुख्यतया सफा रहनेछ । कोसी, गण्डकी, कर्णाली र सुदूरपश्चिम प्रदेशका पहाडी भू–भागको एकदुई स्थानमा मेघगर्जन र चट्याङसहित हल्का वर्षाको सम्भावना छ । कोसी, गण्डकी र कर्णाली प्रदेशको उच्च पहाडी तथा हिमाली भू–भागका एकदुई स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना छ ।  आज सूर्योदय बिहान ५ बजेर ३९ मिनेटमा भयो भने सूर्यास्त साँझ ६ बजेर २९ मिनेटमा हुनेछ ।

काठमाडौँ । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ र एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीबीच भेटवार्ता भएको छ। दुई नेताहरूबीच पछिल्ला समसामयिक राजनीतिक घटनाक्रमबारे छलफल भएको प्रधानमन्त्रीको सचिवालयले जनाएको छ। दुई नेताहरूबिच सत्ता गठबन्धनभित्र रहेका दलहरूले उठाएको विषयदेखि आज बस्ने मन्त्रिपरिषद्को बैठकसम्म छलफल भएको बताइएको छ । दिउँसो मन्त्रिपरिषद् बैठक बस्नुअघि ‘प्रचण्ड’ले ओलीसँग छलफल गरेका हुन् । आजको क्याविनेटबाट मन्त्रालयहरूका नियमित प्रस्तावहरूबारे छलफल तथा निर्णय गर्नुका साथै केही सचिवहरूको सरुवा पनि गर्ने बुझिएको छ भने हिउँदे अधिवेशन अन्त्यको तयारी छ ।

काठमाडौं । प्रतिनिधिसभा बैठक आज बस्दै छ । संघीय संसद् भवन नयाँ बानेश्वरमा बिहान ११ बजे बैठक बस्नेछ । बैठकमा सांसद प्रेम सुवालले ‘संघीय निजामती सेवा विधेयक,२०८०’ लाई प्रस्तुत गर्न अनुमति माग्ने प्रस्तावमाथि राखेको विरोधको सूचनालाई निर्णयार्थ प्रस्तुत गर्ने कार्यसूचीमा उल्लेख गरिएको छ । त्यस्तै ,संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासनमन्त्री भानुभक्त जोशीले संघीय निजामति सेवा विधेयक, २०८० र निर्माणमूखी सामाग्री ९व्यवस्थापन तथा नियमन० विधेयक, २०८० माथि विचार गरियोस् भन्ने प्रस्ताव प्रस्तुत गर्नेछन् । आर्थिक वर्ष २०८१/०८२ का लागि विनियोजन विधेयकका सिद्धान्त र प्राथमिकता सम्बन्धमा छलफल प्रारम्भ हुने कार्यसूची रहेको संघीय संसद् सचिवालयले जनाएको छ ।

काठमाडौं। उपप्रधानमन्त्री एवम् गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठले कारागार कार्यालय नक्खुमा निर्मित विपश्यना केन्द्र धम्मासयुको आज उद्घाटन गरेका छन्। कारागार कार्यालय नक्खु र नेपाल विपश्यना केन्द्र धर्मश्रृङ्ग काठमाडौंद्वारा आयोजित उद्घाटन कार्यक्रमसँगै यहाँ ४८ कैदीबन्दीहरूका लागि १२ दिनसम्म ध्यान शिविर संचालन हुनेछ। यससँगै नेपाल विपश्यना केन्द्रले देशभरी १९ वटा ध्यान केन्द्र निर्माण गरेको छ। नक्खु कारागार ध्यान केन्द्र तीन महिनाको तयारीपछि संचालनमा आएको हो। ध्यान केन्द्रको उद्घाटन गर्दै उपप्रधानमन्त्री एवम् गृहमन्त्री श्रेष्ठले कानुनी र प्रशासनिक तवरबाट मात्रै नभएर आफ्नै महत्वबोध गराउने ध्यानबाट समेत सुशासन तथा सुधार  अगाडि बढाउन सकिने बताए। आफुलाई फेर्ने, स्वजागृत हुने र समाज रुपान्तरण गर्ने चिन्तन ध्यानबाटै प्राप्त हुने उनले बताए। अग्रज रुपचन्द्र बिष्टले आफुसँगको कुराकानीमा मानिसहरू सिद्दार्थ गौतम नबनी एकैचोटी बुद्ध बन्न खोजेको बताएको स्मरण गर्दै उपप्रधानमन्त्री श्रेष्ठले आफुलाई बदलेर मात्रै बुद्ध बन्न सकिने बताए। कानुन लागू गर्ने वा सेवा दिने मान्छे स्वयंमा असल हुनुपर्ने र ध्यानले मानिसलाई असल बन्न मद्दत गर्ने भएकोले आफुले गृह मन्त्रालय र अन्तर्गतका निकायमा ध्यान संस्कृति निर्माण गर्ने प्रयास गरेको उनले बताए। कैदी बन्दीहरूलाई सम्बोधन गर्दै उनले भने -'एकपटक गल्ती, अपराध गरे। ध्यानले अब म असल बन्छु, फेरिन्छु, बदलिन्छु भन्ने सोच तपाईंहरू आउनेछ।' कार्यक्रममा विपश्यना ध्यान केन्द्रका क्षेत्रीय आचार्य डा.रुप ज्योतिले मन शुद्ध भएमात्रै शरीर स्वस्थ हुने र विपश्यनाले मनलाई शुद्ध बनाउने बताए। केन्द्रले १६ देशका कारागारहरूमा शिविर संचालन गरिसकेको र उपप्रधानमन्त्री श्रेष्ठले ध्यानको महत्त्व बुझ्नुभएकैले नक्खु कारागारमा समेत केन्द्र र शिविर संचालन हुनसकेको बताए । गृह मन्त्रालयका सचिव दिनेश भट्टराईको अध्यक्षतामा भएको कार्यक्रममा नेपाल प्रहरीका महानिरीक्षक बसन्तबहादुर कुवँर,  राष्ट्रिय अनुसन्धान विभागका प्रमुख हुतराज थापा, कारागार व्यवस्था विभागका महानिर्देशक काशिराज दाहाल, सशस्त्र प्रहरीका एआइजी नारायणदत्त पौडेल, विपश्यना ध्यान केन्द्रका आचार्यहरू तथा काठमाडौं, ललितपुर र भक्तपुरका प्रमुख जिल्ला अधिकारीहरूको समेत उपस्थिति थियो।

काठमाडौं । सत्तारुढ दल नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र)को विधान सम्मेलन आज संघीय राजधानी काठमाडौंमा आजबाट सुरु भएको छ । अधिवेसनको आज बिहान ११ बजेदेखि कमलादीस्थित नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानको प्रेक्षालयमा उद्घाटन गरिएको हो । सम्मेलन तीन दिनसम्म सञ्चालन हुने छ । सम्मेलनमा एक हजार दुई सयभन्दा बढी प्रतिनिधिको सहभागिता रहने माओवादी केन्द्रीय कार्यालयकाले जनाएको छ । सम्मेलनमा केन्द्रीय सदस्य, वैकल्पिक केन्द्रीय सदस्य, तीन केन्द्रीय आयोगका सदस्य, सात भौगोलिक र तीन गैरभौगोलिक प्रदेशका पदाधिकारी, जनवर्गीय सङ्गठनका पदाधिकारीको सहभागिता रहेकाे छ । पार्टीलाई व्यवस्थितरुपमा सञ्चालनका निम्ति आवश्यक विधान बनाउन सम्मेलन आयोजना गरिएको हो । पार्टीले विधानको मस्यौदा तयार गर्न उपाध्यक्ष पम्फा भुसालको संयोजकत्वमा विधान मस्यौदा समिति गठन गरेको थियो । सो समितिमा महासचिव देवप्रसाद गुरुङ, उपमहासचिव गिरिराजमणि पोखरेल, वर्षमान पुन र जनार्दन शर्मा, सचिव सुरेन्द्र कार्की र गणेश साह सदस्य रहेका थिए । समितिले गत पुस २७ गते पार्टी अध्यक्ष प्रचण्डलाई विधानको मस्यौदा बुझाएको थियो । प्रस्तावित विधानमा यही माघ २६ र २७ गते भएको पार्टीको स्थायी समिति बैठकमा छलफल भएको थियो । गत भदौ १६ देखि पुस १७ गतेसम्म सञ्चालित पार्टी रुपान्तरण अभियानको समीक्षा गर्न आइतबार र सोमबार भएको केन्द्रीय समितिको बैठकमा विधान सम्मेलनका तयारीका बारेमा पनि छलफल भएको थियो । छलफलमा सहभागी केन्द्रीय सदस्यले विधानको मस्यौदालाई सङ्क्षिप्त र कार्यान्वयनयोग्य बनाइनुपर्ने तथा पार्टीको संरचनालाई चुस्त बनाइनुपर्नेमा जोड दिएका थिए ।

काठमाडौं। संयुक्त अरब इमिरेट्स (यूएई)को दुबइमा आयोजित जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय सम्मेलनमा सहभागी भएर प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ आइतबार साँझ स्वदेश फर्किएका छन्। मङ्सिर १३ गते राति ९ बजे यूएई गएका प्रधानमन्त्री प्रचण्ड पाँच दिने भ्रमण सकेर आइतबार स्वदेश फर्किएका हुन् । नेपाललाई आर्थिक सहायता आउनेमा ढुक्क छु प्रधानमन्त्री प्रचण्ड प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ ले जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी संयुक्त राष्ट्र संघीय सम्मेलन (कोप–२८)मा नेपालको प्रस्तुतिले सकारात्मक तरङ्ग ल्याएको बताएका छन् । आइतबार साँझ दुबईमा आयोजित सो सम्मेलनमा भाग लिएर स्वदेश फर्किएका उनले नेपालको तर्फबाट आफ्नो प्रस्तुतिले त्यहाँ तरङ्ग ल्याएको दाबी गरे। प्रधानमन्त्री प्रचण्डले त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा सञ्चारकर्मीमाझ सो सम्मेलनमा नेपाललाई सोचेभन्दा पनि बढी सन्तुष्टि मिलेको पनि बताए। सम्मेलनभर नेपाल, हिमाल र पहाडको विश्वभर धेरै चर्चा भएको प्रधानमन्त्रीको भनाइ छ । उनले संयुक्त राष्ट्र संघका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले नेपाललाई प्राथमिकतामा राखेकाले आगामी दिनमा अन्तर्राष्ट्रिय समुदायबाट जलवायु परिवर्तनको असर न्यूनीकरणका लागि नेपाललाई आर्थिक तथा प्राविधिक सहायता आउनेमा आफू ढुक्क भएको पनि बताए । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ (बिचमा) त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा सञ्चारकर्मीसँग कुरा गर्दै उनले भने, ‘‘कोप २८ पहिला पहिलाको भन्दा फरक, प्रभावकारी हुन्छ भन्ने सबै राष्ट्रहरुको सरकार प्रमुख, राष्ट्र प्रमुखहरुको धारणा थियो । हाम्रा लागि यो अलि नयाँ नै भयो । नेपालको अहिलेसम्म नेपालको छुट्टै पेभिलिएन थिएन यस अघि । पहिलो पटक त्यहाँ पेभिलिएन प्राप्त भएर त्यहाँ हाम्रा युवाहरु, पत्रकारहरु, विज्ञहरु त्यहाँ केन्द्रित भएर त्यहाँ लगातार हस्तक्षेप हुने गरी कार्यक्रम भयो । यो हाम्रा लागि खुशीको कुरा भयो । दोस्रो, संयुक्त राष्ट्र संघका महासभामा गएर हामीले जोड दिएर अन्तराष्ट्रिय समुदायलाई अपिल गर्ने काम गरियो । र, महासचिवलाई नेपाल भ्रमणको निम्तो दिइयो । उहाँले नेपालमा सगरमाथा पुग्ने, अन्नपूर्ण हिमाल पुग्नु, सबैसँग अन्तरक्रिया गर्नु यो सम्मेलनमा नेपालका लागि ठूलो अवसर भयो । यो सामान्य छैन । म पत्रकार साथीहरु र तपाईहरुमार्फत आम नेपाली जनतालाई भन्न चाहन्छु–यो सामान्य छैन । यसको प्रभाव विश्वव्यापी भयो । त्यसैकारण मेरो अध्यक्षतामा जो त्यो राउण्ड टेबल भयो । त्यसमा सबैले नै नेपालको प्रशंसा गर्नुपर्ने जस्तो भयो । नेपालका नाम उल्लेख नगरीकन त बोल्नै नसक्ने जस्तो अवस्था भयो । यस्तो त पहिला भएको थिएन भनेर हाम्रै कर्मचारीहरुले पनि भने । त्यस्तो खालको भयो । अनि, हाम्रो मूल स्टेटमेन्ट पनि मैले यहाँ जे भनेको थिए । यो पटक हामी माग्ने जस्तो निरीह भएर प्रस्तुत हुने होइन, हामी आफ्नो अधिकारको निम्ति योद्धाको रुपमा प्रस्तुत हुने भनेको थिए मैले । ठ्याक्क त्यस्तै भयो । सायद तपाईहरुले हिजो मेरो स्टेटमेन्ट सुन्नु पनि भयो होला । त्यसले एउटा सकारात्मक तरंग चाहिँ ल्यायो । दुई जना राष्ट्रपति म बोल्ने बित्तिकै बोल्ने लाममा बसेका थिए, यति खुशी भए । त्यस्तो स्ट्रङ स्टेटमेन्ट आयो, ठिक आयो भन्ने खालको भयो । त्यसकारण यी सबै दृष्टिकोणले र आज बिहानको पनि त्यस्तै भयो । नेपाल यति चर्चामा रह्यो नि अहिले । यो तीन दिन, चार दिन । यति धेरै चर्चामा रह्यो । यसले गर्दाखेरी यो अरु भन्दा फरक भयो भन्ने नै हामीले महसुस गरेका छौं । म त सन्तुष्ट छु । जे सोचेर जस्तो होस् भनेको थिए, त्यस्तै भयो । कतिपय कुरा त त्यो भन्दा पनि राम्रो भयो भन्ने लागेको छ । किनभने अब त्यहाँ अरु सबैसँग कुरा हुँदा पनि हिमाल, पहाड र नेपाल विश्वभरि चर्चामा छ अहिले । पहिला चाहिँ पहाडको नेतृत्व अरुले गरेको रहेछ भन्ने रहेछ त्यहाँ । यो पटक त्यसको लिडरसिप नेपालले लियो भन्ने त्यहाँको आम बुझाई भयो । त्यसकारण हामी नेपालीको निम्ति यो खुशीको कुरा छ । अब महासचिवले हामीलाई प्राथमिकतामा राखिदिएको हुनाले आर्थिक र प्राविधिक सहायता आउने कुरामा पनि ढुक्क हुने स्थिति बनेको छ । त्यसकारण यो अलि नयाँ भयो भन्ने छ ।’’ प्रधानमन्त्री प्रचण्डले कोप सम्मेलनभर नेपालको चर्चा विश्वभर गराउन पनि आफूहरु सफल भएको बताए ।कोप २८ को उद्घाटन समारोहलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री प्रचण्डले सम्मेलनमा नेपाल विश्व समुदायको प्राथमिकतामा परेको बताए।प्रधानमन्त्रीले उद्घाटन समारोहमा संयुक्त राष्ट्र संघका महासचिवले जलवायु परिवर्तनको प्रभाव नेपाल र अन्टार्कटिकामा परेको भन्ने अभिव्यक्ति दिएबाट नेपाल विश्वकै नजरमा परेको उनले बताएका हुन् ।जलवायु परिवर्तनको विषयलाई आफ्नो नेतृत्वको सरकारले निकै महत्त्व दिएको उल्लेख गर्दै प्रधानमन्त्री प्रचण्डले वर्तमान युवा पुस्ता र भावी सन्ततिको जीवनका लागि आफू गम्भीर बनेको बताए । सम्मेलन उद्घाटन सत्रलाई सम्बोधन गर्दै संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टोनियो गुटरेसले विश्वमै जलवायु परिवर्तनको सबैभन्दा ठूलो प्रभाव नेपाल र अन्टार्कटिकामा परेको उल्लेख गरे। प्रधानमन्त्रीद्वारा उच्चस्तरीय बैठकको अध्यक्षता प्रधानमन्त्री ‘प्रचण्ड’को अध्यक्षतामा हिमालय जसले हामीलाई जलवायु प्रकोपबाट बचाउँछ विषयक उच्चस्तरीय गोलमेच बैठक बस्यो ।नेपालले जलवायु सम्मेलनको छुट्टै इभेन्टको अध्यक्षता गर्दै उच्चस्तरीय बैठक सञ्चालन गरेको यो पहिलो पटक हो।बैठकलाई संयुक्त राष्ट्रसङ्घका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले विशेष सम्बोधन गरेका थिए ।एन्डोराका प्रधानमन्त्री जेभियर इस्पोट जमोरा, काजिकिस्तानका विदेशमन्त्री जिन्बेक कुलुबायाभ र भुटानका स्टेट सेक्रेटरीले सम्बोधन गरेका छन् । शीर्ष नेतासँग भेटवार्ता दुबईमा प्रधानमन्त्री प्रचण्डले विभिन्न देशका समकक्षी र राष्ट्र प्रमुखसँग भेटवार्ता गरे। सम्मेलनमा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीसँग भेटवार्ता भयो।भेटवार्तामा भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले कात्तिक १७ गते जाजरकोटमा केन्द्रबिन्दु बनाएर गएको भूकम्पबाट पुगेको क्षति तथा भारतले गर्नुपर्ने सहयोगका बारेमा कुरा गर्नुभएको थियो।उहाँहरुको भेटमा दुई पक्षीय हितका बारेमा छलफल भएको प्रधानमन्त्रीको निजी सचिवालयले जनाएको छ । प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र क्युबाका राष्ट्रपति मिगुइल म्यारियो डायज क्यानेलीबिच भेटवार्ता भएको छ।भेटवार्तामा दुई पक्षीय हितका बारेमा कुराकानी भएको छ। प्रधानमन्त्री प्रचण्डको सम्मानमा नेपाली राजदूतावास अबुधाबीका राजदूत तेजबहादुर क्षेत्रीले स्वागत समारोहको आयोजना गरेका थिए।उनले त्यहाँका प्रवासी नेपालीलाई र व्यापारीलाई समेत सम्बोधन गरेका छन् । प्रचण्डले अबुधावीस्थित नेपाली राजदूतावासको निरीक्षण भ्रमणसमेत गरे । यूएई भ्रमणमा प्रधानमन्त्रीले जलवायु सम्मेलनलाई सम्बोधनसँगै जनप्रगतिशील मंच युनाइटेड अरब इमिरेट्सको कार्यकर्ता भेलालाई समेत सम्बोधन गरे । सँगै नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ र दुबई चेम्बरद्वारा आयोजित कार्यक्रमलाई समेत प्रमुख अतिथिको रुपमा सम्बोधन गर्नुभयो । शीर्ष नेतृत्वसँगको भेटसँगै उनले दुबई फ्युचर पार्कको अवलोकनसमेत गरे । उनले नेपाली समुदायको हितमा भए गरेका काम कारबाहीको जानकारी लिंदै सेवाप्रवाहलाई अझ प्रभावकारी बनाउन निर्देशन दिए।

काठमाडौं । अर्थमन्त्री डा. प्रकाशशरण महतले कार्तिकभित्र ठेक्का लगाइसक्न सचिवहरुलाई निर्देशन दिएका छन् । सबै मन्त्रालयका सचिवसँग अर्थ मन्त्रालयमा सामूहिक छलफल गर्दै मन्त्री महतले साउन १५ देखि नै समयसीमा अनुसार बजेट कार्यान्वयनलाई प्राथमिकता दिनका लागि यस्तो निर्देशन दिएका हुन् । छलफलमा मन्त्री महतले डिपिआर भइसकेका आयोजनाको मात्रै ठेक्का प्रक्रियामा जाने गरी काम गर्न पनि निर्देशन दिए । उनले डिपिआरको मात्र बजेट माग्ने अथवा प्राथमिकताको आयोजना हो भने डिपिआर गरेर कार्तिकसम्म ठेक्का लगाउन सकिन्छ भने मात्र आयोजना अगाडि बढाउन निर्देशन दिए । मन्त्री डा. महतले आवश्यकता र श्रोतका बीचमा ठूलो खाडल भएकाले श्रोत सुनिश्चिता नभएको आयोजना अगाडि नबढाउन मन्त्रालयका सचिवहरूलाई निर्देशन दिएका छन् ।

दिलनिशानी मगर फिल्मको नाम याद भएन तर हिन्दी फिल्ममा एउटा रोचक दृश्य छ । कुनै सरकारी अड्डामा सेवाग्राहीहरू लाइन बसिरहेका हुन्छन् । लाइन निकै लामो हुन्छ । यसैबीच हतारहतार दौडेर आएका एक जना नायक लाइनको बीचमा पुगेर उभिन्छन् र अझै अगाडि बढ्न खोज्छन् । यत्तिकैमा त्यहाँ लामो समयदेखि गर्मीमा लाइन बसिरहेका सेवाग्राहीको विरोध शुरू हुन्छ । एक जनाले लाइन यहाँ हैन, ‘तिमी पछाडि जाऊ’ भनेर सिकाउँछन् । सोही बखतमा ती नायक आवेगमा झर्कँदै बोल्छन्, ‘तिनीहरू चुप बस, म जहाँ उभिन्छु लाइन त्यहीँबाट शुरू हुन्छ ।’ अनि सबै जना मुखामुख गरेर चुप बस्छन् । नेपाली राजनीतिका शीर्ष व्यक्तित्व पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ हिन्दी फिल्मका नायक त होइनन् तर नेपाली राजनीतिका नायक भने पक्कै हुन् । हिजो एकात्मक केन्द्रीकृत सामन्ती राज्यसत्ताविरुद्ध, राजतन्त्र अन्त्यका निम्ति युद्ध सञ्चालन गर्नुपर्छ भन्दा ‘हुन्न हुन्न’ भन्नेहरू धेरै थिए । धेरै जना ‘मरिन्छ कि’ भनेर डराएका थिए । मोहनविक्रम सिंहहरूसँग सल्लाह गर्दा खिस्सी गरेका थिए । चित्रबहादुरहरू प्रचण्डसँग छलफल गर्नुभन्दा घाम तापेर बस्दा फाइदा हुन्छ भन्ने तर्क गर्ने गर्थे तर प्रचण्ड हतियार सहितको राजनीतिक संघर्षको लाइनमा खडा भए । अनि त्यहीँ लाइनदेखि शुरू भयो महान् जनयुद्धको नयाँ लाइन, जसलाई प्रचण्डपथका रुपमा परिभाषित गरियो । जनयुद्ध जारी थियो । तात्कालिक शाही नेपाली सेना र जनमुक्ति सेनाबीच लडाइँ जारी थियो । कांग्रेस, तत्कालीन एमाले र एक हदसम्म दरबारसँग वार्ता जारी थियो । पक्कै पनि यी वार्तामा दिल्ली साक्षी बसिरहेको थियो वा दिल्ली भूराजनीतिक दृष्टिकोणले चनाखो थियो । अचानक प्रचण्डले शान्ति प्रक्रियाको मोडल ल्याए । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको मुहारचित्र कोरे । धेरैले यसको विरोध गरे । धेरै पाखा लागे । तत्कालीन एमाले नेता केपी ओलीले खिस्सी गरे । जंगलीदेखि लिएर गुलेलीसम्मका उखानहरू सुनिए तर नरम धारका मानिएका माधवकुमार नेपाल, वामदेव गौतम लगायतको प्रयास तथा स्व. गिरिजाप्रसाद कोइरालाको त्यागका कारण देश प्रचण्डको उभिएको लाइनमा गयो । ती दिनहरूमा प्रचण्ड उभिएको लाइनमा केपी ओली उभिन सकेका थिएनन् । हिजो उभिन नसकेका ओलीलाई अहिले उभिन लाज लागेको पनि हुनसक्छ । त्यसयता प्रचण्डले पछाडि फर्केर हेरेका छैनन् । उनी जहाँ उभिन्छन्, त्यहीबाट चिजको विकास भएको छ, चिजको निर्माण भएको छ । एउटै पार्टीमा बसिरहनु, पार्टी नफुट्नु, ठूलो पार्टी मात्र भइरहनु खासै मुख्य कुरा होइन, मुख्य कुरा विचार र परिवर्तन साँचो अर्थमा आयो कि आएन भन्ने हो । यहाँ जुलुस त दरबारको पक्षमा पनि निस्किन्छन्, पञ्चायती शासनको पक्षमा पनि निस्कनसक्छ तर मुख्य कुरा त्यो जनताको हितमा छ कि छैन भन्ने कुरा प्रधान हो । केपी ओली आफू बालुवाटारमा प्रधानमन्त्रीको कुर्चीमा बसेर सडकमा २०–४० जना केटाहरू नचाउनु कत्तिको जायज हो ? यदि जायज हो भने ओली सरकारका समर्थकभन्दा तेब्बर बढी संख्यामा जनताहरू विरोधमा दिनहुँ जस्तो सडकमा निस्किएका छन् । केपी ओली किन राजीनामा दिँदैनन् त ? किन दिँदैनन् भने केपी ओली निकै जब्बर छन् । हिजो नेपालमा गणतन्त्र सम्भव नै छैन भनेर हालका प्रधानमन्त्री केपी ओली समेतले प्रचण्डको खिस्सी गरे र गणतन्त्रको सपनालाई बलयगाढा चढेर अमेरिका जाने सपनासँग तुलना गरे तर प्रचण्ड गणतन्त्रकै पक्षमा उभिए । प्रचण्ड जहाँ उभिए, त्यहीँबाट शुरू भयो गणतन्त्रको बीजारोपण । हिजो अन्तिमसम्म र अझै पनि राजतन्त्रलाई स्पेस दिन सकिन्छ कि भनेर बेबी किङको चर्चाहरू गरिए, प्रयासहरू भए तर ती सबै प्रयासलाई प्रचण्डले निस्तेज पार्दै आए । यसरी संघीयता होस् वा समावेशी नेपाल होस् वा राजतन्त्रको अन्त्य नै किन नहोस्, प्रचण्ड जहाँ उभिए त्यहीँबाट शुरू भए परिवर्तनका यात्राहरू । यदि साधारण गाउँको जनताको छोरी हुन् भने यो कुरा त राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीलाई पनि थाहा हुनुपर्ने हो । आज धेरैलाई भ्रम छ प्रचण्ड सकिएको थियो, एमालेले साथ दियो, एमाले नभएको भए प्रचण्ड हुने थिएनन् । यस्तै सोचका कारण केपी ओलीमा अहंकार पलाएको प्रस्ट छ तर उनीहरूलाई के थाहा छैन भने पार्टी हुनका लागि विचार हुनुपर्छ, पार्टी हुनका लागि एउटा उद्देश्य हुनुपर्छ । आजको मितिमा केपी ओलीको उद्देश्य के हो ? उनको राजनीतिक विचारधारा के हो ? केपी ओलीको राजनीतिक विचार नै छैन । न उनी समाजवादी हुन्, न उनी मार्क्सवादी र साम्यवादी । उनी त केही पनि हैनन् । त्यही एउटा गुट छ, ओली गुट, जुन निकै बलियो छ । बलियो पनि कसरी भएको भने ओलीले मौकामा आफ्ना भारदारहरूमाथि राम्रै लगानी गरेका छन् । उनले हाससालै गरेका राजनीतिक नियुक्तिहरू हेर्नुहोस्, चिज क्लियर छ । यो बीचमा केपी ओलीले आफूलाई निकै ठूलो राष्ट्रवादी नेताका रुपमा पुष्टि गर्न खोजे तर महाकाली नदीको श्राप उनले बिर्सनु हुँदैन । नयाँ नक्सा जारी भएको उनको कारण मात्र होइन । समाजवादी दलको समेत समर्थन छ यो कुरामा । ‘एक्सिडेन्टल हिरो’ भएको जस्तै ‘एक्सिडेन्टल राष्ट्रवादी’ हुन जति सजिलो छ, त्यति सजिलो छैन त्यसलाई पुष्टि गर्न । ओलीले आफूलाई श्रीपेचविनाको राजाको रुपमा लिए । राष्ट्रपतिलाई समेत विवादमा ल्याए । गलत सूचना विश्वास गरेर उनले संकटकालै लगाएको भए पनि के गर्न सक्थे र ? प्रचण्डलाई जेलमा थुन्थे ? नारायणहिटी दरबार र रुक्माङ्गत कटवालले थुन्न नसकेको प्रचण्डलाई झापा जिल्लाका नागरिक केपी ओलीले थुन्न सक्लान् र ? संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र केपी ओलीलाई खासै मन नपरेको सत्य हो । उनलाई प्रचण्ड मनपर्ने त कुनै कारण नै छैन । पद र कुर्चीका लागि पार्टी जुटाए र फुटाउलान् । बिरामी शरीर, विभिन्न औषधिको ‘साइड इफेक्ट’का कारण होला केपी ओलीले आफूलाई गणतन्त्र नेपालको प्रधानमन्त्री हुँ भन्ने कुरा बिर्सेका छन् । हुन त संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालसँग उनको कुनै साइनो छैन । समावेशी नेपालका निम्ति यिनको योगदान पनि छैन । अरुले ठिक्क पारेको खीर कपाकप खान सजिलो छ । अरूले जतनका साथ निर्माण गरेको बगैँचामा गएर सुगन्ध लिन पनि सजिलो छ तर गाह्रो छ भैसी पाल्न, फूलहरू उमार्न । हिजो नारायणहिटी दरबारको गेटमा असिना र पसिना हुँदै टीका थाप्न बिहान ७ बजेदेखि लाइनमा बस्नेहरूले आज शितल निवासमा ब्रेकफास्ट खाने पहुँच पाएका छन् । यो कुरा केपी ओलीइतरका मानिसहरूले बुझ्नुपर्छ । जनतामा केपी ओली सरकार कति अलोकप्रिय छ । त्यो केटाकेटीलाई पनि थाहा छ । नयाँ संविधानले प्रत्याभूत गरेको संघीय व्यवस्थालाई कार्यान्वयन गर्ने मुख्य जिम्मेवारी पाएको ओली सरकारले त्यसलाई प्रभावकारी ढंगले निभाउन नसक्दा धेरै खाले जटिलता उत्पन्न भए । भूकम्पपछिको पुनर्निर्माणले गति नलिनु, ३३ किलो सुन तस्करी काण्डका मुख्य दोषी र सुन पत्ता नलाग्नु, मूल्यवृद्धि र व्यापार घाटा बढ्नु, नेपाल वायुसेवा निगमको जहाज खरिदमा अनियमितताको आरोप लाग्नु ओली सरकारको चिनारी नै बन्यो । ओम्नीदेखि के–के अनेकौं काण्डहरू भए । बिमस्टेकको संयुक्त सैन्य अभ्यास सम्बन्धी विवादमा ओली सरकार फस्यो र एसिया प्यासिफिक समिटमा सहभागी भएपछि त कूटनीतिक रूपले थप विवादित बन्न पुग्यो । यस्ता सयौँ उदाहरण छन्, जो केपी ओलीले देशको अहित हुने गरी गरे तर पनि केपी ओलीलाई यो सबै कमजोरी हुनुमा आफ्नोभन्दा पनि प्रचण्डको हात रहेको अनुभूति हुने गर्छ र सरकारलाई असफल गराउन आफ्नै पार्टी लागेको भनेर उनी भाषण गर्छन् । एक उदाहरण पेश गरूँ ? सर्वहारा वर्गका महान् नेता एवं मार्क्सवादका प्रवर्तक कार्ल मार्क्सको निधन सन् १८८३ मार्च १४ मा भएको थियो । मार्क्सको निधनपछि १७ मार्चमा उनको अन्त्येष्टि गरिएको थियो । अन्त्येष्टिका क्रममा अनन्य मित्र फ्रेडरिक एंगेल्सले कार्ल मार्क्सका योगदानबारे गहन मन्तव्य प्रस्तुत गरेका थिए । उनले भनेका थिए, ‘मार्क्स आफ्नो समयमा सर्वाधिक घृणित र छोडिएको मानिस थिए । निरंकुश र गणतान्त्रिक दुवै सत्ताले, उनलाई आफ्नो क्षेत्रमा निर्वासित गरेको थियो । उहाँमाथि निरन्तर हमलाको दौरान कन्जरभेटिभ र अतिजनवादी बुर्जुवा सहयोद्धा बने । उहाँले यो कुराको कहिल्यै पर्वाह गर्नु भएन र यसलाई निरर्थक सम्झिँदै नजरअन्दाज गर्नु हुन्थ्यो । अत्यावश्यक पर्दा मात्र जवाफ दिन उचित ठान्नुहुन्थ्यो ।’ आज प्रचण्ड जीवितै छन् तर उनलाई कार्ल मार्क्सलाई भन्दा धेरै ठूला आरोपहरू लगाइन्छन्, लगाइने पनि छन् तर ती सबै कन्जरभेटिभ र अतिजनवादी बुर्जुवा तत्वहरू छन् । जस्तो कि केपी ओली गुट । यिनीहरू निरंकुशतालाई प्रेम गर्छन् । यिनीहरू गणतन्त्रको लागि सुहाउने पात्र होइनन् । यसर्थ पार्टी फुटिहाल्यो भने पनि प्रचण्ड जहाँ उभिन्छन्, त्यहीँबाट शुरू हुन्छ गणतन्त्रको लाइन, विचार र सिद्धान्तको लाइन अनि विपरीततर्फ हुनेछ केवल भ्रम, अहंकार र निरंकुशताको लाइन । राजनीतिक रस्साकस्सीबीच शनिबार साँझ मन्त्री तथा राज्यमन्त्रीलाई बालुवाटार बोलाएर प्रधानमन्त्री ओलीले आफू र राष्ट्रपतिलाई हटाउने षड्यन्त्र भइरहेको ब्रिफिङ गरेका थिए । उनले राष्ट्रपतिजस्तो सम्मानित संस्थालाई विवादमा ल्याउन खोजेका थिए । राष्ट्रपति समेत भ्रममा पर्ने गरेर बालुवाटार जे–जे भन्छ, शितलनिवास त्यही–त्यही गर्दै थियो । यो सही थिएन । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले राष्ट्रपति र आफूलाई हटाउने षड्यन्त्र भइरहेको बताएपछि नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) प्रवक्ता नारायणकाजी श्रेष्ठले प्रतिवाद गरेका थिए । उनले ‘हाम्रो राष्ट्राध्यक्ष राष्ट्रपति सम्मानित संस्था हो, यो गरिमामय संस्थालाई कसैले पनि आ–आफ्नो स्वार्थका लागि विवादमा नतानौँ’ भनेर प्रधानमन्त्रीको भ्रमको निवारण गरेका थिए । प्रचण्ड र माधवकुमार नेपाल समेत शितलनिवास पुगेका थिए । यसरी बालुवाटार भ्रमको खेतीमा कसरी रमाएको छ त्यो प्रतीत हुन्छ । तर प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले कांग्रेससँग नयाँ सरकार गठनबारे शेरबहादुर देउवासँग कुराकानी अगाडि बढाइसकेका थिए । एकदमै आक्रमक रुपमा अगाडि बढेका थिए ओली । केपी शर्मा ओली संसदमा विचाराधीन अमेरिकी सहयोगको मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेसन (एमसीसी) लाई पारित गर्ने पक्षमा देखिएका छन् । एमसीसी सम्झौता अध्ययन गरेका वरिष्ठ नेता झलनाथ खनाल नेतृत्वको कार्यदलले पनि ‘संशोधन विना सम्झौता लागू गर्न हुन्न’ भन्ने प्रतिवेदन पाएका ओली खनालसँग पनि रुष्ट छन् । शेरबहादुर देउवा नेतृत्वको सरकारका पालामा अमेरिकासँग २०७४ भदौमा पूर्वाधार विकासमा खर्च गर्ने गरी एमसीसी सम्झौता भएको थियो । यही एमसीसी पास गर्नका लागि पनि केपी ओली र देउवाको गठजोड भएको हुनसक्छ । अमेरिकाको चलखेल पनि देखिएको छ । एमसीसी कार्यान्वयनमा आउन संसदबाट अनुमोदन हुनुपर्छ । यो रकम ट्रान्समिसन लाइन र सडक मर्मत–सम्भारमा खर्च गर्ने सहमति छ । हिजो महाकाली नदी बेच्ने बेलामा पनि केपी शर्मा ओली र शेरबहादुर देउवा एकमतका साथ मिलेर अगाडि बढेका थिए । अहिले यति हतारोका साथ देउवाको साथ खोज्नुमा अर्थमन्त्री युवराज खतिवडाले होल्डमा राखेको एमसीसी संसदबाट पास गर्न त होइन भन्ने शंका उत्पन्न भएको छ । देउवासँग सहकार्य गर्ने ओलीको इच्छा र प्रचण्ड, माधवसँग टाढिने रणनीति केपी ओलीको नयाँ होइन । जनताको भावना विपरीत पार्टी फुटाउन मिल्ने गरी केपी ओलीले कसैसँग सल्लाह नै नगरी अध्यादेश ल्याए । राष्ट्रपति दाहिना भइन् । प्रधानमन्त्रीले आफ्नो पार्टीसँग सल्लाह गर्नुपर्ने आवश्यकता महसूस नै गरेनन् तर चौतर्फी विरोधपछि सरकारले अत्यावश्यक भन्दै आएको राजनीतिक दलसम्बन्धी (दोस्रो संशोधन अध्यादेश २०७७) र संवैधानिक परिषद् (काम, कर्तव्य, अधिकार र कार्यविधि) सम्बन्धी पहिलो संशोधन अध्यादेश २०७७ खारेजका लागि राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीलाई सिफारिस गर्ने निर्णय गर्‍यो । पूर्व आईजीपी र सांसदहरू लगाएर संसद नै अपहरणको आरोपलाई ओलीले ‘डिफेन्स’ गर्न सकेनन् । हालसालै फेरि त्यस्तै अलोकप्रिय कदम चालिएको छ । सत्तारुढ दलका प्रमुख नेता र सभामुख समेतलाई जानकारी नदिई अचानक संघीय संसदको छैठौं अधिवेशन अन्त्य भयो । संसदको कामकारबाही बन्द गरियो । भनियो कि राष्ट्रपतिलाई महाअभियोग लगाइँदैछ । के राष्ट्रपतिलाई महाअभियोगबाट बचाउने काम सरकारको हो ? यसरी निरंकुश ढंगले संसदको कारबाही बन्द हुँदा संसद सचिवालयमा दर्ता भएका १३ वटा प्रस्ताव औचित्यहीन बन्न पुगेका छन् तर भूमिमन्त्री पदमा अर्यालले ‘बिजनेस’ नहुँदा अधिवेशन अन्त्य भएको भन्दै ‘संसदलाई रत्यौली खेल्ने थलो’ बनाउन नहुने सार्वजनिक लज्जास्पद टिप्पणी गरिन् । साँचो कुरा त के हो भने संसद सचिवालयका अनुसार २६ वैशाखदेखि १८ असारसम्म चलेको अधिवेशनमा दर्ता भएका २ वटा सार्वजनिक महत्त्वका प्रस्ताव, २ वटा ध्यानाकर्षण प्रस्ताव र ९ वटा संकल्प प्रस्तावमाथि छलफल हुन बाँकी थियो । संघीय संसद सचिवालयका सूचना अधिकारी दशरथ धमलाका अनुसार हाल संसदमा ५३ वटा विधेयक छन् । यीमध्ये १९ वटा छैठौं अधिवेशनमै दर्ता भएका हुन् । संसदमा प्रस्तुत भएर संसदीय विषयगत समितिमा छलफलमा रहेका विधेयकको संख्या २० वटा छ । संसदमा दर्ता भएर पनि संसदमा टेबुल हुन बाँकी विधेयकको संख्या १३ वटा छ । कतिपय विधेयक समितिबाट पारित भएर संसदमा प्रस्तुत हुन बाँकी छन् । यो कुरा केपी ओलीलाई कसले बुझाइदिने ? आफ्नै अलोकप्रिय कदमका कारण सत्ता छाड्न दबाब बढेपछि ओलीले राष्ट्रपतिलाई संकटकाल घोषणा गर्न लगाउने, मध्यावधि चुनाव घोषणा गर्ने, नेकपा विघटनको निर्णय लिएर नेकपा एमाले ब्युँताउनेसम्मको विकल्पबारे छलफल बढाएको रहस्य खुलेको छ । यी विकल्पमध्येमै जाने तयारीका साथ निर्वाचन आयोगमा सन्ध्या तिवारीमार्फत् ओलीले नेकपा एमाले पार्टी दर्ता गर्न प्रक्रिया अघि बढाएको वामदेव गौतमले खुलासा गरिसकेका छन् । पार्टीको निर्णय थियो – अध्यक्ष एवं प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले अब सरकारको काम मात्र हेर्नेछन् भने अर्का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले पार्टीको सम्पूर्ण काम हेर्नेछन् तर केपी ओलीले कहिल्यै सल्लाह गरेनन् । दुवै अध्यक्षको वरियताक्रम यथावत रहने तर आमरूपमा बैठकको अध्यक्षता र सञ्चालन प्रचण्डले गर्न, प्रतिनिधि सभाको यस कार्यकालमा सरकारको नेतृत्व केपी ओलीले गर्ने र त्यसले राजनीतिक स्थायित्वको सन्देश दिने, पार्टी र सरकार सञ्चालन २ अध्यक्षबीचको आपसी सल्लाहमा गरिने । पार्टी सञ्चालनका क्रममा वैधानिक व्यवस्था र कमिटी प्रणालीलाई प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन गर्ने तर हुन सकेन । बरु जानाजान कुर्ची नै फरक–फरक स्थानमा राखेर प्रचण्डको अपमान गर्ने काम भइरह्यो । प्रचण्डलाई कुर्चीसँग कुनै सरोकार थिएन, छैन तर गणतन्त्र नै खतरामा पार्ने गरी जसरी सरकारले दिनप्रतिदिन आफ्नो नुर गिराइरहेको छ, त्यो प्रचण्डको सरोकारको विषय थियो र छ । पार्टी भन्ने कुरा त त्यस्तै हो । कतिपयले प्रचण्डलाई तनाव छ भन्छन्, पद पाएन त्यही भएर ओलीको विरोध गर्छ भन्छन् तर त्यसो होइन । प्रचण्डलाई व्यक्तिगत लाभका लागि कुनै तनाव छैन । विक्रम संवत् २०५८ सालमा जनमुक्ति सेना नेपालको सर्वोच्च कमान्डर रहनुभएका प्रचण्ड २०६३ असार २ गते बालुवाटारमा पत्रकार सम्मेलन गरी भूमिगत जीवनबाट काठमाडौंमा सार्वजनिक भएका थिए । २०६५ साउनमा गणतन्त्र नेपालको प्रथम प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भएका थिए । त्यतिखेर पनि प्रचण्ड न तनावमा थिए, न चरम खुशीमा । बरु प्रचण्ड गणतन्त्र नेपालको रक्षाका निम्ति गम्भीर थिए । प्रचण्डको राजनीतिक जीवन अनवरत रुपमा चलिरहेको छ । कहिले एकता त कहिले विघटन तर उनले जे जस्ता निर्णयहरू चालेका छन्, ती परिवर्तनका निम्ति चालेका छन् । २०४६ सालको जनआन्दोलनपछि तत्कालीन ४ कम्युनिस्ट पार्टीहरू ‘मशाल’, चौथो महाधिवेशन, सर्वहारावादी श्रमिक संगठन र विद्रोही मसाल मिलेर बनेको एकता केन्द्रको समेत प्रचण्ड महामन्त्री भए । त्यसपछि २०५१ सालमा फेरि एकता केन्द्र छुट्टिएर २ चिरा भएपछि प्रचण्ड समूह चाहिँ नेकपा माओवादीका रूपमा देखापर्‍यो, जसले १ वर्षपछि सशस्त्र विद्रोह थाल्यो । २०४६ सालको जनआन्दोलन हुनु केही समयअघि प्रचण्डले गोरखाको सिरूबारीको तिरानचोकमा १६ जनालाई पहिलोपटक हतियार चलाउने तालिम दिएका थिए । २०४५ सालमा पार्टीका सैन्य दस्तावेज, लेखराज भट्टले पार्टीलाई उपलब्ध गराएको एउटा पेस्तोल र १० गोला जिलेटिन शरीरमा लुकाएर बादलसहित बसबाट गोरखा जाँदै गर्दा मुग्लिनको पुल तरेपछि तनहुँको डीएसपी र सीडीओद्वारा भएको खानतलासीमा बाँचियो । त्यो समूहका प्रायः सदस्यहरू अहिले केन्द्रीय समितिमा छन् । त्यसपछि २०५२ सालमा ‘जनयुद्ध’ थाल्नुभन्दा केही समयअघि गोरखाकै गाईपुरमा अर्को तालिम दिए प्रचण्डले । अहिले पनि प्रचण्डको संघर्ष जारी नै छ । पार्टी फरक होला तर विचार र चिन्ता उहीँ छ । हामी प्रचण्डको लिगेसी हेरौं । विक्रम संवत् २०६५ असारमा प्रचण्ड पहिलोपटक प्रधानमन्त्री बने । प्रधानमन्त्री बनेपछि उनको ध्यान स्वाधिनताको रक्षार्थ बित्यो । चुनौतिपूर्ण छ भन्ने जान्दाजान्दै प्रचण्डले स्वाभिमानका पक्षमा उभिने निर्णय लिए । पशुपतिमा नेपाली पुजारी र सेनापति प्रकरणमा दिल्लीको जुन दबाबको सामना गरे, त्यो स्वाधीनताकै लडाइँ थियो । उनको पहिलो प्रधानमन्त्रीकालमा देशको स्वाधिनतामा आँच आउने कुनै निर्णय वा सम्झौता भएनन् । बरु, ‘प्रभुसामु नझुक्ने’ संकल्पसहित उनले स्वेच्छाले प्रधानमन्त्री पद त्यागिदिए । शान्ति प्रक्रिया, संविधान निर्माण, समावेशी, समानुपातिक राज्य, संघीयता, गणतन्त्र नेपाल यी सबै प्रचण्डको निर्णयबाट सम्भव थियो । लोडसेडिङ अन्त्य गर्ने प्रचण्ड । भारतलाई सुम्पेको फास्ट ट्रयाक सेनालाई बनाउन दिने निर्णय गर्ने प्रचण्ड । स्थानिय चुनाब गराउने निर्णय गर्ने प्रचण्ड । चीनसँग ‘वान बेल्ट वान रोड’ समझदारीमा हस्ताक्षर गर्ने प्रचण्ड । भारत र चीनसँग सन्तुलित कूटनीतिक सम्बन्ध कायम गर्ने प्रचण्ड । मधेशीलाई सहमतिमा ल्याउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्ने प्रचण्ड । आर्थिक वृद्धिदर इतिहासकै उच्च ७.५ प्रतिशत पुर्‍याउने प्रचण्ड । यसकारण गतिशील प्रचण्ड जहाँ उभिन्छन्, त्यहीँबाट शुरू हुन्छ गणतन्त्रको जग अनि नेकपाको लाइन । यसरी दक्षिण एसियामा नै प्रचण्डको राजनीतिक प्रभाव र पृष्ठभूमि एकप्रकारको उदाहरणीय छ । विदेशीहरूले पत्याउने नेपालको एक मात्र नेता प्रचण्ड नै हुन् भन्ने कुरा आम जनता, वुद्धिजीवी वर्ग, पत्रकार, नागरिक समाजले स्वीकार गरेको कुरा हो । जस्तोसुकै जोखिमयुक्त परिस्थितिमा पनि निरन्तरता, क्रमभंगता गर्दै, फुट्दै फेरि जुट्दै प्रचण्डको राजनीति यहाँसम्म आइपुगेको छ । प्रचण्डको नक्कल गर्न खोज्नेहरू सखाप वा पलायन भइसकेका छन् । प्रचण्ड आज पनि प्रचण्ड गर्जनका साथ नेपाली राजनीतिमा उपस्थित छन् । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको जननीका रुपमा प्रचण्ड परिचित छन् । केपी ओलीहरूले यो कुरा राम्रोसँग बुझ्नुपर्छ कि प्रचण्ड जहाँ उभिन्छन्, त्यहीँबाट शुरू हुन्छ नेकपाको लाइन । लोकान्तर डटकमबाट साभार

लोकेश धामी अनुभूति । मः हाकिम साहेब कता हुनुहुन्छ म्याम ? एक छिन् रोक्नुहोस् है ? क्यान्टेनमा खाना खान जानुभएको छ । मः हुन्छ म्याम । हाकिम साहेब खाना खानबाट खाएर कार्य कक्षमा आउँदै हुनुहन्छ । उहाँ कुर्सीमा बस्दैहुनुहुन्छ । मैलै आफ्नो नाम बताउँदै हाकिम साहेबलाई नमस्कार टक्राए । उहाँले पनि नमस्ते भन्नुभयो । मैले आफू फलानो ठाउँबाट यस्तो कामले यहाँसम्म आएको भन्दै फेहरिस्त सुनाए । अनि मैले नै कुरो अघि बढाए । अनि सर सन्चै हुनुहुन्छ नि ? हाकिम साहेबले मन्द मुस्कानमा सन्चै छु भन्नुभयो । उहाँले पनि कुरा थप्नुभयो– के लग्नुहुन्छ ? चिया वा कफि । मैले भने, सर भर्खरै मैले खाना खाएर आएको । अब कुनै दिन खाउला चिया, कफि । हाकिम साहेबले पनि हुन्छ भन्दै टाउको हल्लाउनुभयो । मैले अनौपचारिक कुराबाट नै अगाडी बढौं भन्ने ध्येले अनि सरको घर चाहिँ कता प¥यो ? हाकिम साहेबले अलि मन मारेर मेरो त नजिक परेन भन्नुभयो ! त्यसो भए सरको घर पूर्वतिर नै पर्यो ? हो । यतिमात्रै बोल्नुभयो । पछि आफैले भन्नुभयो–झापाको मेचीनगर नगरपालिका हो । अनि तपाईको भन्दै सोध्नुभयो ? उहाँकै उत्तर दिने शैलीमा मैले पनि मेरो यतै हिउँ पर्ने जिल्लामा पर्यो सर । त्यस पछि उहाँले यो माथि प्रश्न सोध्नुभएन । मैले पनि सोधिन् । अब जेकामको लागि आएको थिए त्यहिमा केन्द्रित भए । मैले पश्न सोध्दै गए । उहाँले छोटो–छोटो उत्तर दिदैं जानुभयो । अब मैले काम सकाए । हुन्छ त सर अहिले म लाग्छु ? हाकिम साहेबले भन्नुभयो–बस्नु न बस्नु पत्रकार महोदय ? अलि बढि कुराकानी गरौं । अब चाहिँ अफ दि रेकर्ड कुरा गरौं हैं उहाँले भन्नुभयो । हुन्छ सर मैले भने । उहाँले एकछिन अघि तपाइले मलाई प्रश्न सोध्नुभयो अब म सोध्छु झै ? तर, क्यामेरा बिना भन्दै मतर्फ प्रश्न तेर्साउनुभयो । मैले हुन्छ नि सर भने । उहाँले पहिलो प्रश्न सोध्नुभयो–कस्तो चल्दै छ त धनगढीको पत्रकारिता ? मैले सानो स्वरमा ठिकै छ सर भने । मलाई पनि क्याम्पस पढ्ने बेलासम्म पत्रकार बन्ने ज्यादै ठूलो हुटहुटी थियो । तर, परिवारको दबाबले मैले त्यो चाहना त्यागे । अघिसम्म प्रश्न सोध्दा पनि छोटो उत्तर फर्काउने हाकिम साहेब अहिले भने आफैले विगतलाई सुनाउनुभयो । अब जेकामको लागि आएको थिए त्यहिमा केन्द्रित भए । मैले पश्न सोध्दै गए । उहाँले छोटो–छोटो उत्तर दिदैं जानुभयो । अब मैले काम सकाए । हुन्छ त सर अहिले म लाग्छु ? हाकिम साहेबले भन्नुभयो–बस्नु न बस्नु पत्रकार महोदय ? अलि बढि कुराकानी गरौं । अब चाहिँ अफ दि रेकर्ड कुरा गरौं हैं उहाँले भन्नुभयो । हुन्छ सर मैले भने । उहाँले एकछिन अघि तपाइले मलाई प्रश्न सोध्नुभयो अब म सोध्छु झै ? अनि मैले पश्न गरे किन त्यति चाँडै चाहना त्याग्नु भयो त ? उहाँले भन्नुभयो–अभिभावकले सम्झाए, पत्रकारिता गरे पैसा कमाउँदैनौं, लोकसेवामा पास भए राम्रो जागिर पाउँछौं अनि पैंसा पनि कमाउँछौं परिवारको यो कुरा सुनेर नामभन्दा पनि दाम ठूलो भन्दै लोकसेवा पास भएर जागरि खाएको । मैले ए होर मात्रै भने । हुन्छ सर अहिले लाग्छु ? अब पछिल्लो दिन बसौंला । हाकिम साहेबले पनि हुन्छ भन्दै म आफ्नो अफिस फर्के उहाँ कार्य कक्षमा बसेर आइफोनमा फेसबुक चलाउन व्यस्त हुनुभयो । अर्को दिन काम विशेषले म त्यहि हाकिम साहेबकै अफिस गए । त्यो दिन उहाँलाई कार्य कक्षमै भेटाए । सर नमस्कार भन्दैं सोफामा बसे । मैले उहाँलाई आफूले चाहेको विषयवस्तुबारे प्रश्न सोधे । तर उहाँको आवाजमा जवाफ त आयो तर अर्कै । उहाँले जवाफमा भन्नुभयो–तपाई कहाँबाट आउनु भएको ? म तिन छक परे ! सर अस्ति गहिरो परिचय नै भएको थियो त । बिर्सीनुभयो ? म उही के पत्रकार महोदय । कुन मिडियाबाट नि भन्दैं उहाँले फेरि पश्न राख्नुभयो । मैले मन मनै सोचे अहकंकारको मात चढ्या रैछ हाकिम साहेबलाई त । नत्र हप्ता दिन अघि निकै गजबसंग परिचय भएको मान्छेले किन यति चाँडै अचम्मले बिर्सिनुभयो त ! धनगढीका अधिकांश सरकारी गैर–सरकारी कार्यालयका प्रमुखको बिर्सीने बानी यस्तै छ । उनीहरु चिने पनि अपरिचित जस्तै बन्छन् । उनीहरु काम भएको दिन मात्रै चिन्छन् । तर, कुनै आफ्नो विशेष काम परेर उनीहरु कहाँ पुग्दा अघिल्लो दिन परिचय भए पनि पछिल्लो दिन फेरि परिचय खोज्छन् । तर, कोही कार्यालयका प्रमुख भने बडो आदरकासाथ कुराकानी गर्छन् । तर, यस्ता हाकिम साहेब विरलै भेटिन्छन् । दिनहुँ सेवग्राहीको चाप हुने हामिम साहेबले त बिर्सीनु ठिकै हो । तर, जहाँ कामको खासै चाप हुँदैन त्यहाँका हाकिम साहेबले बिर्सिदा भने नमिठो लाग्छ । हुन त हाकिम साहेबले लोकसेवा पास भएर जागिर खानु भएको हो । तर, कुन्नी आज गहिरो परिचय हुँदा भोली किन बिर्सिन्छन् । धनगढीका अधिकांश सरकारी गैर–सरकारी कार्यालयका प्रमुखको बिर्सीने बानी यस्तै छ । उनीहरु चिने पनि अपरिचित जस्तै बन्छन् । उनीहरु काम भएको दिन मात्रै चिन्छन् । तर, कुनै आफ्नो विशेष काम परेर उनीहरु कहाँ पुग्दा अघिल्लो दिन परिचय भए पनि पछिल्लो दिन फेरि परिचय खोज्छन् ।  

काठमाडौं, भदौ १९। बहुप्रतिक्षित प्रतिनिधिसभा सदस्य तथा प्रदेशसभा सदस्य निर्वाचनसम्बन्धी अलगअलग विधेयकलाई व्यवस्थापिका–संसद्ले पारित गरेको छ । ती विधेयक पारित भएसँगै निर्वाचन आयोगलाई प्रदेशसभा तथा प्रतिनिधिसभा निर्वाचन सम्पन्न गर्न बाटो खुला भएको छ । प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभाको निर्वाचन अगामी मंसिर १० र २१ गते हुँदैछ । निर्वाचन आयोगले छिटोभन्दा छिटो ती कानूनको माग सरकारसित गर्दै आएको थियो । व्यवस्थापिका–संसद्को आजको तेस्रो बैठकले प्रतिनिधिसभा सदस्य तथा प्रदेशसभा निर्वाचनसम्बन्धी छुट्टाछुट्टै विधेयक पारित गरेको थियो । गृहमन्त्री जनार्दन शर्माले ती विधेयक पारित गरियोस् भन्ने प्रस्तावलाई सदनसमक्ष प्रस्तुत गरेका थिए । विधेयकमा के छ त ? प्रतिनिधिसभा निर्वाचनसम्बन्धी विधेयकमा समानुपातिकतर्फ तीन प्रतिशत मत प्राप्त गर्ने दलको तर्फबाट मात्र उम्मेदवार निर्वाचित हुने व्यवस्था गरेको छ । यस प्रावधानले तीन प्रतिशत मत प्राप्त नभएमा समानुपातिक सदस्य हुन नपाइने भएको छ । भ्रष्टाचार, नैतिक पतनलगायतका अभियोग लागेकाहरु प्रतिनिधिसभा सदस्य निर्वाचनमा उम्मेदवार हुन नपाउने व्यवस्था विधेयकले गरेको छ । यसैगरी नो भोटको व्यवस्थालाई विधेयकमा राखिएको छैन । समानुपातिक उम्मेदवारको बन्दसूचीका लागि समावेशी आधार विधेयकमा रहेको छ । दलित १३.८, आदिवास जनजाति २८.७, खस आर्य ३१.२, मधेशी १५.३, थारु ६.६, र मुस्लिम ४.४ प्रतिशत राखिएको छ । बन्दसूची पेश गर्दा जनसंख्या र सो दलले प्राप्त गरेको सिट संख्याका आधारमा दलित, आदिवासी, जनजाति, खस आर्य, मधेशी, थारु तथा मुस्लिमको प्रतिनिधित्व हुने गरी सूची पेश गर्नुपर्ने प्रावधान विधेयकमा रहेको छ । यसैगरी विधेयकमा प्रतिनिधिसभा सदस्य निर्वाचनमा स्वतन्त्र उम्मेदवारको नामका वर्णानुक्रमका आधारमा उम्मेदवारको निर्वाचन चिह्न प्रदान गर्ने, प्रतिनिधिसभामा प्रतिनिधित्व नगर्ने दलको हकमा निर्वाचन प्रयोजनका लागि आयोगमा दर्ता भएको क्रमको आधारमा दलको उम्मेदवारको निर्वाचन चिह्न तथा निर्वाचन हुनुभन्दा तत्काल अघि कायम रहेको प्रतिनिधिसभामा प्रतिनिधित्व गर्ने दलको त्यस्तो प्रतिनिधिसभाको निर्वाचनमा समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीतर्फ प्राप्त गरेको मतको संख्याका आधारमा निर्वाचन चिह्न प्राप्त हुने विधेयकमा रहेको छ । यसअघि विधेयकमाथिको छलफलमा श्यामकुमार श्रेष्ठ, जनकराज जोशी, प्रेम सुवाल, चित्रबहादुर केसी, वैजनाथ चौधरी थारु, परशुराम तामाङ, चूडामणि जंगली विक, शक्तिबहादुर बस्नेतले भाग लिएका थिए । प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभा निर्वाचन सफल बनाउन आह्वान : गृहमन्त्री शर्मा गृहमन्त्री शर्माले छलफलमा उठेका जिज्ञासाको जवाफ दिँदै प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभा निर्वाचन सम्पन्न गर्न विधेयक आएको हो भभने। निर्वाचनपछि राजनीतिक स्थायित्व आउने र संविधान कार्यान्वयनसमेत हुने उनले बताए । गृहमन्त्री शर्माले भने, “प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभा निर्वाचनको मिति घोषणा भएको छ, निर्वाचनलाई सफल बनाउन म राजनीतिक दललाई आह्वान गर्छु ।” राज्य व्यवस्था समितिको आजको बैठकले ती विधेयकलाई सर्वसम्मतिले पारित गरेको थियो । यसैगरी आजको बैठकले आनुवंशिक स्रोतहरुमा पहुँच र तिनको उपयोगबाट प्राप्त हुने लाभको पारदर्शिता र समन्यायिक बाँडफाँडसम्बन्धी नागोया अभिसन्धिलाई सर्वसम्मतिले अनुमोदन गरेको थियो । सभामुख ओनसरी घर्तीले सो अभिसन्धिलाई अनुमोदन गरियोस् भन्ने प्रस्ताव सदनसमक्ष प्रस्तुत गरेकी थिइन । व्यवस्थापिका–संसद्को अर्को बैठक भदौ २३ गते शुक्रबार दिनको १ बजे बस्नेछ । रासस

परिचय श्वासप्रश्वास प्रणालीसँग सम्बन्धित यस रोगमा मुख्य श्वास नली र फोक्सोभित्रका ठूलासाना उपश्वासनलीहरूकोम्युक्स मेम्बर्नस सुनिने, श्वास नलीभित्रका मांसपेसी खुम्चिने आदि विभिन्न कारणले साँघुरेर र अवरोध भईमानिसलाई श्वास फेर्न अप्ठेरो वा गाह्रो भएको अवस्थालाई दम (Bronchial Asthma, ब्रोन्कियल आज्मा)
 भनिन्छ ।जतिखेर एलर्जन्स (एलर्जी उत्पन्न गर्ने कारक तत्त्व) र इरिटेटस (अप्ठयारो उत्पन्न गर्ने तत्त्व) सास नलीकोसम्पर्कमा आउँछन्, यस अवस्थामा फोक्सोको हावा भित्र-बाहिर गर्ने नलीलाई प्रभावित गर्छ। जसले हावाको नलीकोचारैतिर भएको मांसपेशी संकुचित हुन्छ र खुम्चिन्छ।  यसले गर्दा नली साँघुरो र कडा हुन्छ । कहिलेकाहीँ टाँसिनेपदार्थ कफ बन्छ जसले हावाको नलीमा जम्मा भएर फोक्सोमा हावा आउने बाटोमा अवरुद्ध हुन्छ र बिरामीलाई श्वासफेर्न असजिलो हुने, खोकी लाग्ने र खोग्दा छातिबाट प्रायः घ्यारघ्यार  आवाज आउने हुन्छ ।  त्यसैकारणले गर्दामानिसमा श्वास फेर्न पटक-पटक गाह्रो हुने गर्दछ। दममा फोक्सोमा भएको हावाको नली धेरै सम्वेदनशील हुन्छ र त्यसले चुरोटको धुवाँ, चिसो, परागकणजस्ता थुप्रैइरिटेन्ट प्रति प्रतिक्रिया गर्छ। यसलाई चिकित्सकीय भाषामा टृगर भनिन्छ। जसले दमको स्तिथि पैदा गर्छ| अमेरिकन डिपार्टमेन्ट अफ हेल्थ एन्ड हयुमन सर्भिस, नेसनल हार्ट, लङ एन्ड ब्लड ईन्स्टिच्युटको तथ्यपत्र अनुसारमधुमेह र उच्च रक्तचापजस्तै दम पनि दीर्घरोग हो । एकपटक दम विकसित भएपछि जीवनभरि रहिरहन्छ । निकोहुँदैन । कुनै लक्षण नदेखाए पनि, तपाईं सन्चै अनुभव गर्दै रहे पनि वा दुःख नदिए पनि अस्थमा रहेकै हुन्छ र कुनैपनि समय हुन सक्छ । विशेषज्ञले विभिन्न औषधि उपचारको माध्यमले अस्थमालाई राम्ररी व्यवस्थापन गरेरतपाईंको दैनिक जीवनलाई सामान्य बनाउँछन् । खोकी र दम फरक-फरक स्थिति हुन्। खोकी फोक्सोबाट हानिकारक तत्त्व निकाल्न सहयोग गर्ने, शरीरको सामान्य क्रिया हो भने दम जसले फोक्सोको हावा भित्र-बाहिर निस्कने नलीलाई प्रभावित गर्दछ । दममा हावाको नलीको मांसपेशी खुम्चिन्छ, जसले गर्दा व्यक्तिलाई सास फेर्न गाह्रो हुन्छ । र, उनीहरू प्रायः धेरै खोकिरहन्छन्। स्थायीखोकी दमको एउटा लक्षण हुन सक्छ। खोकी फोक्सोबाट हानिकारक कण निकाल्न सहयोग गर्ने शरीरको सामान्यक्रिया हो। यो कण सामान्य रूपमा धुलो, ब्याक्टेरिया, भाइरस हुन्छ। यदि निरन्तर बढी नै खोकी लागिरहने गरेको छभनेचाहिँ यो फोक्सोमा समस्याको संकेत हो। हरेक वर्ष मे 1 तारिकलाई विश्व दमदिवसको रुपमा, विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाईन्छ। प्रभावित वर्ग दमको रोगसँग उमेरको कुनै सम्बन्ध छैन । यो रोग के महिला, के पुरुष, के युवा, के बालबालिका, के बूढापाका सबैलाई लाग्न सक्छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनअनुसार विश्वमा करिब २३ करोड ५० लाख व्यक्ति दमको समस्याले पीडित छन्, ७० लाख बालबच्चा छन । हरेक वर्ष करिब दुइ लाख ५० हजार व्यक्तिको यसै रोग बाट मृतु हुनेगर्छ । यो रोग कुनै पनि उमेरमा हुन सक्छ । चिसो याम सुरू हुनासाथ दमले बढी सताउनेहरूको संख्या कम छैन ।बालबालिकामा हुने सामान्य दीर्घरोग समेत हो यो। वैज्ञानिकहरूले एउटा अध्ययनमा पाए अनुसार घरपालुवा कुकुरको छालामा पाइने धुलोमा बाल्यकालमा हुने दमको रोगकोजीवाणुसँग लड्ने क्षमता हुन्छ । उक्त धुलोमा श्वाससम्बन्धी संक्रमणको बाहक जीवाणु (रेस्पिरेटरी सिक्टियल वाइरस) सँगलड्ने क्षमता थियो ।उनीहरूको अनुसार यो खोजले अगामी दिनहरूमा बच्चामा दमको चिकित्सा विधिमा परिवर्तन ल्याउँछ ।उक्त जानकारी सनफान्सिस्कोमा अमेरिकन सोसाइटी अफ माइक्रोबायलोजीको एउटा बैठकमा दिइएको हो । कारण दम धेरै कारणले हुन्छ, जस्तो कि मौसमको स्थिति, कुनै खाद्य पदार्थ, दबाई, गन्ध वा अन्य कारक तत्वहरु। कुनैपनि उमेरमा हुन सक्छ। ३० वर्षभन्दा मुनिकालाई दम हुनुमा एलर्जी जिम्मेवार हुन सक्छ। ३० वर्षभन्दा माथिकालाईवातावरणमा झुन्डि रहने हावाका कणले गर्दा पनि दम हुन सक्छ। बुढापाकालाई भने चुरोट, बिडी, हुक्का वा भान्साको धुवाँ, चिसो हावा र भावनात्मक तनावले दम हुन सक्छ। बंशाणुगत कारण पनि एक मानिएको छ। विंशाणुगन अर्थात् तपाईको परिवारमा कसैलाई दमको रोग छ भने त्यस परिवारका अन्य सदस्यलाई पनि हुने सम्भावना बढी हुन्छ । वातावरणका एलर्जन्स वा इरिटेटसप्रति बढी सम्वेदनशील व्यक्तिलाई पनि दम हुन सक्छ। धुम्रपान, वायु प्रदूषण, भान्साको धूवाँ आदिले पनि दम हुन सक्छ । धुम्रपान छोडेपछि मात्रै यो समस्यामाक्रमशः कमी आउँछ । तपाईलाई पहिलेदेखि नै दम छ भने यस यसको तव्रि वृद्धिमा कमी आउँछ ।
प्रदूषितवातावरणमा काम गर्नाले पनि दमको समस्या हुन सक्दछ । घरभित्र र बाहिरको वायु प्रदूषणले पनि यो रोग हुनसक्दछ । कोइला, धूलोमा काम गर्नुपर्ने बाध्यतासमेत यो रोगको कारण हुन सक्छ । अझ गाउँघरमा गुइठा वादाउरामा खाना पकाउनु, भान्साकोठामा धुवाँको उचित निकास नहुनुले समेत दम देखिन सक्छ । रुघाखोकीमा लापरबाही, चिसो र कफ बढाउने खालका खानाहरूको बढी प्रयोग, कुनै खाद्य वस्तुको एलर्जीले पनि दम हुन्छ । बाल्यावस्थामा छातीको संक्रमण, न्युमोनिया, ब्रोंकाइटिस भएका व्यक्तिहरूलाई सामान्य रुघाखोकी लाग्ना साथ दम बढ्ने खोकी लाग्ने हुन सक्छ । केही मानिसहरूमा मनोवैज्ञानिक समस्याहरूले गर्दा भावनात्मक तनावले पनि दम हुन सक्छ । एक अध्ययनले के देखाएको छ भने २५ प्रतिशत युवा दम रोगीहरुमा गहिरो भावनात्मक असुरक्षा र आमाबुबाको मायाको अभावका कारण पनि यो रोग लागेको छ । . रोगको लक्षण रोग भएमा देखिने प्रमुख लक्षणहरु
- श्वास प्रश्वासमा गाह्रो भएको जस्तो वा अप्ठेरो हुन्छ । दमका रोगीहरु छिटछिटोसास फेर्ने वा स्वा“..स्वा“ गरिरहन्छन् । त्यसमा पनि अझ श्वास लिँदाखेरी भन्दा पनि श्वास बाहिर फ्याँक्दा दुवैअवस्थामा घ्यार घ्यार आवाज सुनिन्छ ।
सास फेर्दा सिटी बजेजस्तो हुन सक्छ । फोक्सोसम्म हावा लैजाने नली खुम्चिनाले गर्दा यस्तो भएको हो । यसै खुम्च्याइले गर्दा पछिल्लो सास फोक्सोबाट निक्लिन नपाइ पुनः सास लिन पुग्छ । यसो हु“दा फोक्सो फुल्लिन्छ । दमका रोगीलाई सबैभन्दा साह्रो राति सुत्ने बेलामा पर्छ, खोकी प्रायः राति लाग्नु तथा खोकीले गर्दा निद्रामा अवरोध हुने रसुत्न अप्ठेरो भएर बसिराख्नु पर्छ। सुख्खा प्रकारको खोकी लाग्छ, बारम्बार खोकीको अनुभव हुन सक्छ र खोकेपछिच्याप-च्याप लाग्ने किसिमको खकार आउने गर्दछ। छातीमा दुख्छ। 
निधारमा पसिना आउछ।
 झरी परेको बेलामा, हिउदमा, पूर्वको हावा आउदा र चिल्लो, गुलियो खाएको बेला रोग ले बढी चाप्छ। शरीरमा अक्सिजनको मात्रामा कमी भई ओठ, औंला, अनुहार हर्दा नीलो रङ्ग देखिन्छ। दमको सुरुवात अचानक र क्रमशः दुवै तरिकाले हुन्छ । अचानक दम सुरु हुँदा रोगीलाई खोकी लाग्छ । जब दम विस्तारै सुरु हुन्छ, त्यसबेला दमको असर सामान्यतः साससम्बन्धी संक्रमणबाट हुन्छ । दमको गम्भीर असर पर्दा रोगीको हृदयको धड्कन एवम् सासको गति बढ्छ र रोगीलाई बेचैनी र थकान महसुस गर्दछ । त्यस्तो बेला रोगीलाई खोकी आउने, छातीमा केही अड्केजस्तो हुने, खुब पसिना आउने र उल्टीसमेत हुने गर्दछ । दमको गम्भिरताको प्रकार रोग लागेको समयावधि रोगको लक्षण तथा दमको अवस्थाअनुसार यसलाई तीन भागमा बाँड्न सकिन्छ । क) सामान्य अवस्था: दमबाट प्रभावित व्यक्ति बोल्दाखेरी पूरै वाक्य अर्थात् आफ्नो कुरा बोल्न सक्छ भने यो हल्काखालको सामान्य अवस्था हो । ख) यसै प्रकार बोल्न असजिलो हुन्छ । बोली अड्किन्छ भने यो मध्यमखालको अवस्था हो । ग) यसैगरी दमबाट प्रभावित व्यक्ति च्यापेको बेला एक शब्द पनि बोल्न गाह्रो हुन्छ भने यो गम्भीर अवस्था हो ।   नियन्त्रणका उपायहरु: दमको उचित नियन्त्रणका लागि यस सम्बन्धी जनचेतना पहिलो अपरिहार्य उपाय हो । जनचेतनाले आफ्नासमस्याहरुलाई नियन्त्रणमा राख्न र आफ्नो परिवारलाई दमबाट बचाउन प्रोत्साहित गर्छ । र्सवप्रथम त जुन कुराकोएलर्जी हुन्छ त्यसबाट टाढा रहने जस्तो कि उदाहरणको रुपमा यदि तपाईमध्ये कोही कसैलाई धुलो, धुवाँको एलर्जीलेगर्दा दम बढ्ने गर्दछ भने उक्त धुलो र धुवाँबाट सकेसम्म टाढा रहनु पर्दछ । यसो गरेमा सजिलैसंग दम बढ्नेसमस्याबाट बच्न सक्छौ । प्रायः त धेरैजसोलाई जाडो वा चिसो मौसममा चल्ने चिसो हावाले गर्दा दम एकदमै बढ्ने र श्वासप्रश्वासमा बाधापुर्‍याउने गर्दछ । त्यसैले चिसो हावामा बाहिर नहिँड्ने, नबस्ने चिसो खानेकुराको सेवन नगर्ने गरेमा सजिलै दम बढ्नेसमस्याबाट बच्न सक्छौ । जाडो याममा बिहानबेलुका चिसोमा निस्किनु हुन्न । दम पीडितले उपयुक्त व्यायाम गर्नछुटाउनु हुन्न, बिहान होइन दिउँसो हिँड्नुपर्छ । दम भएकाहरूले चिकित्सकको सल्लाहअनुसार न्यूनतम ३० मिनेट ठीकैखालको शारीरिक गतिविधि गर्नुपर्छ । दम नियन्त्रण छ भने व्यायामले समस्या गर्दैन । तातो पानीको बाफ लिने बानीबसाल्नु पर्दछ। त्यसैगरी श्वास फेर्न धेरै नै गाह्रो भएको बेलामा भने विरामीलाई अग्लो शिरानी दिएर अर्ध सुताइ अवस्थामा बसाल्नुपर्दछ । जसले गर्दा श्वास फेर्न अझ सजिलो हुन्छ । । त्यसको साथसाथै दमसंगै देखापर्ने विभिन्न श्वासप्रश्वासकारोगहरुको समयमै उपचार गर्नुपर्दछ । यसो गरेमा पनि दम समेत निको हुने वा थोरै भए पनि कम भएर जान्छ कुहिरो र हुस्सु लागेका चिसो याम सुरु हुनासाथ कतिपय व्यक्तिलाई छातीमा भारीपना महसुस हुन थाल्छ, सास फेर्नमाकठिनाइ सुरु हुन्छ । यो समस्या अन्य मौसममा नदेखिने भने होइन । चिसो याममा रोगीलाई दमले अटयाक गर्ने खतराबढ्छ, यसो हुनुको कारण ती-ती व्यक्तिमा श्वासनलीको दीर्घरोग दम अर्थात् अस्थमा बल्झिनु हो । चिसो याममासाससम्बन्धी संक्रमण टन्सिलाइटिस, फेरेन्जाइटिस, ब्रोङ्काइटिसको खतरा समेत बढ्ने गर्छ । यस्तो समयमा सास र दमकारोगीले विशेष सावधानी अपनाउनु आवश्यक छ । कहिलेकाहीँ स्थिति कतिसम्म बिगृन्छ भने श्वासनली खुम्चिएको कारणरोगीले पर्याप्त अक्सिजन पाउन सकिरहेका हुँदैनन्, यस अवस्थामा रोगीलाई भेन्टिलेटरसम्म नपुर्‍याउँदा ज्यानको खतरा हुन सक्छ । दम पुरानो भएकाले यसमा बिरामीले स्वयं पनि विभिन्न कुरामा ध्यान दिनुपर्छ । स्वास्थ्यकर खानपानको बानी, आफूले गर्ने कामको प्रकृति, काम गर्ने ठाउँ, बस्ने सुत्ने ठाउँको उचित व्यवस्था, नियमित र व्यवस्थित दिनचर्या, मौसम र शरीरअनुकूलको पोषाक, चिन्ता, तनाव, मुक्त, दैनिकीजस्ता कुराहरूमा राम्ररी ध्यान दिनुपर्छ ।सामान्य अवस्थामा दाल, भात, रोटी, हरियो तरकारी, गेडागुडीको झोल, जाउलो सन्तुलित एवं पोषिलो आहार लिनुपर्छ । औषधि उपचारको माध्यमले यस रोगका विशेषज्ञहरूले दमलाई व्यवस्थापन गरेर तपाईंको दैनिक जीवनलाई सामान्य बनाउँछन् । जसले गर्दा तपाइको दिनचर्या सहज हुन जान्छ । जटिलताहरू दम भएका बिरामीले विचार गर्नुपर्ने कुराहरू: दममा लापरबाही गरेमा समस्या बढेर मुटु आदिमा जटिलताहरू उत्पन्न हुन्छ। जस्तै मुटु सुनिने, न्युमोनाइटिस, सीओपीडी अर्थात् क्रोनिक आवस्ट्रेक्टिभ पल्मोनरी डिजिज आदि हुन सक्छ। दमले सिकिस्त भएको अवस्थामा सही उपचार नभएमा रोगीको ज्यान जाने सम्भावना हुन्छ। सावधानी चिसोबाट आफूलाई बचाउने, जाडोमा हरेक समय न्यानो लुगा लगाउने, चिसो पेयपदार्थ, आइस्त्रिम नखाने, बिहान-बेलुकी घरबाहिर ननिस्कने, बालबालिकालाई सिरक ओढाएर सुताउने। दमको आक्रमण प्रायः राति नै हुने भएकाले राति करिब सात बजेतिर हल्का खाना खाने, भीडभाड भएको ठाउँमा नजाने। कुहिरो र हुस्सो लागेको बेला नहिँड्ने। धूलो, धूवाँबाट बच्ने। धूमपान नगर्ने, सुत्ने कोठामा हिटरको प्रयोग नगर्ने। घरपालुवा जनावरबाट टाढा रहने, घरपालुवा जनावरलाई सातैपिच्छे नुहाइदिने, एयरटाइट गद्दा र शिरानी उपयोग नगर्ने, करेसाबारी वा पातको थुप्रोमा काम नगर्ने, नखेल्ने। उपचरको लागि सबै भन्दा पहिले कुन कुराले गर्दा एलर्जि भएको हो त्यो थाहा पाए रोग सधैको लागि निर्मुल पार्न सकिन्छ एलर्जीको परीक्षण गराउनु पर्छ। नत्र साल्बुटामओल् जस्ता औषधी सधै खानु पर्ने हुन्छ। डाक्टरको सल्लाह लिनु राम्रो हुन्छ। दमका रोगीले चिसो, चिल्लो, भैंसीको बाक्लो दुध, दही, केरा, दूधबाट बनेको परिकार, मिठाई, अण्डा, पनिर, च्याउ, फर्सी, पिँडालु र चिल्लोमा तारेको आदि खानेकुराबाट परहेज गर्नुपर्छ । यस्तै चुरोट, बिँडी, खैनी, गाँजा तथा मद्यपानको प्रयोग गर्नु हुँदैन । दमका रोगीले घर होस् भनेर भेन्टिलेसनको व्यवस्था गर्नुपर्छ । निस्कर्ष भनिन्छ, आँटिलो काम गर्न दम चाहिन्छ। मुटु दह्रो हुनेहरूले अर्थात् मुटुमा दम हुनेहरूले हिम्मतिलो काम गर्छन्। सबैलाई थाहा छ, दम भयो भने काम गर्न गाह्रो हुन्छ। तर जमैकाका स्टेभ मुलिङले यो कुरा गलत प्रमाणित गरेका छन्। मुटुमा दम भयो भने काम फत्ते गर्न फोक्सोको दमले रोक्दैन भन्ने कुरा मुलिङले हालै अमेरिकामा सम्पन्न १ सय मिटर दौडको उपाधि जितेर पुष्टि गरेका हुन्। अघिल्लो वर्ष कीर्तिमानी धावक उसैन बोल्टलाई हराएर सनसनी मच्चाएका अमेरिकी धावक टाइसन गेलाई पराजित गर्न मुलिङका लागि दम रोग बाधक बनेन। दमका रोगी मुलिङले सास रोकेर दौडिँदा उनको फोक्सोको चाप निकै कम भैसकेको थियो। त्यसैले दौड पूरा गरिसकेपछि केही बेर उनलाई अक्सिजन दिनुपरेको थियो। यसअघि ९ दशमलव ८ सेकेन्डमा १ सय मिटर दौड पूरा गरेर आफ्नो कीर्तिमान बनाएका मुलिङले यसपटक उही दूरी पार गर्न १० दशमलव २६ सेकेन्ड लगाए अर्थात् कमजोर दौडेर पनि जिते, तर उनले प्रमाणित गरे कि मुटुमा दम भए छातीको दमले रोक्दैन। डा. बद्री पौडेलको वेभसाइटबाट साभार

माघ ३ – नेपाली चलचित्र निर्माण गर्ने घोषणा गरेकी बलिउड नायिका प्रिंयका चोपडाले नेपाली केटी फेला पारेकी छिन् । सिक्किम बेस्ड निर्माणमा लागेकी अभिनेत्री चोपडाले अभिनेत्री मन्जु क्षेत्रीलाई आफ्नो फिल्ममा अभिनयका लागि छनौट गरेकी हुन् । सन् २०१३ देखि अभिनय यात्रा थालेकी मञ्जुले नेपाली टेलिसिरियल ‘मेरी बास्सै’मा खड्का जीकी कान्छी श्रीमतीको भूमिका निर्वाह गरेकी थिइन् । प्रियंका चोपडाको सिनेमामा मञ्जु अडिशन पछि फाईनल भएकी हुन् । मञ्जुले सिक्किम मनिपाल विश्वविद्यालयबाट एम.बि.ए सकेकी छिन् । फेबु्रअरीको पहिलो साताबाट छायांकन सुरु गरिने भनिएको यस चलचित्रमा अझै अपुग चार जना कलाकारको खोजी कार्य भइरहेको छ ।