चीनले पहिलो पटक एयरपोर्टको टर्मिनलमा स्टीलको छत बनाएको छ । उसले सेन्जाङ प्रान्तको किङ्जाओ शहर स्थित एअरपोर्टको टर्मिनलमा स्टीलको छत बनाएको हो । छत बनाउनका लागि लागत हेर्ने हो भने निकै अचम्मीत हुने किसिमको छ । टर्मिनलको छत निर्माण गर्नका लागि ६ बिलियन डलर अथात् ४१ करोड रुपैयाँ खर्च भएको विभिन्न सञ्चार माध्यमले जनाएका छन् । निर्माण भएको छतको क्षेत्रफल २ लाख २० हजार वर्गमिटर छ । यो क्षेत्रफल फुटबलका ३१ मैदान बराबर हुन आउँछ । तटीय क्षेत्रमा रहेका एअरपोर्टमा मौसमबाट हुन सक्ने क्षती रोक्न स्टीलको छत निर्माण गरेको हो । छत निर्माण भएको किङ्जाओ एक तटिय शहर हो । ०.५ मिटी बाक्लो चाँदरबाट बनेको यो छतले तेज हावा, वर्षा र समुन्द्र किनारबाट हुनसक्ने क्षती रोक्न सक्ने चिनीयाँ सञ्चारमाध्यमले लेखेका छन् । यो छतले ६० मिटर प्रति सेकेण्ड तेजमा आउने हावालाई पनि सजिलै छेक्न सक्ने जिआआदोङ अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका प्रोजेक्ट म्यानेजर काइ वाङले बताए । छतलाई ४० लाख बढि स्कू्रले कसेको उनले बताए । छत आल्मुनियम, म्याग्निसियम र म्याग्निजको मिश्रण धाँतुबाट बनाएको प्राजेक्ट म्यानेजर वाङले जानकारी दिए । यो छत आउँदो वर्षदेखि चालू गर्ने बताइएको छ । यहाँबाट सन् २०२५सम्म ३ करोड ५० लाख यात्रु र ५ लाख टन कार्गो आउने सम्भावना छ । -एजेन्सी 

मोबाइल गेमिङको वार्षिक व्यापार लगभग १५ अर्ब नेपाली रुपैयाँ रहेको छ । त्यसैले कम्पनीहरू दिनानुदिन नयाँ प्रकारका गेमहरू ल्याइरहेका हुन्छन् । बच्चाहरू त मोबाइलमा गेम खेल्ने भनेपछि हुरुक्क नै हुन्छन । यसले उनीहरूमा रचनात्मकताको विकास हुने र यसले संज्ञानात्मक सीपको विकासमा मद्दत पुग्ने कतिपयको राय रहेको छ । तर खबरदार१ यदि तपाईंको पनि यस्तै विचार हो भने यस समाचारले तपाईंलाई निरास पर्न सक्छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनले गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय रोगहरूको वर्गीकरणले धेरै वर्षपछि आफ्नो हाते पुस्तिका अद्यावधिक गरेको छ । यसमा केही नयाँ स्वास्थ्य समस्याहरू थपिएका छन् र ती मध्ये एउटा समस्या हो ‘मोबाइल गेम एडिक्सन ।’ यसलाई विश्व स्वास्थ्य संगठनले विचलनको श्रेणीमा राखेको छ र यसको नाम दिएको छ ‘गेमिंग डिसअर्डर’ । मोबाइलमा गेम खेल्ने लत बच्चाहरूको मात्र समस्या होइन । हामीमध्ये नै क्यान्डीक्रस, एन्ग्री बर्ड, कोन्ट्रा जस्ता खेलका थुप्रै पारखीहरू भेटिन सक्छन् । मनोवैज्ञानिकहरूक अनुसार सुरुमा मानिसहरू समय बिताउन यस्ता गेम खेल्ने गर्दछन् तर यस्तो क्रियाकलाप थाहै नपाई हाम्रो बानी बनिसक्छ र जीवन कै महत्त्वपूर्ण भाग बन्दछ । के हो त गेमिङ डिस अर्डर ? विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार यस समस्याबाट ग्रस्त व्यक्तिमा मोबाइलमा गेम खेल्ने लत गहिरोसँग गाँजिएको हुन्छ । यस्ता गेमहरू भिडियो गेम या डिजिटल गेम दुवै प्रकारका हुन सक्दछन् । यस्ता व्यक्तिहरूले निजी जीवनमा परस्पर मानवीय सम्बन्धहरू भन्दा बढी महत्त्व गेम खेल्नुलाई दिने गर्दछन् । यसको प्रत्यक्ष असर त्यस्ता व्यक्तिको कामकाज देखि निजी जीवनमा समेत पर्दछ । यदि लत यो हदसम्म छ भने पनियास्लाई बिमारी बहें भन्न मिल्दैन । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार यस समस्यालाई साँच्चिकै बिमारी नै हो भन्ने किओतान गर्नका लागि त्यस्ता व्यक्तिलको वर्षभरिको गेम खेल्ने शैलीको अवलोकन गर्नु पर्ने हुन्छ ।   यदि मोबाइल गेम खेल्ने बानी कै कारण त्यस्ता व्यक्तिको निजी जीवन साथै सामाजिक जीवन, पढाइ, जागिर आदिमा समेत नकारात्मक असर देखिइरहेको छ । भने यस्तो अवस्थामा त्यस्तो व्यक्तिलाई ‘गेमिङ एडिक्ट’ या ‘गेमिङ डिसअर्डर’ पीडित मान्नु पर्ने हुन्छ । यसलाई मनोवैज्ञानिक समस्या अन्तर्गत ‘व्यवहारिक विचलन’को श्रेणीमा राख्ने गरिएको छ । प्रतिदिन कति समय मोबाइलमा गेम खेल्दा हुन्छ बेफाइदा ? विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार मोबाइल या भिडियो गेम खेल्ने थोरै मानिसमा मात्र यसले गम्भीर समस्याको रुप लिने गर्दछ । तर यसका लागि कुनै व्यक्ति प्रतिदिन कति घण्टा मोबाइलमा बिताइरहेको छ भन्ने कुरा महत्त्व राख्दछ । यदि हामी आफ्ना दैनिक कामहरू सिध्याएर पनि गेम खेल्न समय निकालिराखेका छौँ भने यो कदापी बिमारी होइन । मनोचिकित्सकहरूका अनुसार दिन्नमा कति घण्टा गेम खेल्ने मानिसमा यस समस्याले बिमारीको रुप लिइसकेको र कुन व्यक्ति अझै स्वास्थ्य रहेको भन्ने छुट्याउने कुनै प्रमाणित सुत्र भने छैन । कतिपय अवस्थामा दैनिक ४ घण्टा गेम खेल्ने व्यक्सी समस्या ग्रस्त र १२ घण्टा खेल्ने मानिस सामान्य पनि हुनसक्छ । तर पनि २४ घण्टामा ४ घण्टा गेम खीर बिताउनु बढी होइन । तर बच्चाहरूको हकमा यसले समस्या ल्याउने कारण केहो भने उनीहरू दैनिक ७ घण्टा त विद्यालयमा बिताउँछन्, त्यसपछि गृहकार्य, ट्युसन आदि । यस पछिको बाकि समय उनीहरू परिवारसंग बस्न छाडेर मात्र मोबाइलसँग बिताउँछन् भने त्यसले निश्चित रूपमा समस्या ल्याउन सक्छ । त्यसको ठीक विपरित यदि कुनै व्यक्तिले गेम बनाउने काम गर्दछ र उसले दैनिक १२१ घण्टा नै यसमा बिताउँछ भने पनि त्यो सामान्य नै हो । के हो त यसको उपचार ? यदि यो समस्याले साँच्चै बिमारीको रूपो लिने हो भने यसको उपचारको लागि मनोवैज्ञानिक र मनोचिकित्सक दुवैको परामर्श लिनु पर्ने हुन सक्छ। कतिपयका अनुसार यस्तो अवस्थामा उपचार जति चाँडो सुरु गरियो त्याति चांडो फाइदा पुग्न सक्छ। मनोवैज्ञानिकहरूले यसमा साइको थेरापीलाई महत्त्व दिएका छन् । यस्तो अवस्थामा संज्ञानात्मक उपचार (कग्निटिभ थेरापी) को प्रयोग गरिन सकिन्छ । र बच्चाहरूमा खेल विधिबाट उपचार गर्न SAKI9NCHH जसलाई प्ले थेरापी भन्ने गरिन्छ । के भन्छन् विश्व स्वास्थ्य संगठनका तथ्यांकहरू ? – यस्तो समस्या देखिएका १० मध्ये एउटा बिरामीलाई अस्पतालमै भर्ना भएर उपचार गराउनु पर्ने हुन सक्छ । – समन्यतायास् ६ देखि ८ हप्तामा यस्तो लत छुटाउन सकिन्छ । – तर सबैभन्दा राम्रो उपाय भनेको यस्तो लत लाग्न नदिनु नै हो । कुन कुन एप छन् सबैभन्दा लोकप्रिय ? १. पोकेमोन गो सर्वाधिक लोकप्रिय यस मोबाइल गेमको लोकप्रियता आकलन गर्न एउटा प्रसंग नै पर्याप्त छस् एक पटक यस गेमको सर्भर क्र्यास भएको थियो, कारण थियो एकै पटक ४६ लाख प्रयोगकर्ताहरूले यो गेम खेल्नु । हाल प्रयोगकर्ताहरूले प्रतिदिन औसतमा ४४ मिनेट यो गेम खेल्ने गरेको पाइएको छ । २. प्रिज्मा एप आइफोन प्रयोगकर्ताहरूले सामान्य फोटोलाई प्रिज्मा एप्को माध्यमले पेंटिंग जस्तै बनाउन सक्छन् । यसले सामान्य तस्बिरलाई भान गोग, पिकासो, लेभिटन जस्ता ख्यातिप्राप्त कलाकारको कलाकृति जस्तै बानिदीन सक्छ । ३. क्यान्डी क्रस सागा चलचित्र ‘पशुपति प्रसाद’को ‘भस्मे डन’ भन्ने चरित्र धेरैको सम्झनामा अझै छ । त्यसले हरेकपल्ट मोबाइलमा क्यान्डी क्रस खेलिराख्छ । यो पुरानो एप भए पनि यसको लोकप्रियतामा अझै कमी आएको छैन । २०१२ मा सार्वजनिक भए यता यो सबैभन्दा बढी खेलिने मोबाइल गेमको रूपमा रहेको छ । ४. टिंडर टिंडर छेउछाउ रहेका नयाँ मानिसहरूसँग जोडिने गज्जबको तरिका हो । यो एउटा अनलाइन डेटिंग एप हो । यसमा उपस्थित अपरिचिप व्यक्तिहरूलाई मन पराउने या नपराउने अप्सन राखिएको हुन्छ ।

वि.सं २०७५ साल असार ९ गते, शनिबार। इश्वी सन् २०१८ जुन २३ तारिख। नेपाल संवत् ११३८ तछलाथ्व। ज्येष्ठ शुक्लपक्ष। तिथि- दशमी, ६ः१५ बजेउप्रान्त एकादशी। मेष –रमाइलो यात्रा, घुमफिर तथा मनोरञ्जनको समय छ। प्रियजनसँगको भेटघाटले मन प्रसन्न रहनेछ। भौतिक साधनले जीवनशैलीमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ। अतिथिका रूपमा सत्कार पाइनेछ। साथीभाइको सहयोगले आम्दानी बढाउने काम सुरु गर्न सकिनेछ। प्रेम र मित्रताको बन्धन कसिलो हुनेछ। बृष –रोकिएका काम बन्नाले उत्साह जाग्नेछ। संघर्ष गरेरै अधिकार स्थापित गर्न सकिनेछ। व्यापारलगायत आर्थिक लाभ हुने काममा फाइदा हुनेछ। प्रयत्न गर्दा सजिलै लक्ष्य प्राप्त हुनेछ। मिहिनेतले प्रतिस्पर्धाको दौड जिताउन सक्छ। भौतिक साधन जुट्नाले फाइदा हुने काम सुरु हुनेछ। मिथुन – शुभचिन्तकहरूले साथ दिनेछन्। लगनशीलताले राम्रै उपलब्धि दिलाउनेछ। प्रतिष्ठित काम गर्ने मौका छ। चिताएका काम सजिलै सम्पादन हुनेछन्। पढाइलेखाइमा प्रगति हुनेछ। सेवामूलक कामबाट धनलाभ हुनेछ।   कर्कट – आज अरूलाई दिने नभई भित्र्याउने समय छ। दिएको धनमाल पछि आफैंलाई आवश्यक पर्न सक्छ। पुरानो सम्झौता नवीकरण नगर्दा आफ्नो लाभांश गुम्न सक्छ। परिस्थितिअनुसार निर्णय लिन नसक्दा काममा पछि परिनेछ। अरूको व्यवहारले शंका उब्जाए पनि मान्यजनको सुझाव शिरोधार्य गर्दा लाभ हुनेछ। सिंह – विभिन्न उपहार प्राप्त हुने समय छ। सहयोगीहरूले राम्रो साथ दिनेछन्। रोकिएका काम बन्ने र नयाँ काम प्रारम्भ गर्ने समय छ। उद्योग र व्यापारमा विशेष फाइदा हुनेछ। प्रतिद्वन्द्वीहरूलाई सजिलै हराउन सकिनेछ। गरिएका कर्मको उचित प्रतिफल पाइनेछ। पुरुषार्थी कामले समाजमा स्थापित बनाउनेछ। कन्या – बोलीको प्रभाव बढ्नेछ भने चिताएको काम सजिलै सम्पादन हुनेछ। आफ्नो क्षेत्रमा राम्रै प्रभाव जमाउन सकिनेछ। सानो प्रयत्नले चल–अचल सम्पत्ति लाभ हुने समय छ। व्यापारमा पनि प्रशस्त फाइदा हुनेछ। सहयोगीहरूले हिम्मत दिलाउनेछन्। अध्ययनको लगावले बौद्धिक क्षेत्र फराकिलो बन्नेछ।   तुला – मिहिनेतले जिम्मेवारी दिलाउनेछ भने सजिलै लक्ष्यमा पुग्न सकिनेछ। रोकिएका काम सम्पादन हुनेछन्। विशेष जिम्मेवारी प्राप्त हुने समय छ। सानो प्रयत्नले धेरैको भलाइ हुनेछ। भेटघाटले महत्वपूर्ण कामको जग बसाउने अवसर दिलाउनेछ। समाजमा सम्मानित स्थान प्राप्त हुन सक्छ। बृश्चिक – छिमेकमा असमझदारी बढ्ने देखिएकाले होसियारीसाथ काम लिनुहोला। फाइदाका लागि केही वस्तु त्याग्नुपर्ला। व्यवसायमा लगानी बढाउनुपरे पनि लागेको मूल्य उठाउन सकिनेछ। आवश्यक पर्दा सरसापट वा कर्जामार्फत धन जुट्नेछ। लामो यात्रा गर्ने अवसर प्राप्त हुनेछ। धनु – मिहिनेतको राम्रो परिणाम प्राप्त हुनेछ। तारिफयोग्य काम सम्पादन गर्दै मनग्गे धन आर्जन गर्न सकिनेछ। दिगो फाइदा हुने काम प्रारम्भ गर्ने समय छ। आयआर्जनका स्रोत बढ्नेछन् र प्रतीक्षित नतिजाले पनि उत्साह जगाउनेछ।   मकर – मिहिनेतले नाम, दाम र इनाम दिलाउनेछ। प्रयत्न गर्दा सजिलै लक्ष्यमा पुग्न सकिनेछ। विभिन्न अवसरले पछ्याउनेछन् भने भविष्यका लागि दिगो फाइदा हुने काममा जग बसाउने मौका छ। कामको सन्दर्भमा विशिष्ट व्यक्तिहरूसँग मित्रता बढ्न सक्छ। नोकरी तथा व्यवसायमा विशेष फाइदा होला। कुम्भ – तारिफयोग्य काम गर्दै लोकप्रियता हासिल गर्न सकिनेछ। परिश्रमले धेरैको मन जित्न सकिनेछ। अरूको काममा जुट्नुपरे पनि फाइदा आफैंलाई हुनेछ। समुदायको हितमा केही काम गर्न सकिनेछ। विशेष जिम्मेवारी प्राप्त हुनेछ। टाढिएका साथीभाइ नजिकिनाले हर्ष बढ्नेछ। मीन – आम्दानी रोकिए पनि खर्च भइरहने समय छ। पेस्की वा सापटी लिएर पनि खर्च गर्नुपर्ने हुन सक्छ। शारीरिक समस्याले कमजोरी अनुभूति हुनेछ। गोपनीयता बाहिरिनाले समस्या बढ्नेछ। तापनि, शुभचिन्तकहरूको साथ जुट्नाले पछि फाइदा हुने काम सम्पादन हुनेछ। -नेपाली पात्रो

वि.सं. २०७५ साल असार ८ गते, शुक्रबार। इश्वी सन् २०१८ जुन २२ तारिख। नेपाल संवत् ११३८ तछलाथ्व, ज्येष्ठ शुक्लपक्ष, तिथि– नवमी, ७:०३ बजेउप्रान्त दशमी। मेष- स्वास्थ्य सबल बन्नुका साथै काममा उत्साह जाग्नेछ। चुनौती पन्छाएर पनि काम बनाउन सकिनेछ। शत्रुहरू किनारा लाग्नेछन् भने प्रतिस्पर्धामा विजयी भइनेछ। पुरुषार्थी कामले समाजमा स्थापित बनाउन सक्छ। रोकिएका काम बन्नाले मनग्गे लाभ हुनेछ। बृष – श्रम परे पनि तारिफयोग्य काम गर्दै धेरैको उपकार गर्न सकिनेछ। बुद्धिको उपयोगले लक्ष्य प्राप्त हुनेछ। आम्दानीका स्रोत बढ्नेछन् भने दिगो फाइदा हुने काम प्रारम्भ गर्ने समय छ। अध्ययनमा प्रगति हुनुका साथै ज्ञानलाई निखार्ने अवसर प्राप्त हुनेछ। मिथुन – फन्तसँग असमझदारी बढ्नेछ भने घरेलु समस्याले निराश तुल्याउन सक्छ। तत्कालको फाइदा हेर्दा पछिलाई घाटा हुन सक्छ। बेसुरमा बोल्ने बानीले बित्थैमा दुःख पाइनेछ। स्वास्थ्यका लागि आहारविहारमा ध्यान पुर्याउनुहोला। कर्कट – छोटो समयमा राम्रै उपलब्धि हातलागी हुनेछ। स्रोत-साधन जुट्नाले गरिएका कर्मको उचित प्रतिफल प्राप्त हुनेछ। मिहिनेतले दैनिकीमा परिवर्तन ल्याउन सकिनेछ। रोकिएका काम बन्ने र नयाँ काम सुरु गर्ने समय छ। उद्योग र व्यापारमा विशेष फाइदा हुनेछ। सिंह –अवसर प्राप्त भए पनि समयको महत्त्व नबुझ्नाले पछि परिनेछ। अरूको मुख ताक्ने बानीले काम अधुरो रहनेछ। आफ्ना कमजोरीमाथि टिप्पणी हुने समय भएकाले बोली-व्यवहारमा सजग रहनुपर्ला । कन्या – महत्त्वाकांक्षी कार्य प्रारम्भ हुनेछ। बिछोडिएका आफन्तसँग भेटघाट पनि हुनेछ। तर खानपानको असावधानीले स्वास्थ्यमा समस्या आउन सक्छ। नजिकिएको विवादास्पद व्यक्तिले समस्या निम्त्याउन सक्छ। परिस्थितिवश विवादास्पद काममा अग्रसर हुनुपर्नेछ। तुला –अर्थअभाव खट्किनाले चिताएको काम पूर्ण नहुन सक्छ। बनिसकेको काम दोहोर्याउनुपर्ला। समय दिन नसक्दा काम अधुरो रहनेछ। लगानी बढाउनुपर्ने परिस्थिति आउन सक्छ। आक्षेप लगाउनेहरू सक्रिय हुनेछन् भने सहयोग गर्नेहरू कमै भेटिनेछन्। बृश्चिक- परिश्रम परे पनि कम प्रतिफलमा चित्त बुझाउनुपर्ने परिस्थिति रहला। खोजी गर्दा आम्दानीका नयाँ स्रोत फेला पर्नेछन्। तर आफ्नो मिहिनेतबाट अरूले फाइदा उठाउने कोसिस गर्लान्। धनु- मिहिनेतले नाम, दाम र इनाम दिलाउन सक्छ। प्रयत्न गर्दा सजिलै लक्ष्यमा पुग्न सकिनेछ। विभिन्न अवसरले पछ्याउनेछन् भने भविष्यका लागि दिगो फाइदा हुने काममा जग बसाउने मौका छ। कामको सन्दर्भमा विशिष्ट व्यक्तिहरूसँग मित्रता बढ्नेछ। मकर – शुभचिन्तकहरूले साथ दिनाले पहिलेको चुनौती समाप्त होला। काम देखाएर फाइदा उठाउन सकिनेछ। दाम र प्रतिष्ठा कमाउने बेला छ। प्रयत्न गर्दा पदीय जिम्मेवारी प्राप्त हुन सक्छ। समुदायको हितमा राम्रै काम गर्न सकिनेछ। कुम्भ – समस्याप्रति गम्भीर नबन्दा दुस्ख पाइनेछ। स्वास्थ्यका लागि व्यायाम तथा आहारविहारमा ध्यान पुर्याउनुहोला। समस्या दर्साउँदा सहयोगी फेला पर्नेछन्। अप्ठ्यारा परिस्थितिसँग सम्झौता गर्नुपरे पनि बुद्धिले लक्ष्य पहिल्याउन सकिनेछ। मीन – घुमफिर तथा मनोरञ्जनको समय छ। भौतिक साधनले जीवनशैलीमा परिवर्तन ल्याउनेछ। प्रेम र मित्रताको बन्धन कसिनेछ। काममा साथीभाइबाट सहयोग मिल्नेछ। अतिथिको रूपमा सत्कार पाइनेछ। -नेपाली पात्रो

काठमाडौं, ५ जेठ । दिवंगत ज्ञानु दाहाल र प्रकाश दाहालको स्मृतिमा उनको परिवारले निशूल्क स्वास्थ्य परीक्षण र औषधि बितरण गरेको छ । मंगलबार भरतपुरको शिवनगरमा एक कार्यक्रमको आयोजना गरी औषधि बितरण गरिएको हो । दिवंगत ज्ञानु दाहालकी छोरी तथा प्रकाश दाहालकी भाञ्जी सृष्टि दाहालको अग्रसरतामा उक्त कार्यक्रम गरिएको थियो । शिबिरमा ३०० जना क्यान्सर रोगीहरुको स्वास्थ्य परीक्षण गरिएको थियो भने २०० जना क्यान्सर रोगीहरुलाई निशूल्क औषधि बितरण गरिएको थियो । बिरामीहरुलाई बिपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर अस्पतालका चिकित्सकहरुले स्वास्थ्य परीक्षण गरिएको थियो । कार्यक्रमको उद्घाटन गर्दै भरतपुर महानगरपालिकाका मेयर रेणु दाहालले स्वास्थ्य शिबिरले बिपन्न नागरिकहरुका लागि राहत मिल्ने बताइन् । मेयर दाहालले भनिन्, ‘मेरी दिदी क्यान्सरबाट बित्नुभयो, क्यान्सरबाट कोही पनि मानिस मर्नु नपरोस्, त्यही भावनाका साथ यो कार्यक्रम आयोजना गरिएको छ, यसले थोरै भए पनि राहत मिल्ने विश्वास लिएका छौं ।’ आफ्नी आमा र मामाजस्तै कोही पनि अकालमा मर्नु नपरोस् भन्ने उद्देश्यले कार्यक्रम आयोजना गरिएको आयोजक सृष्टि दाहालले बताइन् । उनले भनिन्, ‘मेरो आमा क्यान्सरले बित्नुभयो, त्यसले परिवारमा कति ठूलो पीडा हुन्छ भन्ने कुरा हामीले भोगेका छौं । कसैले पनि त्यस्तो पीडा भोग्न नपरोस् । त्यसैले थोरै भए पनि क्यान्सरपीडितलाई राहत दिउँ भनेर नै यो शिबिर आयोजना गरेका हौं । कार्यक्रमले मलाई उर्जा मिलेको छ ।’

वि.सं २०७५ साल असार ५ गते, मंगलबार। इश्वी सन् २०१८ जुन १९ तारिख। नेपाल संवत् ११३८ तछलाथ्व, ज्येष्ठ शुक्लपक्ष। तिथि– षष्ठी, ११ः५१ बजेउप्रान्त सप्तमी। मेष- चु, चे, चो, ला, लि, लु, ले, लो, अ अप्ठ्यारा परिस्थितिसँग सम्झौता गरे पनि लक्ष्य प्राप्त गर्न सफल भइनेछ। अस्वस्थताले आफूलाई कमजोर भएको अनुभूति हुनेछ। काममा केही अलमल तथा ढिलासुस्ती हुन सक्छ। तापनि, लगनशीलताले परिस्थितिलाई बदल्नेछ। बृष-इ, उ, ए, ओ, बा, बि, बु, बे, बो बेसुरमा वचन दिने बानीले समस्या निम्त्याउनेछ। साझेदारीमा पहिलेको सम्झौता भंग हुन सक्छ। रोकिएका काममा दोहोर्याएर प्रयत्न गर्दा लाभ हुनेछ। अरूको सुझावमा भर नपर्नुहोला। परिवारजनको सहयोग लिँदा राम्रो हुनेछ। मिथुन-का, कि, कु, घ, ङ, छ, के, को, ह अग्रजहरूको सहयोग जुट्नुका साथै शुभचिन्तकहरूबाट उत्साह प्राप्त हुनेछ। पराक्रमी कार्य सम्पादन गर्दै नाम र दाम कमाउने बेला छ। सहयोगीहरूले राम्रो फाइदा दिलाउनेछन्। उद्योग र व्यापारमा पनि मनग्गे लाभ हुनेछ। कर्कट- हि, हु, हे, हो, डा, डि, डु, डे, डो हडबडीले काम बिग्रनेछ भने सानो गल्तीले मौका गुम्न सक्छ। बोलीको गलत अर्थ लाग्नाले वादविवादमा परिने सम्भावना छ। अध्ययनमा त्यति समय दिन नसकिएला। स्थायी सम्पत्तिमा पनि विवाद आउन सक्छ। सिंह- मा, मि, मु, मे, मो, टा, टि, टु, टे आत्मविश्वासको कमीले पछि परिनेछ। भेटघाटमा अलमलिनाले चिताएका काममा पनि बाधा हुनेछ। तापनि मिहिनेत गर्दा पछिका लागि फाइदा लिन सकिनेछ। स्वास्थ्यका लागि खानपानमा सजग रहनुहोला। कन्या- टो, प, पि, पु, ष, ण, ठ, पे, पो छिमेकमा असमझदारी बढ्ने देखिएकाले होसियारीसाथ काम लिनुहोला। फाइदाका लागि केही वस्तु त्याग्नुपर्ला। व्यवसायमा लगानी बढाउनुपर्ला। बलजफ्ती व्यवहारले व्यर्थैमा समस्या निम्त्याउन सक्छ। तुला- र, रि, रु, रे, रो, ता, ति, तु, ते दैनिक आवश्यकता पूरा हुनेछन् भने मिहिनेतको फल प्राप्त हुनेछ। आम्दानी बढ्नाले उत्साह जाग्नेछ। श्रमको उचित मूल्य पाइनेछ। व्यापारमा राम्रै फड्को मार्न सकिनेछ। छोटो समयमै राम्रो उपलब्धि हातलागी हुनेछ। बृश्चिक तो, ना, नि, नु, ने, नो, या, यि, यु  प्रतिष्ठित काम गरेर धेरैको मन लोभ्याउन सकिनेछ। विशिष्ट व्यक्तिहरूसँग मित्रता बढ्नेछ। अरूलाई प्रभावित पारेर काम बनाउने समय छ। आफ्नो क्षेत्रमा प्रभुत्व जमाउन सकिनेछ। दाम, इनाम र प्रतिष्ठा कमाउने बेला छ। धनु- ये, यो, भ, भि, भु, ध, फा, ढ, भे अवसर आए पनि नयाँ काम थाल्नुअघि राम्ररी विचार पुर्याउनुहोला। शारीरिक कमजोरीले चिन्ता बढाउन सक्छ। अरूका लागि समय, धन र बुद्धि खर्चनुपर्ला। तापनि, लगनशीलताले उपलब्धिको स्रोत प्राप्त हुनेछ। मकर-भो, ज, जि, खि, खु, खे, खो, गा, गि प्रतीक्षित नतिजा कमजोर देखिनाले काम दोहोर्याउनुपर्ला। परिबन्धले अप्ठ्यारो स्थिति निम्त्याउन सक्छ। सम्भावना देखिए पनि सोचेको उपलब्धि प्राप्त नहुन सक्छ। सामान्य कामका लागि पनि दौडधुप गर्नुपर्नेछ। कुम्भ-गु, गे, गो, सा, सि, सु, से, सो, द व्यापारमा लाभ लिने समय छ। व्यवसायले रमाइलो यात्रा गर्ने अवसर दिलाउन सक्छ। विभिन्न भौतिक साधन प्राप्त हुनेछन्। धन तथा ज्ञानको भण्डार बढ्ने समय छ। मिहिनेतले जीवनशैलीमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ। मीन- दि, दु, थ, झ, ञ, दे, दो, च, चि लगनशीलताले अप्ठ्यारा परिस्थितिलाई समेत सहज बनाउन सकिनेछ। रकम तथा भौतिक साधन जुट्नाले दिन उत्साहजनक रहनेछ। शत्रुभाव राख्नेहरू स्वयं कमजोर हुनेछन्। -नेपालीपात्रो

एभरेष्टदैनिक रिपोर्ट यो हप्ता भारतीय मीडियामा सबैभन्दा बढ़ी चर्चाको बिषय थियो । भारतीय सुरक्षाकर्मीले दुई दर्जन बढ़ी माओवादी मारेको घटना ! सन् २०१० मा तत्कालिन भारतीय प्रधानमन्त्री मनमोहन सिंहले माओवादी आन्दोलनलाई देशको अन्तरिक सुरक्षामा सबैभन्दा ठुलो चुनौती भनेका थिए ।   हाल सत्तामा रहेको नरेन्द्र मोदी नेतृत्वको सरकारले पनि सैन्य दमनलाई नै यस समस्याको प्रमुख समाधान देखिरहेको छ । मीडियाले मध्यप्रदेश राज्यको गढचिरौली जिल्लामा तैनाथ सी-६० कमाण्डो फोर्सले ३७ जना माओवादी लडाकुहरू मारिदिएको घटनालाइ आकर्षक चटपटे शीर्षकमा लेखे । कतिपयले त यो क्षतिलाई नक्सलवादको अन्तिम चरण समेत भने । दन्तेवाडामा माओवादी विद्रोहीहरू तर के साँच्चै भारतको माओवादी आन्दोलन समाप्तिको अन्तिम चरणमा नै हो त ? लगभग ५० वर्ष अगाडि पश्चिम बङ्गाल राज्य अन्तर्गत दार्जीलिङ्ग जिल्ला भित्र पर्ने नक्सलबारी भन्ने ठाउँमा चारु मजुमदार, कानु सन्याल र जंगल सन्थालको नेतृत्वमा भएको भूमिपतिहरू विरुद्धको आन्दोलनमा सरकारले दमन थालेपछि सुरु भएको नक्सलवादी अन्दोलन भारतका ७८ बढी जिल्लाहरूमा फैलिएको छ र त्यस विरुद्ध केन्द्रिय रिजर्भ प्रहरी बलका ८० हजार जवान तैनाथ छन् । संघीय गणतन्त्र भारतका आधा जसो राज्यहरूमा प्रभाव फैलाइसकेको माओवादी आन्दोलनको समाधान सैन्य दमन मात्रै हो या यसको राजनैतिक समाधान पनि सम्भव छ भन्ने कुरामा भारतीय बुद्धिजीवीवृत्त बहसमा छ ।  तर त्यहाँको मिडियाले यस्ता समाचारहरू या त प्रसारित नै गर्दैन या साह्रै कम प्राथमिकताका साथ त्यसको चर्चा गर्ने गर्दछ । भारतीय संस्थापनको रवैय्या  भारतीय संस्थापन सुरुदेखि नै यस आन्दोलनप्रति कठोर रहेको छ । यसको एउटा प्रमुख कारण उसले माओवादी आन्दोलनलाई चीन समर्थक आन्दोलन भनेर बुझ्नु समेत हो । सन् २०१० मा तत्कालिन भारतीय प्रधानमन्त्री मनमोहन सिंहले माओवादी आन्दोलनलाई देशको अन्तरिक सुरक्षामा सबैभन्दा ठुलो चुनौती भनेका थिए ।   हाल सत्तामा रहेको नरेन्द्र मोदी नेतृत्वको सरकारले पनि सैन्य दमनलाई नै यस समस्याको प्रमुख समाधान देखिरहेको छ । सन २००६ मा माओवादी प्रवक्ता आज़ाद र अर्का नेता हेम पाण्डेको हत्या भएको थियो । यो हत्या ग़ैरन्यायिक भनेर अदालतमा मुद्दा दर्ता भएपछि भारतको सर्वोच्च अदालतले “हामीलाई आफ्ना सन्तानको हत्या गर्ने छूट छैन” भनेर नक्सलवादी आन्दोलन विशुद्ध रूपमा राजनीतिक प्रकृतिको रहेको स्पष्ट पारेको थियो । भर्खरै मात्र भारतको केन्द्रीय गृह मन्त्रालयले एउटा तथ्यांक प्रस्तुत गर्दै देशका ११ राज्यहरूमा नक्सलवादी विद्रोही प्रभावित क्षेत्रको सङ्ख्या १२६ बाट घटेर ९० भएको बताएको थियो । त्यस्तै पोहोर साल मात्रै भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले मओवादी ताजा हमलामा मारिएका देशका २५ जवानहरूको सहादत खेर जान नदिने उद्घोष गरेका थिए । गत हप्ता मात्रै केन्द्रिय गृहमन्त्री राजनाथ सिंहले सन् २०२० भित्र देशबाट माओवादी विद्रोह समाप्त भइसक्ने बताएका छन् । अब प्रश्न उठ्छ के साँच्चै यस्तै भइ रहेको छ त? ५० वर्ष देखिको संघर्ष सन् १९६७ मा एउटा गाउँबाट सुरु भएको विद्रोह ५० वर्षसम्म भारतीय संस्थापनको टाउको दुःखाइको कारण बनिरहँदासम्म के आजसम्मका सत्तासीनहरूले यसको समाधान थाहा पाएनन् त?   साँच्चै वस्तुगत स्थिति हेर्ने हो भने माओवादी आन्दोलनको दमनबाटै समाधान सम्भव देखिंदैन ।  यदि यो आन्दोलनको उठान हेर्ने हो भने यसका पछाडि भारतीय समाजमा रहेको चरम शोषण, असमानता र गरिबी रहेको छ । सामाजिक कार्यकर्ता बेला भाटिया माओवादी प्रभावित छत्तिसगढ राज्यको बस्तर जिल्लामा कार्यरत सामाजिक कार्यकर्ता बेला भाटिया भन्छिन्, “सुरक्षाबलहरूले आदिवासीहरूलाई प्रताडित गर्ने गरेको र संवैधानिक बाटोबाटै काम गरिरहेका अधिकारकर्मीहरूलाई पनि विभिन्न बहानामा सताउने गरेका छन् ।” लगभग ५० वर्ष अगाडि पश्चिम बङ्गाल राज्य अन्तर्गत दार्जीलिङ्ग जिल्ला भित्र पर्ने नक्सलबारी भन्ने ठाउँमा चारु मजुमदार, कानु सन्याल र जंगल सन्थालको नेतृत्वमा भएको भूमिपतिहरू विरुद्धको आन्दोलनमा सरकारले दमन थालेपछि सुरु भएको नक्सलवादी अन्दोलन भारतका ७८ बढी जिल्लाहरूमा फैलिएको छ र त्यस विरुद्ध केन्द्रिय रिजर्भ प्रहरी बलका ८० हजार जवान तैनाथ छन् । बेला भाटियालाई पछिल्लो पटक छत्तिसगढ सरकारले बस्तर जिल्ला छोड्न भनेको थियो ।  उनलाई धम्काउन सरकार संरक्षित स्थानीय गुण्डाहरूको प्रयोग भएको उनले आरोप लगाएकी थिइन् । बेला भन्छिन् अहिले बस्तरमा आदिवासीहरूको अवस्था उपनिवेशकालभन्दा खराब रहेको उनी बताउँछिन् । सरकार संरक्षित समुहहरू भारतमा माओवादी आन्दोलनको प्रतिरोध गर्न कैयन यस्ता समुहहरू पनि सक्रिय रहेका छन् जसलाई या त सरकारको समर्थन प्राप्त छ या उनीहरू जमिन्दार र धनाढ्यहरूद्वारा समर्थित या संचालित छन् । छत्तीसगढमा सरकार समर्थित सलवा जुडुमका कार्यकर्ता यस्ता संगठनहरूमा बिहारमा सक्रिय रणवीर सेना र छत्तीसगढमा सक्रिय सालवा जुडुम प्रमुख छन् ।  यी दुवै संगठन हतियारबन्द छन् र तिनीहरूसँग रहेका अधिकांश अत्याधुनिक हतियारहरू अवैध छन् । यसका अतिरिक्त ती क्षेत्रहरूमा शक्ति, अग्नि, नारी शक्ति या सामाजिक एकता मंच जस्ता कतिपय संगठन छन् जो रातारात उत्पन्न हुन्छन् र तिनलाई सरकारको समर्थन रहन्छ । यस आन्दोलनको प्रमुख चरित्र क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयबाट पिएचडी सामाजिक कार्यकर्ता बेला भाटिया भन्छिन्,”यस क्षेत्रमा आदिवासीहरू फर्जी मुठभेडमा मारिनु या तिनका महिलाहरू बलात्कृत हुनु आम घटना हो ।” सन २००६ मा माओवादी प्रवक्ता आज़ाद र अर्का नेता हेम पाण्डेको हत्या भएको थियो । यो हत्या ग़ैरन्यायिक भनेर अदालतमा मुद्दा दर्ता भएपछि भारतको सर्वोच्च अदालतले “हामीलाई आफ्ना सन्तानको हत्या गर्ने छूट छैन” भनेर नक्सलवादी आन्दोलन विशुद्ध रूपमा राजनीतिक प्रकृतिको रहेको स्पष्ट पारेको थियो । सामाजिक कार्यकर्ता बेला भाटिया भन्छिन्, “सुरक्षाबलहरूले आदिवासीहरूलाई प्रताडित गर्ने गरेको र संवैधानिक बाटोबाटै काम गरिरहेका अधिकारकर्मीहरूलाई पनि विभिन्न बहानामा सताउने गरेका छन् ।” विगत केही समय यता भारतीय सुरक्षाबलहरूलाई तुलनात्मक सफलता मिलेको देखिन्छ । मिडियाहरूमा दिनदिनै माओवादी विद्रोहीहेरूले आत्मसमर्पण गरेका समाचार आइरहेका छन् । सरकारले आदिवासी बहुल क्षेत्रमा फराकिला राजमार्ग बनाउँदै छ र  जंगल बिस्तारै सिद्धिँदै छ। तर यसले मात्रै माओवादी गतिविधीहरू नियन्त्रणमा आउलान्  जस्तो भने देखिन्न । सरकारले फरक विचारलाई सुन्न सकेको छैन, उसले मानिसहरूलाई विचार त्याग्न लगाउने कोशिस गर्दैछ जुन सम्भव देखिंदैन। यसका लागि भारतीय समाजको मूल चरित्र फेरिनु आवश्यक छ । भारतीय व्यवस्थामा विद्यमान भ्रष्टाचार निर्मूल हुनु आवश्यक छ । र आवश्यक छ भारतीय समाजमा विद्यमान शोषणको अन्त्य हुनु र भारतीय सत्ताको द्वैध चरित्र फेरिनु ।

नवलपरासी, सामान्य आर्थिक अवस्था र समाजमा शिक्षित भनेर चिनिने यहाँको एक परिवारले छोरीज्वाइँको खुसीका लागि दुलाहलाई हेलिकप्टर चार्टर गरेर घर पठाएका छन् । नवलपरासी, रुपन्देही र कपिलवस्तुमा प्रेमचन्द्र गुप्ता भनेपछि धेरैले चिन्ने नाम हो। उनी आफैं किसान आन्दोलनका सामाजिक अभियन्ता पनि हुन्। त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट एमएससी गरेका गुप्ताका ४ वटा छोरी र २ वटा छोरा छन्। स्नातकोत्तर दोस्रो वर्षमा अध्ययरत प्रेमचन्द्रकी साहिली छोरी कान्तिको विवाहले यहाँ निकै चर्चा पाएको छ। आफ्नी साहिली छोरी कान्तिको बिहे शुक्रबार रुपन्देहीको लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिकाका चन्द्रकेश गुप्तासँग गराइदिएका छन्। तराइमा सामान्यत दुलाहले केटी पक्षको मर्का पर्ने गरी दाइजो माग्ने चलन कायमै छ। तर, दाइजोविहीन भनिएको ती दुइ गुप्ता परिवारको विवाहले यो क्षेत्रमा हलचल नै ल्याइदिएको छ। चन्द्रकेश गुप्ता बेहुलीको घरमा कारमा आए र दुलही लिएर फर्किने बेलामा श्री एयरलाइन्सको हेलीकप्टरमा फर्किए। दुलाहको घरबाट २ सय जन्तीसहित दुलहीको घरमा आएका चन्द्रकेशका तिनै शिक्षित ससुरा प्रेमचन्द्रले छोरीज्वाइँलाई ुसरप्राइजु दिन भन्दै फर्किने बेलामा हेलिकप्टरमा पठाइदिए। “उहाँहरुको केही पनि माग थिएन, दुबैजना खुसी रहुन् भनेर हेलिकप्टर चार्टर गरेर पठाइदिएु प्रेमचन्द्रले भने, ुबिहेमा धेरै दहेज माग्ने चलन छ मेरा ज्वाइँले त्यस्तो कुनै माग नराखेकाले सरप्राइज दिन हेलिकप्टरमा पठाएँ।” दुलाहका मामा कृष्ण चन्द्रले हेलीकप्टर चढ्ने दुलाहाको कुनै माग नभए पनि ससुरालबाट त्यस्तो व्यवस्था गरिएको थाहा पाएर आफू आश्चर्यमा परेको सुनाए। पाँच सिटे हेलीकप्टरमा दुलाह, दुलही र लोकन्ते बसेर दुलाहाको घरमा गएका थिए। दुलाह पक्षबाट १५ वटा गाडीमा जन्ती आएका थिए। प्रतापपुर गाउँपालिकास्थित त्रिभुवन उच्च मावि बेलाटारीको चौरमा हेलिकप्टर अवतरण हुँदा स्थानीयहरुको भीड लागेको थियो। दुलही पक्षले हेलिकप्टर चार्टर गरेबापत ३ लाख ४० हजार अग्रिम बुझाएको थियो। गाउँमा हार्डबेयर पसल सञ्चालन गरेका चन्द्रकेशले बिहाका लागि आफूले एक महिनाअघि नै कार किनेको र आफ्नो त्यस्तो कुनै माग नभएको दाबी गरे। “मेरो कुनै पनि माग थिएन हेलीकप्टर ल्याइसकेपछि जान्न भन्न भएन हाँस्दै उनले भने यो पनि मेरा लागि नयाँ अनुभव हुने भयो। जन्तीको लस्करसहित दुलहीको घरमा आएका दुलाहलाई त्यही विद्यालयबाट हात्तीमा चढाएर बिहेको जग्गेसम्म लगिएको थियो। जन्तीलाई सामान्य खानाको व्यवस्था गरिएको थियो।

जनयुद्ध शुरु हुनुभन्दा ८० वर्षअघि रुसको सफल क्रान्तिको नेतृत्व गर्ने साम्यवादी नेता लेनिनले क्रान्तिको सफलता उक्त क्रान्तिमा महिलाको कस्तो सहभागिता छ, त्यसले निर्धारण गर्छ भनेका थिए । लेनिनले भनेजस्तै नेपालको जनयुद्धको सफलताका पछाडि महिलाहरुको महत्वपूर्ण भूमिका थियो भन्ने यथार्थमा कसैको दुईमत हुन सक्दैन । अपमान र उत्पीडन नेपालका महिला सदियौंदेखि दोश्रो दर्जाको नागरिकसरह बाँचिरहेका थिए÷छन् । ग्रामीण भेग र तराईमा त महिलाको स्थिति कहाली लाग्दो थियो र अभै पनि छ । नेपाली समाजमा महिलालाई अबला भनिन्थ्यो÷भनिंदैछ र धेरै नेपाली नारीको आफ्नो पहिचान नै थिएन÷छैन । उनीहरु सुरुमा बाबुको नामबाट, त्यसपछि श्रीमानको नामबाट र जीवनको उत्तरार्धमा छोराका नामबाट चिनिन बाध्य थिए÷छन् । विश्वका धेरै महिलाहरुजस्तै नेपालका महिलाहरु पनि अरु धेरै उत्पीडनका अलावा पितृसत्तात्मक समाजको उत्पीडन सहन बाध्य थिए÷छन् । ती अभाव, अपमान र आत्मसम्मानहीन जीवन बाँचिरहेका थिए । ती बोले पोथी बासेको भनिन्थ्यो, तिनले पढे पोइल जान्छन् भनिन्थ्यो, ती हाँसे बेश्या हुन्छन् भनिन्थ्यो नेपालमा महिला खासगरी ‘बुहारी’ बन्ने महिलालाई होच्याउने, खिज्याउने गरी बनाइएका कैयौं उखान छन् । छोरो नजन्मिए महिलालाई दोषी ठह¥याइन्छ जबकि त्यसमा पुरुष जिम्मेवार हुन्छ । त्यसका अलावा बाल, बहु र अनमेल विवाहबाट पनि पीडित हुने महिलाहरु नै हुन् । दाइजो, देउकी, झुमा, कुमारी, छाउपडी, वादी प्रथाहरुले नेपालमा महिलामा झन् उत्पीडन थपिदिएको थियो । नेपालका हजारौं युवतीहरुलाई बेश्यावृत्तिमा लगाउनका लागि दलालहरुले भारतका विभिन्न शहरमा रहेका बेश्याकोठीमा लगेर बेचिदिन्थे÷बेचिदिन्छन् । शहरीकरण बढ्दै जाँदा शहरहरु र सडक मार्गवरिपरि बेश्यावृत्ति गर्न धेरै यृवतीलाई बाध्य बनाइएको थियो÷छ । त्यसका अलावा विभिन्न सुन्दरी प्रतियोगिता, फेसन सो, मसाज केन्द्र, क्याविन रेष्टुरेन्टका आधुनिक आवरणमा महिलाहरु नै पीडित बनेका थिए÷छन् । त्यसो त नेपालका कैयन राष्ट्रवादी युद्ध एवम् राज्यसत्ताविरोधी विद्रोहमा महिलाहरुले आफ्नो साहसको प्रदर्शन गरेका छन् । अङ्ग्रेजविरुद्ध लडिएको नालापानीको मोर्चामा पुरुषसँगै महिला र केटाकेटीले पनि योगदान गरेका थिए । वि.सं. १९९८÷९९ तिर योगमायाले महिला विद्रोह उठान गर्न खोजेकी थिइन । २०३६को विद्रोह होस् वा २०४६को जनआन्दोलन महिलाहरु ठीक समयमा अगाडि आएका छन् । महिलामा समस्या र अधिकारको सही दृष्टिकोण विश्व इतिहासमा महिलामाथिको उत्पीडन र त्यसबाट मुक्तिका बारेमा गम्भीर र वैज्ञानिक विश्लेषण साम्यवादका प्रवर्तक कार्ल माक्र्सले गरेका थिए । माक्र्स स्वयम्ले मजदुरहरुको अन्तर्राष्ट्रिय संघको गठन पहल गरेर सन् १८६४मा महिलाका समस्याहरु किटान गर्दै उनीहरुको अधिकारका लागि उद्घोष गरे । साम्यवादी घोषणापत्र लेखनमा माक्र्सका सहकर्मी फ्रेडरिक एंगेल्सले मातृसत्ताको पतन महिलाहरुको ऐतिहासिक पराजय भएको बताएका थिए । उनले त्यसपछि महिलालाई मनोरञ्जनको साधन, बच्चा जन्माउने मेसिन र पुरुषको दासको स्तरमा अवमूल्यन गरिएको विश्लेषण गरे । त्यसपछिका सबैजसो कम्युनिष्ट क्रािन्त एवम् तिनको नेतृत्वले महिला अधिकारको पक्षमा महत्वपूर्ण कदमहरु चालेका छन् । सन् १९१७मा रुसमा क्राति हुनेवित्तिकै महिलाहरुलाई पुरुष सरह अधिकार दिइएको थियो । भियतनामका कम्युनिष्ट नेता हो चि मिन्हले महिलालाई युद्धको ‘पावरहाउस’को रुपमा व्याख्या गरेका छन् । विश्वका सबै समाजवादी क्रान्तिहरुमा महिलाको सहभागिता उल्लेखनीय छ । हरेक वर्ष मार्च ८ मा मनाइने श्रमिक महिला दिवस समाजवादी महिला नेतृहरुको संघर्षको प्रतिफल हो । जनयुद्ध संघर्ष कम्युनिष्ट पार्टीहरुले वि.सं ३०को दशकदेखि महिलाहरुलाई संगठित रुपमा सक्रिय गराउने हेतु भिन्नै मोर्चा बनाएर सक्रिए गराए । २०४६को परिवर्तनपछि महिलाहरुले आफ्नो अधिकारको संघर्षलाई थप व्यापक बनाए । त्यसका अरु धेरै मागहरुका अतिरिक्त पैतृक सम्पत्तिमा छोरासरह छोरीलाई अधिकार हुनपर्ने एउटा प्रमुख माग थियो । २०५२ पाmगुन १ गते जनयुद्ध शुरु गर्नुअघि तत्कालिन राज्यपक्षलाई नेकपा(माओवादी)ले बुझाएको मागपत्रको महिलासम्बन्धी बुँदामा यस्तो थियो – ‘महिलामाथिको पितृसत्तात्मक शोषणको अन्त्य गरिनु पर्छ । छोरीलाई छोरासरह पैतृक सम्पत्तिमाथि समान अधिकार दिइनुपर्छ ।’ जनयुद्धको तयारीको क्रममा भएका देशब्यापी आसमभा, विभिन्न जागरण अभियानहरु र साँस्कृतिक कार्यक्रमहरुमा हज्जारौं महिलाहरु परिचालित भए । नेकपा (माओवादी)ले योजनावद्ध रुपमा महिलाहरुलाई आन्दोलनमा र युद्धमा परिचालन गर्ने योजना बनायो । २०५१ सालमा सो पार्टीको वैधानिक मोर्चा (संयुक्त जनमोर्चा)का अध्यक्ष पदमा महिला, पम्फा भुसाललाई मनोनित गरेर माओवादीले महिलाहरु पार्टी नै हाँक्न सक्षम भएको देखाइदियो । भुसाल सम्भवतः नेपालका कुनै राजनीतिक पार्टी (निर्वाचन आयोगमा संयुक्त जनमोर्चाका रुपमा दर्ता थियो)को प्रमुख बन्ने पहिलो महिला हुनुहुन्थ्यो । जनयुद्ध शुरु गर्नुअघि माओवादीले ‘महिलाहरुमाथि पैतृक सम्पत्तिलगायतका आर्थिक, राजनीतिक र सामाजिक जीवनका सबै क्षेत्रमा रहेका सामन्ती पितृृसत्तात्मक थिचोमिचो र भेदभाव एवं अन्धविश्वासका विरुद्ध समान अधिकार निमित्त संघर्षका नाराहरु तय गर्न दस्तावेजमै उल्लेख गरेको थियो । जनयुद्धको तयारीका लागि ग्रामीण भेगमा माओवादीले ‘वर्गसंघर्षको अभ्यास’ गर्न थालेपछि महिलाहरुले त्यसमा आफ्नो उपस्थिति देखाउन थालेका थिए । मध्यपश्चिम नेपालका विभिन्न जिल्लामा महिलाहरुले सैन्य तालिमहरुमा उत्साहपूर्वक भाग लिए र बन्दुक पड्काउने अभ्यास गरे । मध्यपूर्वकोे एउटा जिल्ला सिन्धुपाल्चोकको कुविण्डेमा एक जना शिक्षकलाई पक्रन गएका प्रहरीहरुलाई महिलाहरुले खेदिदिए र प्रतिरोधको एउटा इतिहास रचे । उक्त घटनापछि सो गाउँमा भएको व्यापक प्रहरी दमनमा महिला र केटाकेटीले सास्ती भोगे । दर्जनौं महिला महिनौं जेल परे तर एकजना पनि प्रहरी प्रशासनको अगाडि झुकेनन् । कुविण्डेमा महिलाको साहस र विभिन्न रुढीवादी संस्कारमा समेत परिवर्तन गर्न उनीहरुले देखाएको तत्परताका बारेमा एकजना कवि पुष्पकिरणले ‘कुविण्डे र महिला’ भन्ने शिर्षकमा लेखेको कविता यस्तो थियो – सुनको सिक्री नपाएर अचेल रुँदैनन् महिलाहरु अव सहनशीलताको प्रतिमूर्तिहरु हैनन् महिलाहरु अब आँशु होइनन् महिलाहरु मासु, मुस्कान र चुरापोते होइनन् महिलाहरु महिला त क्रान्ति हुन, रणचण्डी र आगोका लप्का हुन् स्वाधीन बन्ने चाहना अब संग्राम हुन महिलाहरु मैले जुगल हिमाललाई सोधें – को हुन महिलाहरु जुगल मुस्कुराएर भन्छ – प्यारा कमरेड हुन महिलाहरु हेरन उ ‘सिन्धुपाल्चोक कुविण्डे ! ’ जनयुद्धमा सहभागिता २०५२ मा जनयुद्धको घोषणा गर्ने क्रममा १९ जनाको केन्द्रीय समितिमा एक जना केन्द्रीय सदस्य महिला थिइन् र पूर्णकालीन भएका करिव एक सयजना अगुवा कार्यकर्ताहरुमा एक दर्जनजति महिला थिए । जनयुद्ध घोषणा गर्नै आयोजित विभिन्न प्रहरी चौकीहरुमा कारवाहीको क्रममै महिला सहभागिता भएको थियो । जनयुद्ध अघि बढ्दै जाँदा सरकारी दमन र माओवादीको योजना अनुसार महिलाहरु दिन प्रतिदिन जनयुद्धमा लामबद्ध हुँदै गए । खासगरी महिला र विद्यार्थी संगठनमा काम गरेका युवती पार्टीको योजनामा पूर्णकालीन हुन्थे । अन्य खासगरी पारिवारिक शोषणमा परेकाहरु थिए । कैयौं महिलाहरुले तिनका श्रीमान र परिवारविरुद्ध विद्रोह गरे र जनयुद्धको प्रक्रियामा हेलिए । प्रहरी वा सेनावाट हत्या गरिएका पुरुषका श्रीमति, अभिभावक वा दाजुभाइ गुमाएका महिला पनि आफ्ना मान्छेकाको हत्याको बदला लिन जनयुद्धमा सहभागी भए । यो अभियानमा राजनीतिक रुपमा सचेत महिलाहरु मात्र होइन सबैभन्दा उत्पीडित क्षेत्रका जस्तै थारु तथा मधेसी, दलित एवं जनजाति समुदायबाट पनि उल्लेख्य उत्साह र सहभागिता थियो । माओवादी जनयुद्ध यति व्यापक विस्तार हुन र महिलाहरुको सहभागिता सुनिश्चित हुनका लागि माओवादीको महिलाहरुप्रतिको वैज्ञानिक दृष्टिकोण, नीति र व्यवहार नै जिम्मेवार थियो । पुँजीवादीहरु जस्तो कम्युनिष्टहरु महिलालाई वस्तु र मनोरञ्जनको साधनका रुपमा व्यवहार गर्दैनन् बरु उनीहरुलाइै जीवनका सबै आयामहरुमा समान हिस्सेदार ठान्छन् । माओवादीको यस्तै नीति मन पराएर शिक्षा, सम्पत्ति र अवसरको मौका छोडेर ‘उत्पीडित जनताको मुक्ति’को उद्देश्य बोकी सयौं ‘हुनेखाने’ परिवार र वर्गका युवती पनि जनयुद्धमा होमिए । माओवादी जनयुद्धमा संलग्न भएका महिलाहरुमा अधिकांश किशोरीहरु तथा युवती थिए । यसो हुन किन पनि स्वभाविक थियो भने युवा नै बढी विद्रोही र परिवर्तनमुखी हुन्छन् । त्यसैगरी बिहेवारी गरेर ‘घर बसाइसकेका’ महिलालाई परिवार सन्तान छाडेर हिंड्न त्यति सजिलो कुरा हुँदैन जति अविवाहित युवती वा किशोरीहरुलाई हुन्छ । जनयुद्धमा सहादत प्राप्त गरेका महिलाहरुको जीवनी समेटेर अखिल नेपाल महिला संघ (क्रान्तिकारी)ले २०६२ चैत्रमा प्रकाशित गरेको ‘महिला सहिद गाथा’ नामक पुस्तक हेर्दा अधिकांश महिलाहरु वि.सं. ३०को दशकको उत्तरार्ध र ४०को पूर्वार्धमा जन्मिएका थिए जो १८ देखि २५ वर्षभित्रका थिए । जनसेना महिला माओवादी जनयुद्धमा महिलाको सहभागिताको प्रभाव त्यसको सैन्य संगठनमा पनि पर्नु स्वभाविकै थियो । नेपालको पुरानै राज्यव्यवस्थाको सैन्य संरचनामा स्वास्थ्यकर्मी र कार्यालय सहयोगी बाहेक लड्ने मोर्चामा महिलालाई भर्ती लिइन्नथ्यो । त्यसकारण औपचारिक रुपमा महिलालाई सैन्य संरचनामा समावेश गर्ने नीति नेपालमा माओवादीले लियो । माथि उल्लेख गरिएजस्तै जनयुद्धअघिदेखि नै प्रतिरोध र सैन्य कारवाहीमा महिला सहभागी भए । पछि लडाकू दल र छापामार दलहरुमा महिला सदस्य तथा नेता हुँदै गए । माओवादी जनयुद्धभरि सैन्य क्षेत्रमा जिम्मेवारी निर्वाह गरेका जनसेनाका कमाण्डर नन्द किशोर पुन ‘पासाङ’द्वारा लिखित ‘इतिहासका रक्तिम पाइला’ पुस्तकमा केही प्रतिनिधिमूलक कारवाहीमा कति महिला सहभागी थिए भन्ने उल्लेख गरिएको छ । पासाङका अनुसार २०५६ को वैसाखमा रोल्पाको जेलवाङ गाविसमा रहेको दङ्गा प्रहरीको बेस क्याम्पमा आक्रमण गर्दा छ जना महिला एसल्टमा थिए भने रुकुमको तकसेरामा सोही सालको चैत्रमा कारवाही गर्दा २१ जना थिए । उता जाजरकोटको पाँचकटियमा आक्रमण गर्दा २५ जना महिला सहभागी थिए । २०५८ मंसिरमा दाङको सदरमुकाम घोराहीमा आक्रमण गर्दा ६८ जना महिला एसल्टमा खटिएका थिए । २०५८ कार्तिकमा माओवादीले देशभरिका छापामार प्रतिनिधिहरुको केन्द्रीय भेलाले आयोजना ग¥यो र औपचारिक रुपमा जनमुक्ति सेना, नेपाल गठन ग¥यो । सो केन्द्रीय भेलामा २० प्रतिशत जति महिला थिए । भेलापछि औपचारिक रुप्मा बनेको सैन्य संरचनामा केही महिलाहरुले प्लाटुन कमाण्डर र कमिसारको जिम्मेवारी पाए । विस्तारै महिलाहरु माथिल्लो ओहदामा पुग्दै गए । २०६२को उत्तरार्धतिर महिलाहरु बिग्रेड कमिसार र बिग्रेड भाइस कमाण्डरसम्म बन्न सफल भएका थिए । २०६३ मंसिर ५ मा काठमाडौंमा शान्ति सम्झौता हुँदै गर्दा देशभरिका जनसेना अस्थायी शिविरमा जम्मा भए । केही महिना पछि तिनको दर्ता हुँदा करिब ३० प्रतिशत महिला थिए । २०५८ पछि जनसेनामा महिलाहरुको अनुपात ३०–३५ प्रतिशतका बीचमा रहिरह्यो । २०६३ बैशाखमा शान्ति प्रक्रियामा आएपछि धेरै महिलाहरुको जनसेनाको जिम्मेवारीबाट राजनीतिक जिम्मेवारी लिए । साहस र कीर्तिमान सामान्यतया महिलालाई कोमलता र अबलाका रुपमा लिने गरिन्छ । तर, माओवादी जनयुद्धमा यो सही होइन भन्ने पुष्टि भयो । जनयुद्धमा महिलाहरुको उल्लेखनीय सहभागिता नै आफैमा साहस थियो र कीर्तिमान पनि । अबला भनिएका महिलाहरु संघर्षको् मैदानमा जुटे, सैन्य कारवाहीहरुको अग्रमोर्चामा रहेर लडेर बलिदान दिए । जनयुद्धअघि सिन्धुपाल्चोकको कुविण्डेमा महिलाहरुले दखाएको साहसको जगमा जनयुद्ध अवधिभर कीर्तिमान थपिंदै गयो । जनयुद्धमा सबैभन्दा पहिलो माओवादीले कब्जा गर्न सफल बेथान प्रहरी चौकी आक्रमणका क्रममा मारिएका तीनजना माओवादी मध्ये एकजना महिला (दिलमाया तामाङ) थिइन । जनयुद्धको अवधिमा महिलाहरुले पुरुषभन्दा कम कायरता देखाए र हातमा गन्न मिल्नेले मात्र आत्मसमर्पण गरे । ग्रामीण भेगमा महिलाहरुले त अद्भुत साहस देखाए । ती झुक्दै झुकेनन् । तिनीहरुले बलात्कार सहे, यौन दुव्र्यवहार पचाउ र त्यसको बदला लिन युद्धमा हाम फाले वा युद्धलाई सघाए । २०५४ को चैत्रमा कालिकोटको मालकोट गाउँमा अपरेशनका लागि गएको प्रहरीको टोलीले महिलालाई दुव्र्यवहार गर्न थालेपछि महिलाहरुले त्यसको प्रतिकार गरे र प्रहरीलाई खेदे । महिलाको खेदाइमा केही प्रहरी भीरबाट लडेर मरे । महिलाले तिनका राइफल कब्जा गरे र माओवादीलाई बुझाइदिए । तर दुर्गम कालिकोटको उक्त अद्वितीय घटनाले त्यति राम्रो प्रचारप्रसार भने पाएन । त त्यो घटना नेपालका ग्रामीण भेग र दुर्गम क्षेत्रका महिलाहरुको साहसको परिचय थियो । माथि चर्चा गरिएजस्तै जनसेनामा लाबद्ध भएर २० हजारभन्दा बढी महिलाले युद्ध लडे । लडाईमा पनि अग्रमोर्चामा पुगेर तिनले प्रहरी र सेनालाई पराजित गरिदिए । यो आफैमा कीर्तिमान थियो । युद्धमा सबैभन्दा बढी पीडित महिला र केटाकेटी नै हुन्छन् । यो सार्वभौम यथार्थ हो । नेपालको जनयुद्ध त्यसको अपवाद हुन सक्दैन्थ्यो । जनयुद्धको क्रममा झण्डै चार हजार विधवा भए । हजारौं गिरफ्तार भए र सयौं अझै बेपत्ता छन् । जनयुद्धमा ज्यान गुमाउनेमध्ये नौजना माओवादीको भगिनी मोर्चा अखिल नेपाल महिला संघ (क्रान्तिकारी)को केन्द्रीय पदमा बहाल रहेकै अवस्थामा मारिएका थिए । जनयुद्ध अवधिभरमा झण्डै २५सय महिलाले आफ्नो जीवन गुमाए । महिलाका साहसका कथा यतिमै सकिंदैनन् । जनयुद्धको अवधिमा महिलाहरु संगठित रुपमा जेल तोडेर बाहिर निस्कन सफल भए । २०५७ सालमा गोरखा जिल्लाको सदरमुकाम गोरखा बजारमा रहेको कारागारमा बन्दी रहेका बेला उमा भुजेल, मीना मरहठ्ठा, कल्पना नहर्की, रिता विक, एञ्जिला विक र सञ्जु अर्यालले जेलभित्रबाट बाहिरसम्म निकास हुने गरी सुरङ खनेर स्वतःस्फूर्त रुपमा जेल तोडेर बाहिर निस्केका थिए । सम्भवतः संगठित रुपमा महिलाहरुले जेल तोडेको विश्वकै अति विरलाकोटी घटना हो यो । यसले जनयुद्धको अवधिमा महिलाको परिचयलाई बदल्न ठूलो भूमिका खेल्यो । जेल तोडेर निस्किएकामध्ये दुई जना मिना मरहठ्ठा र एञ्जिला विक पछि जनयुद्धको क्रममा सरकारी फौजबाट मारिए । १० वर्षपछिको परिवर्तन राजनीतिक आन्दोलन र क्रान्तिमा महिलाको उत्साहजनक सहभागिता आफैमा एउटा उपलब्धि हो । महिलाहरुले देखाएको रणकौशल, लगनशीलता, साहस बलिदान पनि एक उपलब्धि हो । महिलाहरुले उनीहरुमाथि लाग्दै आएको अबला र कायरको आरोपलार्ई असत्य सावित गरिदिए र महिलाको छुट्टै पहिचान बनाए । हुन त यो समयको पनि प्रभाव थियो, तर जनयुद्धमा महिलाको सहभागिताले कैयन अन्धविश्वासपूर्ण परम्पराको अन्त्य भयो । महिलाहरुको लवाइ खुवाइ, भेषभूषा, चुार, पोते एवम् अन्य अवैज्ञानिक परम्पराको परिवर्तन भयो । यसले खासगरी ग्रामीण भेगमा तीव्र उथलपुथल ल्याइदियो । उदाहरणका लागि ग्रामिण भेगका महिलाको भेषभूषाकै कुरा गर्दा पनि लुङ्गी, चोलो, फरियाजस्ता अप्ठ्यारा पहिरनहरुको सट्टा कुर्ता सलवार, सर्ट पाइण्ट नै लगाउन थाले जो सजिला र सुरक्षित थिए । साथसाथै उनीहरुको आत्मविश्वासमा पनि बढोत्तरी भयो । गाउँका महिलामा देखिएको आत्मविश्वास, राजनीतिक चेतना र साहस देखेर शहर एवम विदेशबाट गएका संचारकर्मी तथा बुद्धिजीविहरु दंग पर्थे । त्यसैगरी विभिन्न संस्कारहरुमा पनि परिवर्तन हुृँदै गइरहेको थियो । ग्रामीण भेगमा श्रीमान मारिएपछि जिन्दगीभर सेतो वस्त्र लगाएर बस्ने महिलाविरोधी परम्पराको अन्त्य हुँदै थियो । अमेरिकी पत्रकार ली अनेष्टोले २०५६ सालमा नेपालका माओवादी प्रभावित क्षेत्रहरुमा भ्रमण गर्दा देखेका महिलाको स्थितिलाई आफ्नो पुस्तक ‘डिस्प्याचेज फ्रम द पिपल्स वार इन नेपाल’मा यस्ताृे उल्लेख गरेकी छिन – क्रान्तिले महिलाहरुमाथि उत्पीडन गर्ने थुपै्र परम्पराहरुलाई हाँक दिइरहेको छ । उदाहरणका लागि छोराहरुलाई अति महत्व दिने, महिनावारी हुँदा छुन नहुने जस्ता व्यवहार गरिने, विधुवाहरुले बाँक्ी जीवन पुरै शोकमा विताउनु पर्ने परम्परामाथि चुनौती दिँदैछ । मैले लोग्नेहरु जनयुद्धमा मारिएका धेरै महिलाहरुले रातो लुगा, चुार र पोते लगाएको देखेकी छु, जुन वस्तु लगाएर श्रृंगार गर्नु विधुवा महिलाहरुलाई समाजमा प्रतिबन्ध छ । क्रान्तिले कतिपय परम्परागत चाडर्वलाई पनि फेर्न कोशिस गर्दैछ । जनयुद्धको क्रममा महिलाहरुले छोरासरह छोरीले अधिकार पाउने प्रावधानलाई सुनिश्चित गराए । २०६० सालमा तत्कालीन माओवादी सत्ताअन्तर्गत सार्वजनिक कानुनी संग्रह–२०६०ले महिलालाई पुरुषसरह सम्पत्तिमाथि अधिकार सुनिश्चित गराइदियो । यसलाई महिला संगठनले व्यवहारमा लागू गर्न संघर्ष गरे । २०६१ मा माओवादीको स्थानीय सत्ता चलेका ठाउँहरुमा कयौं अभिभावकले आफ्ना छोरीहरुलाई छोरा सरह अंश दिने निर्णय गरे । त्यसको निरन्तरतामा शान्ति सम्झौता हुनुअघि २०६३ कार्तिक २२ गते भएको उच्चस्तरीय राजनीतिक सहमतिमा महिलाहरुले पुरुषसरह पैतृक सम्पत्तिमा अधिकार पाए जसको दुई महिनापछि अन्तरिम संविधानमा ग्यारेण्टी भयो । जनयुद्धका क्रममा जनसेनामा महिला जनसहभागिता भएपछि तत्कालीन शाही सेनाले २०६१ पछि महिलाहरुलाई पनि लड्न फौजका रुपमा भर्ती गर्न थाल्यो । कुनै दुविधाविना भन्न सकिन्छ, यो माओवादी जनयुद्धको नै देन थियो । तर यति लामो र तीव्र उथलपुथलकारी क्रान्तिमा नेतृत्व तहमा महिलाहरुको पहुँच असाध्यै न्यून हुन गयो । जनयुद्ध सुरु गर्नुअघि केन्द्रीय समितिमा एकजना केन्द्रीय सदस्य थिइन र शान्ति सम्झौता हुँदा झण्डै ११ वर्ष पछि माओवादी केन्द्रीय समितिमा एक जना थपिएर केवल दुई जना मात्र महिला भए । जनयुद्धमा महिलाको सहभागिताको अनुपातमा नेतृत्व विकास हुन नसक्नु सम्भवतः जनयुद्धको ठुलो कमजोरी हो । नेपालमा महिलाले बन्दुक छोएमा त्यो बन्दुक पड्किंदैन भन्ने अन्धविश्वास थियो । तर झण्डै ११ वर्ष लामो जनयुद्धको क्रममा महिलाहरुले बन्दुक पड्काए र उक्त अन्धविश्वासलाई च्यातच्युत पारिदिए । निःसन्देह नालापानी युद्धपछि लडाकूका रुपमा महिलाको उल्लेखनीय सहभागिता भएको माओवादी जनयुद्ध नै हो । यसरी महिलाले गरिव देशका नारीहरु राजनीतिक रुपमा सचेत हुन सक्छन् भनेर विश्वलाई प्नि देखाइदिए । उनीहरुले कीर्तिमान खडा गरे र इतिहास रचे । -दिपक सापकोटाद्वारा लिखित ‘उथलपुथलका दशवर्ष’ पुस्तकबाट

अंग्रेजी शब्द ‘भर्जिन’लाई कौमर्यताको अर्थमा बुझ्ने गरिन्छ। तर कहिलेदेखि यौन सम्पर्क नगरेकालाई ‘भर्जिन’ भनिन थालियो भन्ने बारेमा रोचक प्रसंग रहेको छ। ‘भर्जिन’ शब्दको शाब्दिक अर्थ ‘शुद्ध’ हो। अर्थात् शत-पतिशत शुद्ध, बिना कुनै मिसावट, पवन र पवित्र । अंग्रेजी भाषामा ‘भर्जिन’ शब्द पहिलो चोटि सन् १२०० मा सुनिएको हो ।  क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयको ट्रिनिटी कलेजको पाण्डुलिपिमा uirgines शब्द प्रयोग भएको भेटिन्छ । त्यसमा एउटा वाक्य भेटिन्छ ‘martirs and confessors and uirgines maked faier bode inne to women.’ यही urigenes शब्द पछि गएर virgin भएको हो । यसका अतिरिक्त ‘भर्जिन’ शब्दको प्रयोग अधिकतर इसाई धर्मसँग जोडिएको पाइन्छ । चर्चका पादरीहरूको लेखनमा यस शब्दको भरपुर प्रयोग भएको भेटिन्छ । उहिले ‘भर्जिन’ शब्दको सम्बन्ध कुनै केटीको धार्मिक मान्यतासँग जोडिने योग्यताको रूपमा पनि हेर्ने गरिन्थ्यो । अर्थात् कुनै केटी चर्चसँग जोडिएको खण्डमा उसका लागि यो शब्दको प्रयोग हुने गर्दथ्यो । अंग्रेजी भाषाका प्रचलित शब्दकोशहरूमा ‘भर्जिन’ स्शाब्द्का लामा लामा परिभाषाहरू भेटिन्छन् । अक्सफोर्ड डिक्सनरीमा मात्रै ‘भर्जिन’ शब्दका १८ वटा परिभाषा रहेका छन् । ११ हजार ‘भर्जिन’हरूको नरसंहार चौथो-पाँचौं शताब्दीतिरको एउटा घट्ना छ जसलाई भर्जिन शब्दसँग जोडेर हेरिन्छ । ब्रिटेनको दक्षिण-पश्चिम क्षेत्रका एक राजाकी अर्सुला नाम गरेकी छोरी थिइन् । उनी आफ्ना पिताको आग्रहमा एक जना मुर्तिपूजक गभर्नर कोन्यान मेरिओडोकसँग विवाह गर्न राजी भइन् । उनी ११ हजार कुमारीहरूसँग पानी जहाजमा आफ्ना हुनेवाला पतिलाई भेट्न गैरहेकी थिइन् । यात्राको बिचमा समुद्री आँधी आएपछि उनले पहिले रोम गएर पोपलाई भेट्ने निश्चय गरिन् । तर उनको यात्राको बीचमै उनको समूहमाथि हंस नाम गरेका घुमन्ते जतिको आक्रमण भयो र अर्सुला लगायत सबै ११ हजार कुमारीहरू मारिए । पछि अर्सुलालाई सन्त घोषणा गरियो । भर्जिन आइल्यान्ड्स आइल्याण्डस्   क्रिस्टोफर कोलंबसले सन्त अर्सुलाकै सम्मानमा एउटा समुद्री द्वीप समूहको नाम नै भर्जिन आइल्यान्ड्स राखे । एटलान्टिक महासागर र क्यारेबियन सागरबीचको यस द्वीप समूहलाई ब्रिटेनमा ‘भर्जिन आइल्याण्ड’ भनिन्छ भने अमेरिकामा ‘भर्जिन आइल्यान्ड्स अफ् युनाइटेड स्टेट्स भन्ने गरिन्छ ।  

काठमाडौं । विश्वभरका महिलामा जव कपडाको कुरा हुन्छ निसन्देह त्यहाँ सबैभन्दा पहिला ब्राको बारेमा चर्चा हुने गर्छ । महिला पिच्छे रोजाइ फरक हुनु नौलो कुरा भएन । तर अधिकांश महिलाले ब्रा किन्दा सधै एकै किसिमकाे गलती गर्ने गर्छन । यसै सन्दर्भमा हामी ब्रासँग जोडिएका केही गल्तीबार यहाँ जानकारी गराउदै छौं । जानुहोस् कत्तै तपाई पनि त्यस्तै गल्ती त गर्दै हुनुहुन्न्ः कमसल ब्रा खरिद यदि अनलाइन सेलमार्फत ब्रा किन्दै हुनुहुन्छ भने तपाई पक्का कमसल ब्रामा पैसा फाल्दै हुनहुन्छ । तर एउटा राम्रो र कमसल ब्रामा आकाश जमीनको फरक हुन्छ । कमसल ब्राका तुलनामा राम्रा ब्राले तपाईलाई सहज र आरामदायी महशुश हुन्छ र नियमित धुँदा पनि त्यसको गुणस्तरमा गिरावट आउदैन । तर कमसल ब्रा २/४ पटक धोएपछि आफ्नो रुपै बदलिन्छ । गलत साइजको ब्रा महिलाहरु यो एउटा गलती अक्सर गर्ने गर्छन । यदि तपाईले किनेर ब्राको साइज फिटिङ गराउनु भएको छैन भने तपाईले पक्कै गलत साइजको ब्रा लगाइरहनु भएको छ । तौल बढ्ने, तौल घटने, गर्भवती हुन वा हार्मोनहरुमा परिवर्तनका कारण महिलाहरुको शरीरमा परिवर्तन आइरहेको हुन्छ । जसका कारणले समय–समयमा ब्राको फिटिंङमा पनि परिवर्तन भई रहेको हुन्छ । त्यसैले केही समयको अन्तरमा ब्रा को फिटिंङ चेक गर्नु पर्छ । दुइ दिन एउटै ब्रा लगाउनु एउटै ब्रा दुई दिनसम्म वा सो भन्दा धेरै दिन लगायो भने ब्रा धेरै दिनसम्म चल्छ भने महिलाहरुको सोचाइ हुन्छ । तर यो सोचाई पूरै गलत छ । र कुनै सत्यता छैन । तपाईको ब्रामा पहिलेकै आकार (सेप) मा आउन पनि समय चाहिन्छ । एक दिन भन्दा बढी लगाएमा तपाईको ब्राको इलाष्टिक नै लुज हुन्छ । यसको साथै एउटै अण्डरगार्मेन्ट (भित्री कपडा) एक दिनभन्दा धेरै लगाउनु अनहाइजीनिक मानिन्छ । ब्रालाई वशिङ मसिनमा धुनु यदि तपाई आफ्नो ब्रालाई वासिङ मेसिनमा धुनुहुन्छ भने त्यो बानीलाई आजै सुध्रानुस् । किनकी ब्रा एकदमै कमजोर फैब्रिकले बनेको हुन्छ । वासिङ मेसिनमा धुनाले ब्राको कपडा विग्रिन सक्ने सम्भावना धेरै हुन्छ । त्यसै त ब्रा हातले धुनु राम्रा मानिन्छ । तर आजभोलि धेरै मानिसले सजिलोका लागि कपडा धुन वासिङ मेसिनको प्रयोग गर्छन । सम्भव भएसम्म ब्रा हातैले धोनुस् भएन भने लान्जरी ब्यागमा राखेर वासिङ मेसिनमा धुदा राम्रो । ब्राण्ड अनुसार फरक साइज यदि तपाई अलग–अलग ब्राण्डमा पनि एउटै साइजको ब्रा किन्नु हुन्छ भने त्यो गलत गरिरहनु भएको छ । ब्राको बैड र कप साइज ब्राण्ड अनुसार फरक–फरक हुने गर्छन् । तर जे भएपनि कुनै पनि ब्राण्डको ब्रा किन्दा लगाएर मात्रै किन्नुस् । ब्राको पनि एक्सपायर डेट यदि तपाई आफूलाई मन परेकोे ब्रा लामो समयदेखि लगाइरहनु भएको छ भने अब त्यो परिवर्तन गर्ने समय आयो । तपाई अचम्भित हुनु हुला एउटा ब्राका आयु ६ देखि ९ महिनासम्म मात्रै हुन्छ भन्ने सुन्दा । यदि तपाईले एउटा ब्रा त्यो भन्दा लामो समयसम्म लगाउनु भयो भने त्यसको हुक झर्न थाल्दछ र स्तनले पनि बाहिर हेर्न थाल्दछन् । यस्ता संकेत देखिन थालेपछि तपाईले बुझ्नुपर्छकी पूरानो ब्रा फ्याकेर नयाँ किन्ने बेला भयो भनेर । राम्रोसँग राख्नुस् जसरी तपाई आफ्ना कपडालाई जतन गरेर दराजमा राख्नुहुन्छ त्यसरी नै ब्रालाई पनि राम्रोसँग राखुनु होस् । किनकी हरेक ब्राको आफ्नो युनिक सेप हुन्छ यदि तपाईले सोही अनुसार राख्नु भएन भने त्यसको आकार (सेप) विग्रिन्छ ।

काठमाडौं । नेकपा एमालेका नेता भरतमोहन अधिकारी र उनकी धर्म पत्नी सविता अधिकारी, एमाले उपाध्यक्ष युवराज ज्ञवाली, परराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवाली र उनकी धर्मपत्नी तथा नेपाली कांग्रेसका नेता जगतजङ थापा र उनकी धर्मपत्नी सरस्वती थापालार्इ भद्रकुमारी घले र सत्यदेवी खड्का आदर्श दम्पति सम्मानित गरिएको छ । एमालेका उपाध्यक्ष तथा पूर्व उपप्रधानमन्त्री वामदेव गौतमले सम्मान प्रदान गर्नुभएको छ । कार्यक्रममा इन्सेकका अध्यक्ष सुबोधराज प्याकुरेल, शान्ता मानवी, निर्मल भट्टराईलगायतको उपस्थिति रहेको थियो ।

झापा । विदेशमा आफैंले कमाएर पठाएको सम्पत्तिले घर त बन्यो तर फर्किएर आउँदा त्यही घरबाट आफू स्वयं निकालिए । आफ्नै घरबाट निकालिँदा ती पुरुष झस्किए । कारण थियो – उनलाई थाहै नदिई श्रीमतीले ‘डिभोर्स’ गरिसकेकी रहिछिन् । घटना हो झापाको बिर्तामोड नगरपालिका वडा नं ५ को । चर्को घाम–गर्मी, भोक–तिर्खा सबै सहेर बाध्यतावश परिवारबाट पर सात समुन्द्रपारि ती पुरुषले बिताएका १९ वर्ष बेकार मात्र भएन जवानी ढल्कियो, रोगले सतायो, जीविकोपार्जनको आधार सारा सम्पत्ति गुम्यो । त्यही पीडाले अन्ततः उनको मृत्यु नै भयो । उन्नाइस वर्ष अघि रोजगारीको सिलसिलामा उनी मलेसिया गएका थिए । केही वर्ष मलेसियामा बिताएर घर फर्किएका उनी थप धन कमाउन र परिवारलाई सुखसयलसँग पाल्न भन्दै पुनः इराक पुगे । पछि अफगानिस्तानमा रोजगारीमै रहेका बेला बिरामी परेपछि उनी घर फर्किएका थिए । तर, श्रीमतीले उनलाई आठ वर्ष अघि नै ‘डिभोर्स’ दिएकी रहिछिन् । भएको चल अचल सम्पत्ति श्रीमतीकै नाममा थियो । श्रीमान्सँग ‘डिभोर्स’ गरे पनि उनले श्रीमान्लाई त्यो कुरा सुनाइनन् । श्रीमान्ले विदेशबाट पठाएको सबै सम्पत्ति हात पारेपछि बिरामी अवस्थामा फर्किएका ती पुरुषलाई उनले गलहत्याउँदै घरबाट निकालिन् । त्यो बेला मात्र उनले थाहा पाए श्रीमतीले थाहै नदिई ‘डिभोर्स’ गरेकी रहिछिन् । उनका एक छोरी छन् । उनी आमासँगै बस्दै आएकी छिन् । श्रीमतीले गलहत्याएर घरबाट निकालेपछि न्यायको खोजीमा केही दिन अघि उनी बिर्तामोड नगरपालिका आएको नगरपालिकाका उपप्रमुख पवित्रा महतरा प्रसाईले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो – श्रीमतीका कारण आफू पीडित बनेको भन्दै नगरपालिकाको न्यायिक समितिमा निवेदन दिएपछि हामीले सबै कुरा बुझ्यौं । वास्तबमै उनी पीडित रहेछन् । न्यायिक समिति संयोजकसमेत रहनुभएकी प्रसाईंले भन्नुभयो – “यो विषयमा छलफलका लागि प्रक्रिया अघि बढाउनु पूर्व ती पुरुष बिरामी भएकाले उपचारका लागि पठाइएको थियो । उनको त्यही क्रममा मृत्यु भयो ।” बिर्तामोड नगरपालिका–९ निवासी रिजाल थरका अर्का एक व्यक्तिको पीडा पनि उस्तै छ । वैदेशिक रोजगारीका सिलसिलामा साउदी अरबमा रहेका बेला श्रीमान्लाई थाहै नदिई श्रीमती अर्कैसँग गएपछि उनको पनि घर भाँडियो । भएको अचल सम्पत्ति पनि श्रीमतीको नाममा रहेछ । बिर्तामोड नगरपालिकाका उपप्रमुख प्रसाईंले भन्नुभयो – “श्रीमान्ले पठाएको सबै पैसा लिएर उनी सशस्त्र प्रहरीका एक व्यक्तिसँग गएकी रहिछिन् । उजुरी परेपछि उनलाई पक्राउ गरेर आधा सम्पत्ति ती पुरुषलाई दिलायौं ।” “खोटाङमा कार्यरत सशस्त्र प्रहरीलाई समेत इलाका प्रहरी कार्यालय बिर्तामोडको सहयोगमा पक्राउ गरी छलफलबाटै यो समस्याको समाधान गरेका छौं” – उपप्रमुख प्रसाईंले भन्नुभयो – “मैले भनेका दुईवटा केस प्रतिनिधि घटना मात्रै हुन् । यस्ता उजुरी धमाधम न्यायिक समितिमा आउन थालेका छन् ।” बिर्तामोडमा मात्र होइन यस्ता उजुरी दमक नगरपालिकामा पनि अधिक मात्रामा परेका छन् । दमक नगरपालिकाकी उपप्रमुख गीता अधिकारीका अनुसार पुरुष हिंसाका उजुरी झण्डै दुई दर्जनको हाराहारीमा न्यायिक समितिमा परेका छन् । अधिकांश उजुरी विदेश जाने पुरुषका छन् । कतिपयले मौखिक सल्लाह लिएर विवाद समाधान गरेका छन् भने कतिपयले न्यायिक समितिमै उजुरी दर्ता गराएका छन् । उपप्रमुख अधिकारीले भन्नुभयो – वैदेशिक रोजगारीले समाजमा एकातर्फ राम्रो गरेको छ भने अर्कातर्फ घर परिवार बिगारेको पनि छ । दमक नगरपालिकामा श्रीमतीको नाममा जग्गा भएकाहरु धेरै अर्कैसँग हिँडेका उजुरी परेका छन् । “वैदेशिक रोजगारीमा रहेका पुरुष घर फर्किंदा श्रीमती बेपत्ता बनेका र धन सम्पत्ति समेत लिएर हिँडेका उजुरी पर्न थालेसँगै दमकमा पुरुष पनि हिंसामा परेको हामीले पाएका छौं” – उपप्रमुख अधिकारीले भन्नुभयो । श्रीमती विदेश गएपछि नफर्किने र उतै अर्कैसँग विवाह गरेर घरजम गरेका र श्रीमान् श्रीमतीको संयुक्त नाममा रहेको अचल सम्पत्ति रोकिएकाले फुकुवा गरी पाउँ भनेर नगरपालिकामा केही उजुरी परेको बताइएको छ । दमक नगरपालिकामा अधिकाँश उजुरी अंश, साँध सिमाना, छोराछोरीले बुबाआमाको हेरचाह नगरेको र पुरुष हिंसाका उजुरी पनि धमाधम परिरहेको न्यायिक समिति संयोजक समेत रहनुभएका अधिकारीले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो – “पुरुष पनि हिंसामा परेर न्याय माग्दै आएकामा दुई जनाको सम्बन्ध विच्छेदको सिफारिश नै गरिसकेका छौं ।” साँध सिमानाका बढी उजुरी स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ मा व्यवस्था भए अनुसार स्थानीय तहले स्थानीयस्तरमा न्यायिक समितिमार्फत विवाद समाधानका वैकल्पिक उपाय अवलम्बन गर्न शुरु गरेसँगै स्थानीय तहमा उजुरीको चाङ लाग्न थालेको छ । अधिकाँश उजुरी साँध सिमाना र श्रीमान् श्रीमतीका विवादका पर्ने गरेको मेचीनगर नगरपालिकाका उपप्रमुख मीना पोखरेल उप्रेतीले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो –“मेचीनगरमा ९० वटाभन्दा बढी न्यायिक समितिमा उजुरी परेका छन् । त्यसमा अधिकाँश साँध सिमानाका छन् । त्यसपछि श्रीमान् श्रीमतीका विवादका उजुरी छन् ।” उपप्रमुख उप्रेतीले भन्नुभयो – “हामीले परेका उजुरीमध्ये ५५ वटामा मेलमिलाप गराइसकेका छौं । ते¥ह वर्षसम्म नमिलेको मुद्दा पनि हामीले मिलायांै । मुद्दा नमिलेर अदालतसम्म जानु पर्ने अवस्था आएको छैन ।” मेचीनगरमा मात्रै होइन दमक नगरपालिकामा पनि अंश, साँध सिमाना मिचिएका उजुरी नै बढी परेका छन् । यता, बिर्तामोड नगरपालिकामा पनि जग्गा साँध सिमाना सँगसगै महिला हिंसाका उजुरी बढी पर्ने गरेका छन् । कस्ता उजुरी हेर्छ स्थानीय तहले न्याय सम्पादनका लागि नेपालको संविधानको धारा १२७ मा सर्वोच्च अदालत, उच्च अदालत र जिल्ला अदालत गरी तीन तहको अदालतको व्यवस्था भए पनि संविधान, अन्य कानून र न्याय मान्य सिद्धान्त बमोजिम नेपालको न्याय सम्बन्धी अधिकार प्रयोगका लागि कानून बमोजिम मुद्दा हेर्न स्थानीयस्तरमा न्यायिक निकाय वा विवाद समाधानका वैकल्पिक उपाय अवलम्बन गर्न अन्य निकाय गठन गर्न सकिने व्यवस्था छ । सोही अनुसार नेपालको परिवर्तित व्यवस्थामा नगरपालिकामा उप प्रमुखको संयोजकत्वमा तथा गाउँपालिकामा उपाध्यक्षको संयोजकत्वमा तीन सदस्यीय न्यायिक समिति रहने व्यवस्था छ । हालै प्रमाणीकरण भएको स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ मा पनि सर्वमान्यतामा प्रतिकूल असर नपर्ने गरी गाउँसभा, नगरसभा, मेलमिलाप र मध्यस्थताको व्यवस्थापन गर्नुपर्ने नीतिगत व्यवस्था छ । स्थानीय तहमा रहेका न्यायिक समितिलाई आलीधुर, बाँध पैनी, कुलो वा पानीघाटको बाँडफाँड तथा उपयोग, अर्काको बाली नोक्सानी गरेको, चरन, घाँस, दाउरा, ज्याला मजदुरी नदिएको, घरपालुवा पशुपन्छी हराएको वा पाएको, जेष्ठ नागरिकको पालनपोषण तथा हेरचाह नगरेको, नाबालक छोराछोरी, पतिपत्नीलाई इज्जत आमद अनुसार खान लाउन वा शिक्षा–दीक्षा नदिएको, वार्षिक २५ लाख रुपैयाँसम्मको बिगो भएको घर वहाल र घर बहाल सुविधा सम्बन्धी विवादको निरुपण गर्ने अधिकार छ । त्यसैगरी, अन्य व्यक्तिको घरजग्गा, सम्पत्तिलाई असर पर्ने गरी रुख बिरुवा लगाएको, आफ्नो घर वा बलेँसीबाट अर्काको घरजग्गा वा सार्वजनिक बाटोमा पानी झारेको, सँधियारको जग्गातर्फ झ्याल राखी घर बनाउँदा कानून बमोजिम छाड्नुपर्ने जग्गा नछोडेको, कसैको स्वामित्वमा भए पनि परापूर्व कालदेखि सार्वजनिक रुपमा प्रयोग हुँदै आएको बाटो, बस्तुभाउ निकाल्ने निकास, बस्तुभाउ चराउने चौर, कुलो, नहर, पोखरी, पाटी पौवा, अन्त्येष्टि स्थल वा अन्य कुनै सार्वजनिक स्थलको उपयोग गर्न नदिएको वा बाधा पु¥याएको र संघीय वा प्रदेश कानूनले स्थानीय तहबाट निरुपण हुने भनी तोकेका विवादहरु स्थानीय तहमा गठित न्यायिक समितिले निरुपण गर्न सक्नेछन् । यस बाहेक सरकारी, सार्वजनिक वा सामुदायिक बाहेक एका हकको जग्गा अर्काले च्यापी मिची वा घुसाई खाएको, सरकारी, सार्वजनिक वा सामुदायिक बाहेक आफ्नो हक नपुग्ने अरुको जग्गामा घर वा कुनै संरचना बनाएको, पतिपत्नीबीचको सम्बन्ध बिच्छेद, अंगभंग बाहेकको बढीमा एक वर्षसम्म कैद हुनसक्ने कुटपिट, गाली बेइज्जतीसम्बन्धी परेका उजुरीको छानविन गरी विवाद मिलाउने अधिकार स्थानीय तहलाई भएको बाह्रदशी गाउँपालिका उपाध्यक्ष रत्नाकुमार राजवशीले बताउनुभयो । त्यस्तै, लुटपिट, पशुपन्छी छाडा छोडेको वा पशुपन्छी राख्दा वा पाल्दा लापरवाही गरी अरुलाई असर पारेको, अरुको आवासमा अनधिकृत प्रवेश गरेको, अर्काको हकभोगमा रहेको जग्गा आवाद वा भोगचलन गरेको, ध्वनि प्रदूषण गरी वा फोहर मैला फाली छिमेकीलाई असर पु¥याएको लगायतका विवादमा न्यायिक समितिले मेलमिलापको माध्यमबाट विवाद निरुपण गर्न सक्ने कानूनी व्यवस्था छ ।

१७ वर्षको उमेरदेखि नै म पलभरका लागि पनि एक्लो रहेकी छैन। मलाई कसरी फेला पार्ने भन्ने पुरुषहरु जान्दछन्। म पनि उनीहरुबाट मोहित भइरहन्छु। यस्तो लाग्छ, म तन्किएर सदाका लागि अस्तित्वमा छु । म गलैँचामा बच्चजसरी बसेकी छु। मेरो पिठ्युँ भित्ताको हिटरबाट केही इन्च मात्रै टाढा छ । म आफ्ना पुराना तस्वीर नियालिरहेकी छु। म ती अनुहारहरुलाई यसरी उठाउँछु, मानौँ ती पानीका थोपा हुन् र औँलाको चेपबाट खस्न चाहन्छन्। यो तस्वीरमा म १८ वर्षकी छु। बैंककको घामको किरण, त्यहाँको अनौठो आर्द्रता र गर्मीले मेरो त्वचा तताएको छ। एक प्रतिष्ठित स्पर्धाका लागि एक साथीले मेरो तस्विर कैद गरिरहेकी छु । म उसका लागि सुन्दर बन्न चाहन्छु। उसलाई जित्न सहयोग गर्न चाहन्छु। म आशा गर्छु, मैले बोक्ने कथालाई मेरो अनुहारले धोका नदेओस्। हरेक तस्विरमा देखिने म अर्कै व्यक्तिको उत्पादन हुँ। तिनको आवश्यकता, विचार, उद्देश्य र चाहनाको परिणाम हुँ। साँझको प्रस्तुतिका बेला लगाउने झुम्का खोज्दै जाँदा पुरानो काठको गहना राख्ने बाकसभित्र मैले तस्विरको खात भेट्टाएँ। तस्विरमा देखिने केटी र ती भित्र लुकेका कथाबीचको अन्तरले मलाई घुँडा टेक्न बाध्य गरायो । त्यसपछि म पुनः न्यानो महसुस गर्न भित्तामा टाँसिएँ। यो तस्वीरमा म १८ वर्षकी छु। बैंककको घामको किरण, त्यहाँको अनौठो आर्द्रता र गर्मीले मेरो त्वचा तताएको छ। एक प्रतिष्ठित स्पर्धाका लागि एक साथीले मेरो तस्विर कैद गरिरहेकी छु । म उसका लागि सुन्दर बन्न चाहन्छु। उसलाई जित्न सहयोग गर्न चाहन्छु। म आशा गर्छु, मैले बोक्ने कथालाई मेरो अनुहारले धोका नदेओस्। केही महिनाअघि मात्र यो कुरा सुरु भएको थियो। मेरो हाइस्कुलको मनोविज्ञान पढाउने शिक्षक मलाई चिठी पठाइरहन्छ । ऊ सबै चिठी रातो मसीले ठूलो अक्षरमा लेख्छ। उसलाई मेरो कक्षा तालिका थाहा छ, त्यसैले कक्षा कोठामै मलाई फोन गर्छ। ‘सबै कुरा म रेकर्ड गरिरहेको छु,’ ऊ भन्छ। ऊ यो सब सेक्स, शक्ति र शिकारका लागि गरिरहेको छ। केटीहरुको आवाज धातुको सानो बाक्सामा रेकर्ड गर्नु थुप्रै लोग्नेमान्छेहरुको समय बिताउने मेलो हो । १८ वर्षसम्ममा यो कुरा बुझ्न मलाई जीन्दगीले पर्याप्त अनुभव दिइसकेको छ। ‘तिमी त साह्रै दुष्ट छ्यौ,’ ऊ मलाई लेख्छ वा फोनमा भन्छ। तावामा तेल खारिएझैँ उसको स्वर सुसाउँछ। ‘तिमीले यसको दण्ड पाउनैपर्छ। म तिम्रा कुरा अरुलेभन्दा राम्ररी थाहा पाउँछु। तिमी त आफूलाई सर्वसुन्दरी ठान्छ्यौ। तिम्रो मुस्कान। तिम्रो शरीर। पढाइमा पनि राम्रो अंक। तिमीले मलाई पनि त खुसी तुल्याउनुपर्‍यो !’ उसको चिठी, फोन, सताउने कार्य र धम्कीबारे म स्कुलको प्रधानाध्यापकलाई जानकारी गराउँछु। कार्यालय कोठामा विद्यार्थीलाई राखिएको कुर्सीमा म बसेकी छु। प्लास्टिकको कुर्सीले मेरो मेरुदण्ड झन्झनाउँछ। बच्चाको झैँ मेरो गोडा कुर्सीमा झुण्डिन्छ। म सोच्छु, सायद प्रधानाध्यापक सबै केटीहरुको खुट्टा त्यसैगरी झुण्डियोस् भनेर अग्लो कुर्सी राख्ने गर्छ। के ऊ आफ्नो अधिकारलाई अतिरञ्जित गर्न, हामीलाई भयभीत तुल्याउन, आज्ञाकारिता प्राप्त गर्न त्यसो गर्छर ? ऊ यो सब सेक्स, शक्ति र शिकारका लागि गरिरहेको छ। केटीहरुको आवाज धातुको सानो बाक्सामा रेकर्ड गर्नु थुप्रै लोग्नेमान्छेहरुको समय बिताउने मेलो हो । १८ वर्षसम्ममा यो कुरा बुझ्न मलाई जीन्दगीले पर्याप्त अनुभव दिइसकेको छ। म सकेसम्म राम्ररी उसलाई कुरा बुझाउन खोज्छु। ऊ सुनिरहन्छ। म आफ्नो आवाज दृढ र आवेशबिहीन राख्छु। नाटक लेखकले झैँ म उसलाई ती दृश्यहरु वर्णन गर्छु। मैले भावुकता प्रदर्शन गरेँ भने त्यसलाई मैले बोलेको सत्यमाथि नै आक्रमण गर्न प्रयोग गरिनेछ। मलाई यो कुरा थाहा छ, किनभने यौनिक खतरासँग यो मेरो पहिलो जम्काभेट होइन। पहिलो पटक त एघार वर्षकी हुँदै मैले यस्तो भोगिसकेकी थिएँ। ऊ मेरो भान्दाइ थियो र मभन्दा २० वर्ष जेठो थियो। ‘लोग्नेमान्छेको जात त्यस्तै हो,’ मेरो गुनासोको उत्तरमा भनियो र आफूलाई बचाउने जिम्मा मैमाथि छोडियो। ‘धन्यवाद,’ प्रधानाध्यापकले भन्यो। ‘यो कुरा म ठीक गर्छु। कसैलाई नभनेकोमा धन्यवाद।’ मैले उसलाई चुप बस्छु भनेको याद छैन। ‘तिमी कक्षामा फर्किऊ।’ प्रधानाध्यापक योभन्दा अझ महत्वपूर्ण अरु कामतिर लाग्छ। म र मेरो गुनासोलाई पुनः उही स्थानमा थन्क्याइन्छ। जहाँ ऊ मानिसको व्यवहारको सूक्ष्म भेदबारे बखान गर्दै मेरो लागि मात्र आरक्षित दुर्भावनायुक्त मुस्कान छरिरहन्छ। स्कुलमा मेरा बाँकी वर्षहरु ऊ यसैगरी मलाई जिस्क्याउँदै अँध्यारो इनारबाट पानी निकालेझैँ अरु विद्यार्थीहबाट हाँसो बटुल्दै बिताउनेछ। एक केटीमा पलाएको आशक्तिका कारण मैले यो कुरा बढाइचढाइ गरेको आरोप लगाउनेछ। ‘तिमी मुस्कुराइरहनु पर्दैन,’ मेरो फोटोग्राफर साथी भन्छे। त्यो क्षण ऊ मलाई अत्यन्त प्रिय लाग्छे, त्यसैले म झण्डै रोएँ। रीमा जमान २३ वर्षको हुँदा खातबाट म अर्को तस्वीर उठाउँछु। यसमा म २३ वर्षकी छु। समयले मेरो अनुहार दुब्ल्याएको छ। जवानीलाई शृंगारले विस्थापित गरेको छ। अहिले म अभिनेत्री हुँ र न्युयोर्कमा छु। फोटो सुटका क्रममा लिइएका हजारौँ तस्वीरमध्ये मेरो एजेन्ट यसलाई चाहिँ मन पराउँछन्। ‘तिमी यसमा शान्त र दृढ देखिन्छौ,’ उनीहरु मलाई भन्छन्। मेरोबारे यस्तो सोच्ने उनीहरु कति असल त ! म बलात्कृत भएको रातमा पनि यो गीतले मेरो पिछा छोड्दैन। डरले शरीर भरिएपछि मेरो दिमाग शरीरबाट अलग भएर कोठाको एउटा कुनामा अलग्ग बस्न पुग्छ। त्यही कुनामा मेरो दिमाग सानो बच्चाझैँ छातीमा घुँडा टाँसेर डल्लो पर्छ, सबै दृश्य नियाल्दै, ताज्जुब मान्दै। शरीरबाट बाढीझैँ निस्किरहेको पीडाबाट ध्यान हटाउन अन्य सोचसँग आफूलाई व्यस्त बनाउँदै। एक अभिनेत्रीको अस्तित्व अनौठो हुन्छ। हामीलाई सुन्दर ढंगले बोल्न तालिम दिइएको हुन्छ। तर हामीले अरुले दिएका शब्द मात्रै बोल्नुपर्छ। यसैको माध्यमबाट हाम्रो जाँच लिइन्छ। हामी निर्देशित हुन्छौँ। कुँदिन्छौँ। चम्किलो हुन्जेल टल्काइन्छौँ। उनीहरुले इच्छाएअनुसार नचम्किए, नबोले वा व्यवहार नगरे हामीलाई तुरुन्दै विदा दिइन्छ। ‘हामी अलग बाटो जाँदैछौँ ।’ ‘हामीले खोजी गरिरहेको मान्छे तिमी होइनौ।’ ‘यो भूमिका तिमीलाई सुहाएन ।’ हरेक दिउँसो र राती यी शब्द मेरो दिमागमा सर्पझैँ फण फुलाउँछन्, अभिन्न मित्रझैँ मेरो साथमा रहिरहन्छ। यो एक उपहासपूर्ण धुन हो, जसलाई हरेक महिला राम्ररी जान्दछन्। म बलात्कृत भएको रातमा पनि यो गीतले मेरो पिछा छोड्दैन। डरले शरीर भरिएपछि मेरो दिमाग शरीरबाट अलग भएर कोठाको एउटा कुनामा अलग्ग बस्न पुग्छ। त्यही कुनामा मेरो दिमाग सानो बच्चाझैँ छातीमा घुँडा टाँसेर डल्लो पर्छ, सबै दृश्य नियाल्दै, ताज्जुब मान्दै। शरीरबाट बाढीझैँ निस्किरहेको पीडाबाट ध्यान हटाउन अन्य सोचसँग आफूलाई व्यस्त बनाउँदै। ‘अब म को बन्नेछुरु कस्तो भूमिका चाहिँ मलाई सुहाउलारु के यो रात सदाका लागि मेरो छालामा टाँस्सिइरहलारु के बलात्कार सुगन्धजस्तै हुन्छरु मेरो नजिक आउने जोसुकैले यो कुरा सुँघेर थाहा पाउछरु के मेरो नाम अब ‘महिला’ बाट ‘पीडित’ मा बदलिइसक्योरु भाग्यवश मेरो बलात्कारी समय, पीडा र मप्रति मितव्ययी हुन्छ। ऊ निस्किन्छ र अर्को दिन सुरु हुन्छ। म आफ्नो दिमागलाई चुप लगाएर, सुन्दर भएको अभिनय गर्दै रेष्टुरेन्टमा आफ्नो पालोको काम गर्छु। दिउँसो म मोडलिङका लागि दौडिन्छु। त्यसपछि युवा अभिनेत्रीहरुका लागि त्यसवर्षको सबैभन्दा प्रतिष्ठित शो ‘गसिप गर्ल’ मा अडिसन दिन पुग्छु। अडिसनका लागि म स्क्रिप्टका निरस वाक्य बोल्छु। ती शब्द खाली कागजजस्तै मसीविहीन, नरम लाग्छन्। ‘त्यो दृश्य फेरि गर, अनि हाम्रोलागि अलिकति खितखिताइदिन्छौ किरु’ कास्टिङ डाइरेक्टर सुझाउँछ। निर्माताहरु उत्साहित भएर मुन्टो हल्लाउँछन्। ‘तिमीले यसमा आफूलाई अलि कम गर्न आवश्यक छ,’ कास्टिङ डाइरेक्टर हातले इसारा गर्दै बताउँछ। ‘त्यो चरित्र अरु सबैभन्दा तीक्ष्ण छैन भनौँ न।’ उनीहरु सबै हाँस्छन्। ‘मात्र हाँस्ने प्रयास गर।’ निर्देशनअनुसार म प्रस्तुति दिन्छु। खितखिताउँछु, आफूलाई घटाउँछु। समयका लागि धन्यवाद। अर्कोको पालो। अर्को तस्वीर, आफ्नो मोडलिङ कार्डका लागि मैले छानेका पाँचमध्ये एक तस्वीर, २५ वर्ष हुँदाको। अभिनेत्रीको तस्वीरभन्दा अलग। मोडलिङ कार्डमा दुवैतर्फ तस्वीर हुन्छ। चार ओटा एकापट्टि र अर्कोतिर कार्डभरीको एउटा। यो उद्योगको चलनअनुसार नै यिनमा मैले फरफरक मात्रामा वस्त्र खोलेकी छु। ‘मलाई यो चाहिँ मनपर्‍यो,’ उसको विचार सोध्दा मैले डेटिङ गरिरहेको मान्छेले भन्यो। ‘यो मेरो सबैभन्दा मनपर्ने तस्वीर हो। यसमा तिमी कुनै सन्देश दिइरहेकी झैँ देखिन्छौ।’ ‘कस्तो सन्देशरु’ म सोध्छु। मैले सुनेकै कथा उसले पनि सुनेको छ कि भनेर जिज्ञासु हुँदै। ‘यता आऊ, म तिमीलाई चाहन्छु भनेजस्तै।’ ऊ मुस्कुराउँछ। ‘तिमीलाई ‘कम हिदर’ ९कामुक निमन्त्रणा० को कुरा पूरै थाहा छ।’ ऊ हाँस्छ र मलाई अझ नजिक तान्छ। म पनि ऊ सँगसँगै हाँस्छु, उसको चुम्बनको जवाफ दिन्छु र उसको ओच्छ्यानमा पल्टिन्छु। पछि ऊ नुहाउँदै गर्दा उसले छानेको तस्वीर म फेरि हेर्छु। यो र अरु सबै तस्वीरमा म आफैँ चाहिँ कति कम बाँकी रहेकी छु भनेर म चकित पर्छु। ओहो, म कति चम्किलो र आदर्श देखिन्छु। यी तस्वीरमा पन्ध्र वर्षको उमेरदेखि मैले लड्दै आएको एनोरेक्सिया ९खानपिनसम्बन्धी एक मनोवैज्ञानिक विकार, जसले अरुचि गराउँछ० ले मज्जासँग आफ्नो धर्म पूरा गरेको छ। लोग्नेमान्छे शारीरिक रुपमा उपस्थित नभए पनि पुरुष दृष्टि, पुरुष बनोट र पुरुष चाहना हरेक तस्वीरमा झल्किन्छ। ती तस्वीरमा मेरो यथार्थ, मेरो असलीपना र चोट भने अदृश्य बनेको हुन्छ। १७ वर्षको उमेरदेखि नै म पलभरका लागि पनि एक्लो रहेकी छैन। मलाई कसरी फेला पार्ने भन्ने पुरुषहरु जान्दछन्। म पनि उनीहरुबाट मोहित भइरहन्छु। यस्तो लाग्छ, म तन्किएर सदाका लागि अस्तित्वमा छु। कसैको छोरी, कसैको आखेट, कसैको प्रेमिका, कसैको लोरी, कसैको जोत्ने जमिन। जतिजति म आफूलाई गुमाउँछु, उति नै बढी पुरुषलाई म आकर्षित गर्छु। म कतिसम्म भन्न सक्छु भने कसैसँग प्रेममा पर्दा आफ्नो आवाज गुमाउँदाजस्तै महसुस हुन्छ। नुहाइसकेर ऊ बेडरुमभित्र पस्नुअघि बाथरुमको ऐनाअघि आफ्नो पाखुरा तन्काउन रोकिन्छ। ‘रमाइलो भो,’ ऊ मलाई त्यहाँबाट हिँड्ने बेला भयो भन्ने जानकारी दिँदै भन्छ। म हतारहतार कपडा लगाउँछु, ऊ मलाई ढोकासम्म छोड्न आउँछ। ‘म तिमीलाई चाँडै भेट्छु।’ ऊ मलाई मुखमा अन्तिम चुम्बन दिन्छ र पुठ्ठामा अन्तिम पटक थप्थपाउँछ। म एलेवेटरतिर जाँदैगर्दा फेरि उसले बोलाएको सुन्छु। ‘झन्डै बिर्सेको१’ ऊ मेरो मोडलिङ कार्ड देखाउँछ। ‘ओहो, धन्यवाद।’ म कार्ड लिन्छु र एलेवेटर पर्खिन्छु। उसले आफूलाई सबैभन्दा मनपरेको भनेको फोटो निहुरेर हेर्दै गर्दा म उसले भनेका शब्द सम्झिन्छु। यौनसम्पर्क लगत्तै कुकुरले घाँस उम्रेको जमिनको टुक्रालाई आफ्नो दाबी गरेझैँ उसले घोषणा गरेको थियो, ‘तिमी मेरी हौ।’ मैले मुन्टो हल्लाउँदै सहमति जनाएकी थिएँ, ‘म तिम्रै हुँ।’ एलेवेटर आइपुग्छ। म बाटो लाग्छु। यसमा म २७ वर्षकी छु। मेरो एनोरेक्सिया सबैभन्दा खराब अवस्थामा छ। यसले मेरो जीवनका उथलपुथलको अवस्था राम्ररी देखाउँछ। अभिनय र मोडलिङका अलावा म लेखन र संगीत निर्माणमा पनि लागेकी छु। यो तस्वीर एक म्युजिक भिडियो सुटिङका बेला लिइएको हो। अरु सबै तस्वीरमा म मुस्कुराइरहेकी छु, हाँसेको वा मनमोहिनी बनेको ढोङ गरिरहेकी छु। तर यो चाहिँ अभ्यास र प्रस्तुतिबीचको क्षणमा लिइएको हो। यसमा सायद तिमी मायालु युवती देख्छौ। म भने एक ुएक्सपोजु आइमाईलाई देख्छु, जो आफ्नो लोग्नेको छायाँमा डुब्दै गइरहेकी छे। हाम्रो प्रेम पाशविक थियो। वासनाबाट तीव्र गतिमा सल्किएको हाम्रो प्रेमको अवतरण पनि उत्तिकै तीव्र गतिमा भयो। उसले आफूलाई सबैभन्दा मनपरेको भनेको फोटो निहुरेर हेर्दै गर्दा म उसले भनेका शब्द सम्झिन्छु। यौनसम्पर्क लगत्तै कुकुरले घाँस उम्रेको जमिनको टुक्रालाई आफ्नो दाबी गरेझैँ उसले घोषणा गरेको थियो, ‘तिमी मेरी हौ ।’ तिनलाई ऊ ‘सौता’ भन्छ। ऊ भन्छ, ‘बेबी यो मैले तिम्रै भलोका लागि गरेको हुँ। यसो गर्दा मलाई खुसी पार्ने पूरा दबाब तिमीलाई मात्रै पर्दैन।’ ऊ साँच्चै अर्की महिलासँगको सम्बन्धमा छ वा मलाई यत्तिकै त्यसो भनिरहेको छ, म भन्न सक्दिनँ। सायद ऊ मलाई जलाउन त्यसो भनिरहेको छ। सत्य जे भए पनि हाम्रो घरमा अर्की महिला प्रवेश गरिसकेकी छ, जसले हरेक स्वासमा मलाई तर्साइरहेकी छ। हामी जंगलको बीचमा आधा जलेको गोठमा बसेका छौँ। हामी सभ्याताबाट निकै अलग छौँ, त्यसैले हाम्रो फोन उठ्दैन। अन्य महिलामा रुचीबाहेक उसमा अचानक क्रोधको ज्वाला पनि दन्किन्छ। हरेक पटक उसले काल्पनिक विजयको गुड्डी हाँकिरहँदा म आफूलाई चिच्याउन, कराउन र तर्क गर्नबाट रोकिराख्छु। म उसको माया गुमाउन वा उसलाई रिस उठाउन चाहन्नँ। खासगरी परपरसम्म कुनै अर्को मान्छे पनि नभएको यो निर्जन स्थानमा। म ऊ गर्जेको, आफूले प्रेम गरेको मान्छे यौनसाथीमा मात्र घटिरहेको हेरिरहन्छु। म एक अभिनेत्रीको रुपमा र लोग्नेमान्छेको संसारलाई प्रिय बनाउन तालिम दिइएकी एक केटीका रुपमा उसलाई शान्त पार्न जाने जति उपाय प्रयोग गर्छु। उसले मलाई कहिल्यै हिर्काएन। ऊप्रतिको मायाले पनि मलाई भरोसा दिन्छ, मुखले चाहिँदो धावा बोले पनि उसले ममाथि हात उठाउने छैन। हरेक रात हामी एकअर्काभन्दा परपर भएर सुत्छौँ, मानौँ एकअर्काको निकटताबाट हाम्रो शरीरको छाला उप्किन थाल्छ। बरु उसले मलाई साँच्चै पिटोस् भन्ने चाहना राख्दै एकपछि अर्को रात म जागै पल्टिरहन्छु। उसले पिटेदेखि मसँग उसलाई छोड्ने कुनै ठोस बहाना हुने थियो, पीडाको प्रमाण हुने थियो। भावनात्मक युद्धको मुख्य गुण के हो भने यसले भौतिक दुर्व्यवहारभन्दा कैयौँ गुणा बढी छल र सहजताका साथ घाइते बनाउन सक्छ। जसले यस्तो पीडालाई स्वीकार्न, पचाउन, औचित्यपूर्ण ठान्न र माफी दिन सजिलो पार्दछ। ऊ त्यो गोठलाई पारिवारिक आवासका रुपमा बदल्न काम गरिरहेको छ। गोठको पछाडि हाम्रो ठूलो डसना पल्टिरहेको छ। डसना वरिपरि हिटर र इँटाको खात छ। छानाबाट तारमा नग्न बल्व झुण्डिएरहेका छन्। ऊ र म दुवै ती बल्वलाई छलेर हिँड्न जान्दछौँ। ती बल्वले छोए मात्रै छाला जलाउने निश्चित छ। अभिनय र फोटोसुटबाट प्राप्त मेरो कमाइ अझ बढाउन म अरुको बच्चाको हेरचाह गर्छु। हरेक साता उसको खल्तीमा मेरो कमाइ जम्मा गरेर म आफ्नो कर्तव्य पूरा गर्छु। आफ्नो पैसा उसलाई दिने बेलामा म भोक, जाडो वा थकानका कारण त्यसबारे गहिरिएर सोच्न नसक्ने भइसकेकी हुन्छु। यद्यपि उसले कराएको सुनेर म कहिलेकाहीँ चकित पर्छु, मेरो आवाज कहाँ छरु यो कसरी मेरो जीवन भयोरु म कसरी यस्ती आइमाई बनेँरु अन्ततः एक रात उसको पारा हेरेर मैले उसलाई सन्तुष्ट बनाउन नसकेका कुराहरुको सूची तयार गरेपछि ख्याल आयोः मैले आफूलाई खतराहरुबाट घेरिसकेको छु, किनभने यी सबै कुरा परिचित लाग्छन्। अचानक सबैथोक स्पष्ट भयो। बाक्लो कुहिरो हट्यो र मेरो कथा देखियो। अलगअलग टुक्रा प्रतीत हुने चीजहरु अब स्पष्ट देखिनेगरी जोडिए। एकपछि अर्को चोटका माध्यमले आफ्नो आवाज दबाएपछि म यस्ती आइमाई बनेकी थिएँ। केटी भएर जन्मेकै कारण मैले यो दुनियाँको कोर्रा खाएकी थिएँ। केटी भएकै कारण म सजाय र अपमानको लायक छु भनेर मैले विश्वास गरेकी थिएँ। केटी भएकै कारण यी सारा कुरालाई मैले स्वीकार गरेकी थिएँ। मैले उसलाई छोड्न जरुरी थियो। हामीले घर भन्ने गरेको चिहान, आफ्नो जीवन भनेर मैले स्वीकारेको संकीर्ण जीवन छोड्न जरुरी थियो। उसको अहम्ले सानो बनाएको। मैले काम गर्ने उद्योगहरुले खुम्च्याएको। उसको प्रेम जिउँदो राख्न चाहने केटीले सानो बनाएको यो जीवन छोड्न जरुरी थियो। अहिले म ३४ वर्षकी भएँ। मैले उसलाई छोडेँ। मैले आफू जुन केटी थिएँ, उसलाई पनि छोडेँ। मैले अभिनय र मोडलिङ छोडेँ अनि लेखकीय जीवनमा प्रवेश गरेँ। लेखकका रुपमा मैले सबैभन्दा पहिले संस्मरण लेखेँ। त्यसमा मैले आफ्नो कथा खोजेँ, कोर्राले बनाएको चोट सिलाएँ र अरुको हातबाट आफ्नो शरीरलाई मुक्त गरेँ। अब मेरो शरीर मेरो बन्यो, मेरो आवाज फिर्ता भयो। म अभिनय र मोडलिङ छोडेर लेखक बन्ने समाचारले विरोधको सामना गर्नुपर्‍यो। करिबकरिब प्रत्येक साथी र आफन्तबाट अविश्वास, चिन्ता, घृणा, तिरस्कारदेखि लिएर हाँसोसम्म मैले पाएँ। मैले नमागेका ती प्रत्येक सल्लाह हामी महिलाहरुले राम्ररी थाहा पाइसकेको वाक्यांशबाट सुरु हुन्थेः ‘म तिमीलाई मन पराउँछु तर…’ यस्तै विरोध र मेरो जिद्दी कायम छ। लेखकका अलावा म अहिले एक वक्ता पनि हुँ। म आफ्नै आवाज मात्र बोल्छु। आजभोलि मेरो करिअर यस्तै छ। महिलाहरुभित्र रहेको लचिलोपनबारे म बोल्छु। संसारले दिने चोट निको पार्ने र त्यसबाट माथि उठ्ने तरिकाबारे म बोल्छु। आफ्नो कथ्यलाई अरुको हातबाट खोसेर पुनः आफ्नो बनाउने हाम्रो अधिकारको कुरा गर्छु। र हामी सबै आफ्नो जीवन आफैँ लेख्न सक्षम छौँ भनेर बोल्छु। किशोरी वा युवती हुँदाताका म अभिनेत्री र मोडल बन्न चाहन्छु भनेर सुनाउँदा ‘ठीकै हो’ भनेर मुस्कानका साथ स्वीकार गरिन्थ्यो। त्यसको विपरीत लेखक हुन्छु भन्दा कसैले स्वीकार्दैन। पेसागत वा व्यक्तिगत रुपमा महिलाले आफ्नो सत्य आफैँ रचना गर्ने वा त्यसलाई प्रकट गर्ने अवधारणालाई मान्न उनीहरुलाई मुस्किल पर्छ। महिलाको यस्तो दुस्साहसी सपना देख्ने, निश्चित परम्पराभन्दा पर जान आँट गर्ने वा सम्भावनालाई यथार्थमा बदल्ने कुराले धेरै ओटा मुटुमा अव्यक्त डर पैदा गर्नेछ। म छक्क पर्छु, यसरी अरुलाई विरोधका लागि उकास्नमा के मेरो कुनै खास रुपको भूमिका छरु सायद मजस्तो कुनै समयकी शान्त, आज्ञाकारी, आदरपूर्ण र सुन्दर महिलाले समेत शारीरिक सुन्दरतालाई आफ्नो योग्यता र धनको रुपमा प्रयोग नगर्ने निर्णय गरेको कुरा पचाउन मुस्किल छ। अझ त्यसको सट्टा मेरो अन्तर्निहित र प्रामाणिक शक्तिको रुपमा रहेको आफ्नो दिमाग र आवाजको सहारामा जीवनमा सफलता खोज्नु र प्राप्त गर्नु घृणित र निन्दाजनक छ। यदि सम्पूर्ण युवती र महिलाहरुले यस्तै विद्रोह गर्ने हो भने पितृसत्ता ढल्नेछ। यस्तै विरोध र मेरो जिद्दी कायम छ। लेखकका अलावा म अहिले एक वक्ता पनि हुँ। म आफ्नै आवाज मात्र बोल्छु। आजभोलि मेरो करिअर यस्तै छ। महिलाहरुभित्र रहेको लचिलोपनबारे म बोल्छु। संसारले दिने चोट निको पार्ने र त्यसबाट माथि उठ्ने तरिकाबारे म बोल्छु। आफ्नो कथ्यलाई अरुको हातबाट खोसेर पुनः आफ्नो बनाउने हाम्रो अधिकारको कुरा गर्छु। र हामी सबै आफ्नो जीवन आफैँ लेख्न सक्षम छौँ भनेर बोल्छु। एक अभिनेत्रीका रुपमा मैले लिएको तालिम र जीवनमा मैले लिएका अनुभवहरुको संयोगले मलाई यो नयाँ जीवनका लागि पूर्ण रुपमा तयार गरेको छ। यद्यपि अहिले म अरुले लेखेका शब्दहरु बोल्दिनँ। म जस्ती केटी थिएँ, त्यसलाई सँगालेर बाक्साभित्रै म पुनः थन्क्याउँछु। विगत वर्षका कष्टहरुलाई अहिले कृतज्ञताले विस्थापित गरिसकेको छ। किनभने ती सबैले मलाई यहाँसम्म ल्याइपुर्‍याए। र म गर्व गर्छु किनभने मैले हरेक कुरालाई कवितामा बदलेको छु। म उठ्छु। हेर्नुहोस् माेडल रिमा जमानका केही तस्विरहरु-     एजेन्सीको सहयोगबाट

अचेल पछाडिको गोजीमा बाक्लो पर्स राख्नु फेसन भइसकेको छ । गोजीमा पर्स र मोबाइल वर्तमान जीवनशैलीको अभिन्न अंग भइसकेको छ । पर्समा पैसाका अतिरिक्त भिजिटिङ कार्ड, क्रेडिट/डेबिट कार्ड, सवारी चालक लाइसेन्स र अन्य जरुरी कागजात राख्ने गरिन्छ जसले गर्दा स्वाभाविक रूपमै पर्स बाक्लो हुने गरेको छ । उसरी पनि पर्स जति बाक्लो भयो उति सान ठानिने भएकाले अचेल किशोरहरुले त झन् बेमतलबका कागज राखेर पनि पर्स बाक्लो बनाउने गरेका हुन्छन् । झन् कतिपय पर्सहरू त बाक्लै देखिने गरेर पनि निर्माण गरिएका हुँदा रहेछन् । यदि कसैले लामो समय पछाडिको गोजीमा पर्स राख्ने गर्दछ भने यसले मेरुदण्ड त बाङ्गो हुन् तर साइटिकाको समस्याले भने सताउन सक्छ ।…..“यो रेडिएटिंङ पेन हुन्छ अर्थात् दुखाइ कुनै एक ठाउँमा नभएर यसको ठाउँ बदलिरहन्छ । पर्स राखिने सबैभन्दा लोकप्रिय स्थान भनेको पछाडिको गोजी नै हो तर पछाडिको गोजीमा बाक्लो पर्स राख्दा केही स्वास्थ्य समस्याहरूबारे भने अधिकांशहरू अनभिज्ञ नै रहेका छन् । पछाडिको गोजीमा बाक्लो पर्स राख्ने बानी कति खतरनाक हुन सक्छ भन्नेबारे भर्खरै सार्वजनिक एक रिपोर्टमा उल्लेख गरिएको छ । अब यसो भनिरहँदा पछाडिको गोजीमा पर्स राख्नासाथ समस्या आइहाल्ने भन्ने होइन तर निरन्तरको यस्तो बानीले भने समस्या निम्त्याउन सक्छ । अचेल सामाजिक संजालमा पछाडिको गोजीमा बाक्लो पर्स राख्दा मेरुदण्डको हड्डी बाङ्गो हुन सक्छ भन्ने कुरामा बहस चलिराखेको छ । मेन्स हेल्थ भन्ने पत्रिकामा छापिएको एउटा रिपोर्टमा युनिभर्सिटी अफ् वाटरलुका स्पाइन बायो मेकानिक्स विषयका प्राध्यापक डा. स्टुअर्ट म्याकगिलले लामो समय पछाडिको गोजीमा पर्स राखेर बस्दा कामरको तल्लो भागमा दुःखाइको समस्या देखिन सक्छ । यस्तो हुनुको एउटा कारण रहेको छ । पुट्ठाको हाडको जोर्नी पछाडि रहेको सियाटिक तन्त्रिका पर्स र शरीरको बोझबीच थिचिएर यस्तो समस्या देने गर्दछ । पर्स जति बाक्लो भयो उति सान ठानिने भएकाले अचेल किशोरहरुले त झन् बेमतलबका कागज राखेर पनि पर्स बाक्लो बनाउने गरेका हुन्छन् । झन् कतिपय पर्सहरू त बाक्लै देखिने गरेर पनि निर्माण गरिएका हुँदा रहेछन् । साइटिका दुखाइ नजरअन्दाज गर्ने खालको समस्या होइन । सुरूमा कमरको पछाडिको भागबाट सुरु हुने भए पनि यो बिस्तारै गोडातिर सर्दै गैर गम्भीर समस्याको रुप लिन सक्छ । डा. म्याकगिलले पिठ्युँको दुखाइको अध्ययन गर्ने उद्देश्यले एउटा प्रयोग गरेका थिए जसमा उनले नितम्ब मुन्तिर एउटा सानो आकारको वालेट राखे । उनले के पाए भने पछाडिको गोजीमा बाक्लो पर्स राख्दा पेल्भिस (पुट्ठाको हाड) एकातिर झुक्ने हुन्छ जसले गर्दा मेरुदण्डको हाडमा अतिरिक्त दवाब पर्दछ र सिधा बसेको अवस्थामा पनि कमरको तल्लो भाग धनुष जस्तो बांगिएको अवस्थामा रहन्छ । यसले नसाहरू तन्किएर दुखाइको समस्या देखिन सक्छ । यस्तो अवस्थामा पर्स जति बाक्लो होला त्यति नै बढी समस्या हुन सक्छ । पर्स धेरै बाक्लो भएको खण्डमा त यसलाई अगाडिको गोजीमा राख्न समेत समस्या हुन सक्छ किनकि पर्स धेरै बाक्लो भए अगाडिको गोजीमा राख्दा पनि बसेको अवस्थामा असन्तुलन ल्याएर समस्या निम्तिन सक्छ । केही डाक्टरहरूले बाक्लो पर्स गोजीमा राखे मेरुदण्डको हड्डी नै बाङ्गो हुने कुरा गर्दछन् । अब यस्तो होला नहोला तर यदि पहिले देखि नै मेरुदण्डको हाडमा कुनै समस्या छ भने यो बल्झिन भने सक्छ । साइटिका दुखाइ नजरअन्दाज गर्ने खालको समस्या होइन । सुरूमा कमरको पछाडिको भागबाट सुरु हुने भए पनि यो बिस्तारै गोडातिर सर्दै गैर गम्भीर समस्याको रुप लिन सक्छ । नयाँ दिल्लीस्थित प्राइमस अस्पतालमा हाड-जोर्नी विशेषज्ञ डॉक्टर कौशल कांत मिश्राका अनुसार आदर्श स्थितिमा पछाडिको गोजीमा पर्स राख्दैमा कुनै समस्या आइहाल्ने त होइन तर यसकालागी मेरुदण्डको स्थिति दुरुस्त हुनु आवश्यक छ । तर लामो समय यसरी पर्स राखिराख्नु भने हानिकारक हुन सक्छ । “यदि कसैले लामो समय पछाडिको गोजीमा पर्स राख्ने गर्दछ भने यसले मेरुदण्ड त बाङ्गो हुन् तर साइटिकाको समस्याले भने सताउन सक्छ ।” डाक्टर मिश्रा भन्दछन्, “यो रेडिएटिंङ पेन हुन्छ अर्थात् दुखाइ कुनै एक ठाउँमा नभएर यसको ठाउँ बदलिरहन्छ ।” के गर्ने यस्तो दुखाइमा? यदि यसो खालको दुखाइको लक्षण देखिएमा घघुँडा खुम्च्याएर भुइँमा पल्टिने र त्यसपछि घुँडा सिधा पर्ने क्रममा घुँडा दायाँ मोड्ने र अरुभाग सिधा राख्ने, फेरि यही प्रक्रिया दोहोऱ्याउने र घुँडा बायाँ मोड्दै सिधा गर्ने । बारम्बार यही प्रक्रिया दोहोऱ्याएको खण्डमा कम्मर दुखाइमा आराम मिल्न सक्छ । त्यस्तै भुइँमा पल्टिने र घुँडा छातीमा टाँसेर खुट्टाको तलुवा समातेर दायाँ-बायाँ घुम्ने । यसो गर्दा पिठ्युँको दुखाइ कम हुन सक्छ । पर्स जति बाक्लो होला त्यति नै बढी समस्या हुन सक्छ । पर्स धेरै बाक्लो भएको खण्डमा त यसलाई अगाडिको गोजीमा राख्न समेत समस्या हुन सक्छ किनकि पर्स धेरै बाक्लो भए अगाडिको गोजीमा राख्दा पनि बसेको अवस्थामा असन्तुलन ल्याएर समस्या निम्तिन सक्छ । कसरी राख्ने त पर्स? पैसा राख्नको लागि पातलो पर्सको प्रयोग गर्न सकिन्छ । सँगै साँचो राख्न मिल्ने पर्स राख्न सकिन्छ । यसो गर्दा बस्दा साँचो बिझ्न सक्छ जसले गर्दा तपाईं पर्स अगाडिको गोजीमा राख्न बाध्य हुनुनुनेछ । सकेसम्म पर्स अगाडिको गोजीमा राख्दा राम्रो हुन्छ र त्यो पनि धेरै बाक्लो नभएकै राम्रो। घरमा भएको बेला सकेसम्म पर्स अलग नै राखे रामो ।