इलाम, फागुन ७ । छुर्पीको मूल्यमा गिरावट आएपछि इलामका व्यापारी तथा किसान मारमा परेका छन् । जापान, अमेरिकालगायतका मुलुकमा निकासी हुने गरेको छुर्पीबाट मनग्य आम्दानी गर्दै आएका व्यवसायीहरु मूल्यमा गिरावट आएपछि मारमा परेका हुन् । अमेरिका, जापान जस्ता देशमा कुकुरलाई खुवाउन प्रतिमहिना तीन टन नेपालको छुर्पीको माग हुने गरेको थियो । विगतमा यसको माग धान्न नै धौ–धौ पर्ने गरेका डेरी उद्योगलाई अहिले भने सुक्खा लागेको छ । हिमालय डक च्यु कलेक्सन सेन्टर काठमाडौं र सिल्भर लिंक आइएनसी प्रालि कलेक्सन सेन्टर काठमाडौंले इलामको छुर्पी खरिद गरेर निकासी गर्दै आएका थिए । उनीहरुले केही महिनाअघिसम्म प्रतिकेजी एक हजार रुपैयाँले छुर्पी खरिद गर्ने गरेका थिए । तर अहिले छुर्पीको मूल्य घटेर प्रतिकेजी ७ सय रुपैयाँमा झरेको छ । नेपालको छुर्पी गुणस्तरहीन भएको भन्दै अमेरिका र जापानले लिन आनाकानी गर्न थालेपछि मूल्यमा गिरावट आएको हो । छुर्पी खाएपछि कुकुरको रौं झर्ने, विरामी हुने जस्ता समस्या देखा परेको भन्दै अमेरिका, जापान जस्ता देशले नेपालको छुर्पी लिन नमानेकाले केही समय अघिबाट छुर्पी निकासीमा समस्या आएको व्यापारीहरुको भनाइ छ । बजारीकरणमा प्रतिस्पर्धा भएपछि व्यापारीले गुणस्तरहीन छुर्पीसमेत संकलन गरी निकासी गरेकाले मागमा गिरावट आएकोे इलामका छुर्पी ब्यापारी ईश्वरी अधिकारीले जानकारी दिए । इलाममा ५६५ वटा दुग्द्यजन्य डेरी, चिज उद्योग दर्ता रहेको घरेलु तथा साना उद्योग विकास समितिले जनाएको छ ।

बुटवल, फागुन ७ । रुपन्देहीको तिलोत्तमा नगरपालिकाले नगरसभाबाट पारित विभिन्न १२ वटा ऐन, नियमावली, निर्देशिका, कार्यविधिलाई तिलोत्तमा राजपत्रमा प्रकाशित गरेको छ । नगर प्रमुख वासुदेव घिमिरेबाट प्रमाणीकरण गरिएका ती ऐन, नियमावली नगरवासीलगायत सम्बद्ध सबैको जानकारीका लागि राजपत्रमा प्रकाशित गरिएको हो । नेपालको संविधान भाग १८ को स्थानीय व्यवस्थापिकाको अधिकार प्रयोग गरी स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन, २०७४ को दफा १०२ उपदफा (१) बमोजिम तिलोत्तमा नगरपालिकाले नगरसभाबाट विभिन्न ऐन, नियमावली, निर्देशिका र कार्यविधि पारित गरेको थियो । नगरसभाबाट यसरी पारित ऐन, नियमावली, निर्देशिका, कार्यविधि नगर प्रमुखबाट गत माघ २७ गते प्रमाणीकरण भएकामा त्यसलाई तिलोत्तमा राजपत्रमा प्रकाशित गरिएको नगर कार्यपालिकाका प्रवक्ता सुरेन्द्र श्रीले जानकारी दिए । राजपत्रमा प्रकाशित भएसँगै स्थानीय कानून कार्यान्वयनमा आएको प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत कृष्णप्रसाद सापकोटाले जानकारी दिए । नगरसभाबाट पारित भएका ऐनहरु नगर प्रमुखले प्रमाणीकरण गरेपछि प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतले राजपत्रमा प्रकाशित गर्नुपर्ने कानुनी व्यवस्था छ । तिलोत्तमा राजपत्रमा ‘केही कानून तर्जुमा र व्यवस्थापन गर्न बनेको ऐन, केही सार्वजनिक लिखत प्रमाणीकरण र प्रकाशन (कार्यविधि) ऐन, आर्थिक कार्यविधि नियमित तथा व्यवस्थित गर्न बनेको ऐन, कृषि व्यवसाय प्रवर्द्धन सम्बन्धमा व्यवस्था गर्न बनेको ऐन, एफएम रेडियो (व्यवस्थापन तथा सञ्चालन) कार्यविधि ऐन, सहकारी ऐन, शिक्षा नियमावली’ प्रकाशित गरिएको छ । यस्तै, बजार अनुगमन निर्देशिका, बैठक सञ्चालन कार्यविधि, पदाधिकारीको आचारसंहिता, कार्यसम्पादन नियमावली र नगरसभा सञ्चालन कार्यविधि पनि राजपत्रमा प्रकाशित गरिएको छ । तिलोत्तमा नगरपालिकाले नेपालको संविधान, २०७२ ले दिएको अधिकार क्षेत्रमा रही स्थानीय कानून निर्माण गरिएको जनाएको छ । संविधानको अनुसूची ८ मा स्थानीय तहका २२ वटा एकल अधिकार तोकिएको छ भने अनुसूची ९ मा साझा अधिकारहरुको सूची उल्लेख छ । स्थानीय कानूनका कुनै प्रावधान प्रदेश कानूनसँग बाझिन गएमा त्यस्ता प्रावधान स्वतः प्रदेश कानूनअनुसार हुने नगरपालिकाले जनाएको छ ।

पाल्पा, फागुन ७ । आहार र बासस्थान व्यवस्थापन नहुँदा हिजोआज गिद्ध हराउन थालेका छन् । प्रकृतिको कुचिकारका रुपमा चिनिने गिद्धको आहार र बासस्थानमा सम्बन्धित निकायले ध्यान नदिँदा गिद्धको संख्या लोप हुन पुगेको हो । कालीगण्डकी नदीका वारिपारिका किनारमा बासस्थान बनाएर वर्षौंदेखि बसोबास गर्दै आइरहेका गिद्ध अहिले देख्न पनि मुस्किल परेको छ । नदी किनारमा हिजोआज मरेका जीव जनावर जथाभावी फ्याँक्न रोक लगाउनु, अर्कोतर्फ गिद्ध बस्ने सिमलका रूखको संरक्षण नहुँदा गिद्ध लोप हुन पुगेको हो । सिमलका रूख विकास निर्माणका नाममा पछिल्लो समय धमाधम मासिन थालेपछि गिद्धको बासस्थान नै खलबलिन पुगेको रामपुरका स्थानीय समाजसेवी बुद्धिप्रकाश रेग्मीले बताए । ‘कालीगण्डकीका विभिन्न घाटमा प्रशस्तै गिद्ध देखिन्थ्यो, तर अहिले भने एक–दुईवटा पनि भेटृाउन मुस्किल छ,’ उनले भने । आजभन्दा एक दशकअगाडि सम्म कालीगण्डकीको खैरेनीघाट, रामघाट, पुट्टारघाट, बालीघाट लगायतका दर्जनौँ घाटमा प्रशस्त मात्रामा गिद्ध भेटिन्थे । नदी किनारमा मरेका जीवजन्तु, गाईवस्तु फ्याँक्ने गर्नाले पनि गिद्धको ठूलै बथान देखिन्थ्यो । हिजोआज मरेका जीवजन्तु, घरपालुवा जनावर नदी किनारामा जथाभावी फ्याँक्न रोक लगाएपछि गिद्धको संख्या पनि दिनानुदिन घट्दो अवस्थामा रहेको चापाकोट नगरपालिकाका स्थानीयवासी शोभाकान्त पाठक बताउँछन् । नेपाल सरकारले गिद्ध संरक्षणका लागि अभियान ल्याए पनि संरक्षण हुन नसक्दा लोप हुँदै गएका हुन् । पछिल्लो समय यस कालीगण्डकी क्षेत्रमा मात्र नभई देशमै गिद्धको संख्या घट्दो छ । गिद्ध संरक्षणका लागि स्थानीय निकायले विशेष कदम चाल्नुपर्ने उनको सुझाव छ । विश्वमा २३ प्रजातिका गिद्धमध्ये नेपालमा नौ प्रजातीका गिद्ध पाइए पनि त्यसमध्ये धेरै गिद्ध आहारको कमी र सिमलका रूखहरुको विनाश गर्दै जाँदा यसको बासस्थान संकटमा परेको छ । नेपालमा सानो, खैरो, डङगुर, सुन, सेतो, राजा, हिमाली, हाडफोर र लामो ठुडे प्रजातिका गिद्ध पाइने गर्दछन् ।

काठमाडौं, फागुन ७ । जहानियाँ राणा शासन अन्त्य भई देशमा प्रजातन्त्र स्थापना भएको सम्झनामा सोमबार प्रजातन्त्र दिवस बिभिन्न कार्यक्रम गरी मनाइँदै छ । विसं २००७ फागुन ७ गते प्रजातन्त्र स्थापना भएको थियो । दिवसको अवसरमा सोमबार सरकारले सार्वजनिक विदा दिएको छ । गणतन्त्र स्थापना दिवस प्रजातन्त्र दिवस मनाउन छाडिए पनि शेरबहादुर देउवा नेतृत्वको अघिल्लो सरकारले भने सार्वजनिक विदा दिने निर्णय गरेको थियो । दिवसको अवसरमा सैनिक मञ्च टुँडिखेलमा बिहान ९ बजे विशेष कार्यक्रम आयोजना गरिएको छ । एकसय चार वर्षे जहानियाँ राणा शासनविरुद्ध चर्किएको आन्दोलनपछि तत्कालीन शासकले जनतासमक्ष घुँडा टेक्न बाध्य भई प्रजातन्त्र स्थापना भएको घोषणा गरिएको थियो । तत्कालीन राजा त्रिभुवनको घोषणापछि राणा र नेपाली कांग्रेस सम्मिलित सरकार गठन भई नेपालमा प्रजातान्त्रिक शासनकालको सूत्रपात भएको थियो ।

काठमाडौं, फागुन ७ । स्थानीय तह सञ्चालनका लागि सरकारले स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ र ३० वटा नमुना कानुन् बताएको छ । ऐन लागु भईसकेको छ भने नमुना कानुन् पनि अधिकांश स्थानीय तहमा लागु भएका छन् । संघीय तथा स्थानीय विकास मन्त्रालयले स्थानीय तह सञ्चालनका लागि ७ सय ५३ वटै स्थानीय तहमा ३० वटा नमुना ऐन, नियमावली, नमुना कार्यविधि पठाएको छ । मन्त्रालयले पठाएको नमुना काुननमध्ये अधिकांश कानुन २ नम्बर प्रदेशबाहे अन्य प्रदेशका स्थानीय तहले लागु गरेको मन्त्रालयले जनाएको छ । मन्त्रालयका उपसचिव तथा संघीय मामिला महाशाखाका छवि रिजालले भने, मन्त्रालयले पठाएको करिव ३० वटा नमुना कानुन् र नमुना कार्यविधि स्थानीय तहले अध्ययन र छलफल गरी त्यसलाई परिमार्जन मसेत गरर लागनु गर्न सक्छन् ।, नागरिकमा खबर छ ।

काठमाडौं, फागुन ७ । नेपाली कांग्रेस संसदीय दलको नोमा सभापति शेरबहादुर देउवा र पुर्वमन्त्री प्रकाशमान सिंहबीच प्रतिस्पर्धा हुने भएको छ । संसदीय दलको निर्वाचन कहिले हुन्छ भन्ने निश्चित नभए पनि निकट नेताहरुले देउवा र सिंहबीच प्रतिस्पर्धा हुने संकेत गरेका छन् । देउवा निकट केन्द्रीय सदस्य मीन विश्वकर्माले संसदीय दलको नेता सभापति देउवा आफै बन्ने दावी गरे । सभापति आफै संसदीय दलको नेता हो भन्ने छ, विश्वकर्माले भने उहाँले अर्को कुनै नेतालाई निर्धारण नगरेसम्म सभापति आफै दलको नेता हो ।, नागरिक दैनिकमा खबर छ ।

काठमाडौं, फागुन ७ । सघीय संरचनामा जिल्ला प्रशासन कार्यालयबारे अहिलेको संविधानले केही परिकल्पना गरेको छैन । संघीय संरचनामा जिल्ला प्रशासन कार्यालय रहने कि नरहने, रहेमा पनि कसको मातहत रहने भन्ने प्रश्न प्रशासन वृत्तमा अहिले निकै चर्चाको विषयम बनेको छ । माघको दोस्रो साता प्रमुख जिल्ला अधिकारीहरुले जिल्ला प्रशासन कार्यालय प्रदेशको मातहत राखे आन्दोलनमा उत्रिने चेतावनी दिएका थिए । यसले गर्दा पनि यो बहसले अझ सघन रुप लिएको पाइन्छ । -नेपाल समाचारपत्रमा खबर छ । संविधानले संघ, प्रदेश र स्थानीय तहलाई मात्रै सरकार वा प्रशासनिक निकाय मानेको छ । साविकका जिल्ला र विषयगत कार्यालयहरुले गर्ने काम संविधानले गाउँपालिका र नगरपालिकालाई दिएको छ । जिल्लामा गाउँपालिका, नगरपालिकासँग समन्वय गर्न जिल्ला समन्वय समिति रहने संविधानमा भनिएको छ । अधिवक्ता सुनीलरञ्जन सिंहले भने, -जिल्ला प्रशासन कार्यालयबारे संविधानले स्पष्टरुपमा केही बोलेको छैन । -संविधानमा नागरिकता, राहदानी र शान्ति सुरक्षा केन्द्रको मातहत रहने भनेको छ । -यही आधारमा अहिलेको जिल्ला प्रशासन कार्यालय रहन्छ कि जस्तो लाग्छ ।

भक्तपुर । भक्तपुर नगरपालिकाले शुक्रबारदेखि नगर क्षेत्रका छाडा कुकुरलाई बन्ध्याकरण तथा रेबिज रोगविरुद्ध खोप अभियान सञ्चालन गरेको छ । जथाभावी छाडा छोडिएका कुकुरको टोकाइले मानवीय क्षति नहोस् भनेर तालीम प्राप्त पशुविज्ञको टोली तथा नगरपालिकाका नौजना कर्मचारीको सहयोगमा कुकुरलाई समातेर बन्ध्याकरण गर्ने तथा रेबिजविरुद्ध खोप लगाइदिने अभियान थालेको हो । अभियानअन्तर्गत समातिएका कुकुरलाई गःपलीस्थित पशु स्वास्थ्य क्लिनिकमा लगेर बन्ध्याकरण गर्ने र खोप लगाउने कार्य भइरहेको अभियानका संयोजक एवं वडा अध्यक्ष राजकृष्ण गोराले जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार कुकुरलाई पशु चिकित्सक डा एकता पाण्डे र डा आशिष राई तथा प्राविधिक मुकेश तुल्सी बाख्यो र बुद्धिराम रेग्मीको टोलीले उपचार गर्ने र उपचारपछि समातिएकै स्थानमा छोडिने गरेको छ । यसअघि नगरप्रमुख सुनिल प्रजापतिले सो अभियानको भक्तपुर दरबारस्क्वायरमा स्थलगत अवलोकन गर्दै कुकुरले नगरको रात्रिकालीन सुरक्षाको काम गरे पनि नगरमा अत्यधिक संख्यामा देखिएका कुकुरलाई रेबिज रोगबाट मुक्त गर्न तथा कुकुरको संख्या अनपेक्षित रुपमा बढ्नबाट रोक्न नपाले बन्ध्याकरण तथा खोप अभियान सञ्चालन गरेको प्रष्ट पार्नुभयो । “यो एउटा सकारात्मक पहल हो र यसमा दक्ष पशु चिकित्सक संलग्न छन्”, उहाँले भन्नुभयो, “यो अभियान नगरका सबै वडाका टोलमा सञ्चालन हुनेछ ।” पछिल्लो समय नगरका विभिन्न स्थानमा कुकुरको टोकाइबाट नगरवासी पीडित भएको गुनासो आइरहेको सन्दर्भमा नपाले सञ्चालन गरेको यो अभियान निकै प्रभावकारी हुने अपेक्षा गरिएको छ । पशु स्वास्थ्य र मानवीय स्वास्थ्य दुवैलाई ध्यानमा राखेर कार्यक्रम अघि बढाइएको कार्यक्रम संयोजक गोराले बताउनुभयो । उहाँले रेबिज रोगबारे सर्वसाधारणलाई जनचेतना दिने र खोप लगाइएका कुकुरको पहिचान गर्न सजिलो होस् भनेर चित्रसहितका पर्चा र पोस्टर ठाउँठाउँमा राख्न लागिएको जानकारी दिनुभयो । अभियानमा संलग्न डा पाण्डेले समातिएका कुकुरलाई आधुनिक सुविधासम्पन्न क्लिनिकमा बन्ध्याकरणसहित उपचार गरिने बताउनुभयो । “एउटा कुकुरलाई सामान्य शल्यक्रिया गरेर बन्ध्याकरण गर्न करिब ४५ मिनेट लाग्छ”, उहाँले भन्नुभयो, “खोप र बन्ध्याकरण गरिएका कुकुरलाई सर्वसाधारणले चिन्न सजिलो बनाउन घाँटीमा सुन्तला रङ्गको पेटी बाँध्ने तथा दाहिने कानको थोरै भाग काटिदिने गरेका छौँ ।”

काठमाडौं । निवर्तमान प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारबाट (निजी निवास सरेका छन् । बिहीबार विहान प्रधानमन्त्री पदबाट देउवाले राजीनामा दिएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बिहीबार नै नयाँ प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त भए । त्यस लगत्तै शुक्रबार दिउँसो निजी निवास सरेका हुन् । निवर्तमान प्रधानमन्त्री देउवा दिउँसो साढे १२ वजेपछि बालुटारबाट निजी निवास बुढानिलकण्ठतर्फ लागेका उनका स्वकीय सचिव विरेन्द्र थापाले जानकारी दिएका छन् । गत जेठ २३ गते प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भएपछि नेपाली कांग्रेसका सभापति देउवा प्रधानमन्त्रीको सरकारी निवास बालुवाटार बस्दै आएका थिए ।

पाल्पा । बगनासकाली गाउँपालिका–२ पोखराथोककी ६० वर्षीया ईश्वरी भट्टराईको हत्या भएको छ । छिमेकी विष्णु खनालले आज बिहान हतियार प्रयोग गरी हत्या गरेको जिल्ला प्रहरी कार्यालयका प्रहरी नायब उपरीक्षक विनोद घिमिरेले जानकारी दिनुभयो । हत्यापछि फरार अभियुक्त खनाललाई तानसेन नगरपालिका–६ बर्तुङमा लुकेको अवस्थामा प्रहरीेले पक्राउ गरेको हो । घटनाबारे अनुसन्धान भइरहेको प्रहरीले जनाएको छ ।

सल्लेरी । खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका–३ को एउटा घरमा आगलागी हुँदा नजिकैको जंगलसम्म फैलिएको छ । जंगलमा फैलिएको आगो अझै नियन्त्रण बाहिर रहेकोे छ । बिहिबार दिउँसो स्थानीय काल्देनवाङ्छु शेर्पाको घरमा आगलागी भएको थियो । आगो घरनजिकै रहेको ठाडोकोशी रेडपाण्डा समुदायिक बनमा सल्किएको थियो । उक्त आगो अहिले सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज क्षेत्रमा फैलिएको लुक्ला सामुदायिक प्रहरी सेवाकेन्द्रका अध्यक्ष नाम्गेल शेर्पाले जानकारी दिनुभयो । घरमा लागेको आगो नियन्त्रणमा आए पनि त्यहाँबाट जंगलमा सल्किएको आगो अहिलेसम्म नियन्त्रणमा आएको छैन । अहिले स्थानीय बासिन्दा, नेपाली सेना, नेपाल प्रहरी तथा पैदलयात्रीले आगो निभाइरहेका छन् । “आगलागीले बस्ती भेट्ने सम्भावना कम भए पनि जंगलमा क्षति पु¥याएको छ,” सेवा केन्द्रका अध्यक्ष शेर्पाले भन्नुभयो । ठाडो कोशीमा लागेको आगो तीन घण्टाको दूरीमा रहेको सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्जको जोर सल्लेसम्म फैलिएको प्रहरी नायब निरीक्षक यादव केसीले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो– “नियन्त्रण गर्ने साधन नहुँदा समस्या भएको छ ।” आगलागीबाट शेर्पाको घरमा रहेको सबै सामग्री जलेर नष्ट हुँदा करिब रु डेढ करोड बराबरको क्षति भएको उहाँले बताउनुभयो ।

काठमाडौं । निवर्तमान प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारबाट आज निजी निवास सर्दै हुनुहुन्छ । नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बिहीबार नयाँ प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त भएपछि देउवा निजी निवास सर्न लाग्नुभएका हो । गत जेठ २३ गते प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भएपछि नेपाली काँग्रेसका सभापति देउवा प्रधानमन्त्रीको सरकारी निवास बालुवाटार बस्दै आउनुभएको थियो । उहाँ आज दिउँसो बूढानीलकण्ठस्थित निजी निवास सर्न लाग्नुभएको उहाँका स्वकीय सचिव केशवराज जोशीले जानकारी दिनुभयो ।

सुर्खेत, फागुन ४ । प्रदेश ६ का मुख्यमन्त्री महोन्द्रबहादुर शाहीले आज शपथ लिँदैछन्। बिहीबार नियुक्त भएका मुख्यमन्त्री शाहीलाई आज तीन बजे प्रदेश प्रमुख प्रदेशप्रमुख दुर्गाकेशर खनालले पद तथा गोपनियताको सपथ खुवाउनेछन्। मुख्यमन्त्रीले शपथ लिएसँगै पहिलो चरणमा मन्त्रिपरिषद् गठन गर्ने तयारी गरिएको छ। विहीवार प्रदेशको मुख्यमन्त्रीमा नियुक्त भएका शाही कालिकोट निर्वाचन क्षेत्र नम्बर १ (ख) बाट निर्वाचित सांसद हुन्।

काठमाडौं, फागुन ४ । प्रतिनिधिसभा सदस्य नवराज सिलवालले देशले अधिनायकवादी शासनबाट मुक्ती पाएको बताएका छन् । निवर्तमान प्रधानमन्त्री तथा नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा अधिनायकवादी भएको बताउँदै सिलवालले अधिनायकवादी शासनबाट मुलुकले उन्मुत्ति पाएको बताएका हुन् । देउवाले प्रधानमन्त्री पदबाट राजीनामा दिएको ५ घण्टापछि ट्वीट गर्दै सिलवालले देउवाको ज्यादतिबाट मुलुकले उन्मुक्ति पाएको उल्लेख गरे । उनले लेखेका छन् ‘कानूनको धज्जी उडाएर आफ्नो स्वार्थपूर्ति गर्न जे पनि गर्न तयार एउटा अधिनायकवादी पात्रको ज्यादतिवाट मुलुकले आज उन्मुक्ति पाएको छ,’’। उनकाे ट्वीटपछि सामाजीक सञ्जालमा सिलवालले चाँही उन्मुक्ति पाए जस्ता अालाेचना भैरहेकाे छ ।

कुसुम भट्टराई/ सय वर्षको उमेर टेक्नै लागेका राष्ट्रकवि माधव घिमिरेले गतवर्ष एक भेटमा भनेका थिए, ‘मेरो महाकाव्य अब सकिनै लाग्यो ।’ राष्ट्रकविको त्यो महाकाब्य कहिले आउला भनेर व्यग्र प्रतिक्षा भइरहेको थियो, गएको पुसमा जेष्ठ नागरिकहरुले आयोजना गरेको पुनर्मिलन समारोहमा उनले भने, ‘अब म सय वर्ष पुग्नै लागें, सय वर्षको समारोहमा महाकाव्यको विमोचन हुनेछ ।’ वाह सिर्जना शक्ति ! वाह साहित्य शक्ति ! वाह शब्दको शक्ति ! त्यसैले त हो, आजसम्म राष्ट्रकविलाई दीर्घायू बनाएको । राजा महेन्द्रलाई भक्कानिन बाध्य पार्ने ‘गौरी’ शोककाव्य लेखेका कविको अजेय शक्ति भनेकै सिर्जनशीलता हो, जुन नदीझैं अहिले पनि गडगडाएर प्रवाहित भइरहेकै छ । त्यो दिन उनको मुहारमा दिव्य कान्ति, भगवान बुद्धकोजस्तो आनन्दित र स्थितप्रज्ञ मुस्कान अनि लहरे फूलको जस्तो लयात्मक बोली र चाल देख्दा लाग्थ्यो, राष्ट्रकवि ‘इन्लाइटेड’ भइसके । यो आभास मलाई केही वर्षपहिले पनि भइसकेको थियो, जब उनले एउटा उच्च चेतनाको कुरा गरेका थिए । सुरेन्द्र महर्जन ‘अमर’को उपन्यास विमोचनका लागि हामी कपुरधारास्थित निवासमा जाँदा राष्ट्रकविले भनेका थिए, ‘हामी कविहरु यो सारा ब्रम्हाण्ड कृष्ण विवर (ब्ल्याक होल)मा गएर समाप्त हुन्छ भनेर मान्दैनौं । हामी सर्जक हौं, हामी ध्वंशको हैन, सिर्जनाको कुरा गर्छौं, यो सँसारलाई सिंगार्ने कुरा गर्छौं ।’ ‘ब्ल्याक होल थ्यौरी’ सुत्रपात गर्ने महान वैज्ञानिक स्टेफन हकिङले पनि भनिसकेका छन्, ‘ब्ल्याक होलमा छिरिसकेपछि पनि पदार्थको अन्त्य हुँदैन, बरु त्यसबाट फेरि अर्को संसारको सिर्जनाको क्रम आरम्भ हुन्छ ।’ यसैलाई राष्ट्रकविले कवितामा उन्दै लेखे : ‘वैशाखको पहिलो फूल अचम्म हो खाली मेरो कहीँ अन्त्य छैन, आरम्भ हो खाली’ कविताका यी दुई पंक्तिमै सारा दर्शन समेटिएको छ । र, कुनै समबुद्ध पुरुषले मात्र यस्तो कुरा सोच्न सक्छ । यस्तो महान सर्जक, जो स्वयंप्रकाशित, स्वयंसम्मानित अनि स्वयं सुशोभित हुन्छ, उसका सामु कुनै पद या उपाधि भनेको गौण हो । मुर्झाएको मुहार सार्वजनिक मञ्चहरुमा देखिँदा प्रायः आकाश खुलेजस्तो मुस्कान छाडने राष्ट्रकवि माधव घिमिरेको एउटा अस्वाभाविक गाम्भीर्य झल्कने तस्वीर हालै मिडियामा देख्न पाइयो । तस्वीर मलाई अनौठो लाग्यो, जसमा राष्ट्रकवि जंगी पोशाकमा सजिएका छन् । मलाई मात्र हैन, त्यो तस्वीर अरुलाई पनि अनौठै लागेको रहेछ । पत्रकार एवं लेखक केदार शर्माले आफ्नो फेसबुक स्टाटसमा लेखिहाले, ‘जुन लुगा लगाउँदा मान्छेको अनुहार उज्यालो हुन्छ, त्यही सुहाउँदिलो हुन्छ । मेरा प्रिय कविवर, त्यस्तो मीठो मुस्कानका मालिक तपाईको अनुहार केको बोझले यस्तो बनायो ?’ उनको स्टाटसमा एउटाले टिप्पणी ठोके, ‘सैनिक अनुशासनको बोझले’ । खासमा प्रश्न पोशाकको पनि थिएन, प्रश्न राष्ट्रकविको मुस्कानको पनि थिएन । प्रश्न थियो, राष्ट्रकविलाई दिइएको उपाधिको, जुन यतिबेला आलोचनाको विषय बनिरहेको छ । राष्ट्रकविलाई नेपाली सेनाको मानार्थ सहायक रथीको उपाधि दिइएको घटनाले कला, साहित्य क्षेत्रमा तिब्र प्रतिकृया उत्पन्न भएको छ । राष्ट्रकवि मात्र हैन, नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानको कुलपतिसमेत भइसकेका जीवित किंवदन्तीलाई ‘एकतारे जर्नेल’ बनाइँदा मान भयो कि अपमान ? राष्ट्रकविलाई सहायक रथी बनाएर महारथीहरुले स्यालुट खान मिल्छ ? यो कस्तो महारथ हासिल गर्न खोजिएको हो ? प्रश्नहरु धरै खडा भएका छन् र यसबारेमा सामाजिक सञ्जालहरुमा कलाकार, साहित्यकार र पत्रकारका तीखा टिप्पणी आइरहेका छन् । पत्रकार केदार खड्काले यसलाई ‘राष्ट्रकविको घटुवा’ भनि टिप्पणी गरेका छन् । उनले आफ्नो फेसबुक स्टाटसमा लेखेका छन्, ‘सय वर्ष पुग्नै लागेका राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरेलाई नेपाली सेनाले मानार्थ सहायक रथीको पदवी दिएर सिपाही बनाएछ । नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपतिसमेत भइसकेका घिमिरेलाई यसरी सेनाले घटुवा दर्जा भिडाउनु कत्ति पनि सुहाएन है । अब सेनाको बर्दी लगाएर सहायक रथी घिमिरेले उहाँभन्दा सिनियर रथीबृन्दलाई कसरी स्यालुट ठोक्नुहुन्छ, हेर्न रमाइलो होला । सेना सुरक्षाका बारेमा कलम चलाउँदै आएका पत्रकार पर्शुराम काफ्लेले पनि यो निर्णयको आलोचना गरेका छन् । उनले लेखेका छन्, ‘राष्ट्रकविको गरिमा राष्ट्रपति/प्रधानमन्त्री वा यस्ता औपचारिक ओहोदाभन्दा धेरै माथि छ । सेनाको मानार्थ सहायकरथी बनाएर राष्ट्रकविलाई सहसचिवभन्दा कम औपचारिक मर्यादामा सीमित पारिएको छ । सेनाको अनुचित प्रस्ताव मानेर देउवा सरकारले गल्ती गरेको छ ।’ मानभन्दा माथिको मान्छे ०६० सालमा सूर्यबहादुर थापा सरकारले कविवर माधव घिमिरेलाई ‘राष्ट्रकवि’को उपाधि दिएको थियो । तात्कालीन मुख्यसचिव डा. विमल कोइराला आफैं कवि भएकाले उनकै पहलमा त्यो सम्भव भएको थियो । खासमा त्यो नेपाली साहित्य, कला, संस्कृति र सिर्जनाप्रति राज्यको सर्वोच्च सम्मान थियो । जो आफैं आकाश हो, उसलाई एक टुक्रा इन्द्रेणीमा सीमित गर्ने काम नगरेको भए हुन्थ्यो । नेपाली साहित्यका एक महान र दुर्लभ सम्पदालाई आफ्नै मौलिक, स्वाभाविक र प्राकृतिक सौन्दर्यको बान्कीमै रहन दिएको भए हुन्थ्यो राजनीतिमा लागेर कुनै पनि नेपाली सर्वोच्च पद ‘राष्ट्रपति’ बन्न सक्छ । सेनामा भर्ती भएर कोही पनि नागरिक ‘प्रधान सेनापति’ बन्न सक्छ । प्रहरीमा भर्ति हुनेहरुका लागि सर्वोच्च पद भनेको ‘आईजीपी’ हो । ठीक त्यसैगरी एउटा कविले पनि सर्वोच्च पद पायो, राष्ट्रकवि । अझ, साहित्य र कला विधाको समाजमा प्रभाव, लोकप्रियता र गरीमा अन्यविधाभन्दा उच्च भएकाले राष्ट्रकविको स्थान सबैभन्दा माथि छ । घिमिरे जनताको हृदयको राजा भइसकेका छन् । उनलाई त्यसभन्दा तलका झिना मसीना पगरी गुथाउनु जरुरी थियो र ? राष्ट्रकवि घिमिरे जीवित किंवदन्ती झैं भएका छन् । सय वर्ष टेक्नै आँटेका र यो उमेरमा पनि ‘महाकाब्य लेखिरहेको छु’ भन्दै आएका राष्ट्रकवि आफै मान, सम्मान, गरीमा, ख्याती र लोकप्रियताका भण्डार हुन् । जसले बोल्दा पनि गीत र कविताको रस धारा प्रवाहित हुन्छ, त्यस्तो कवि हामीले देख्न पाउनु नै अदभूत घटना हो । जो आफैं आकाश हो, उसलाई एक टुक्रा इन्द्रेणीमा सीमित गर्ने काम नगरेको भए हुन्थ्यो । नेपाली साहित्यका एक महान र दुर्लभ सम्पदालाई आफ्नै मौलिक, स्वाभाविक र प्राकृतिक सौन्दर्यको बान्कीमै रहन दिएको भए हुन्थ्यो । कविवरको उच्च व्यक्तित्वको सजिव र सुन्दर चित्रमा जथाभावी रंग नपोतेको भए हुन्थ्यो । पोतियो, सुन्दर चित्रमा सानो धब्बा लाग्यो । जो आफै सम्मानको सगरमाथा भइसक्यो, उसलाई थप मानको के खाँचो ? जो आफै जन जनको हृदयको राजा भइसक्यो, उसलाई ‘एकतारे जर्नेल’ नदिएको भए हुन्थ्यो । दिइयो, अनि प्रतिक्रिया आयो, ‘राष्ट्रकविको घटुवा भयो ।’ सम्मान गर्नेले कसलाई कस्तो सम्मान गर्ने हो, त्यो जानेन भने त्यो सम्मान असल नियतले गरिएको भए पनि ‘अपमान’ भइदिनसक्छ भन्नेतर्फ सम्बन्धित सबैको ध्यान जानु आवश्यक छ ।